Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto
2024-09-02, 10:30 Autor: IAR/#Lis/w Siekaj

80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto

Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
80 lat temu Niemcy zajęli warszawskie Stare Miasto, co uznaje się za jeden z najtragiczniejszych epizodów powstania warszawskiego. Od długiego czasu odcięta i nieustannie bombardowana dzielnica przypominała raczej morze gruzów niż miejsce, w którym żyją ludzie. W archiwum Polskiego Radia zachowały się wspomnienia świadków ostatnich chwil warszawskiej Starówki.
Od początku powstania warszawskiego Niemcy robili wszystko, aby odciąć Polaków od Wisły. Stare Miasto stało się więc celem intensywnych bombardowań, ostrzałów i codziennych, powtarzanych wielokrotnie szturmów. Pod koniec sierpnia sytuacja w dzielnicy była już krytyczna. Zdecydowano o ewakuacji żołnierzy kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Nie mogący chodzić o własnych siłach ranni nie mogli być ewakuowani tą drogą, dlatego musieli pozostać w opuszczanej przez powstańców dzielnicy.

Zadanie pożegnania się z rannymi leżącymi w szpitalu polowym, zorganizowanym w Archiwum Akt Dawnych, otrzymał Mirosław Kijowicz, pseudonim "Żaba". "Była to misja straszna, o wiele gorsza niż inne" - wspominał powstaniec. "Moja obecność tam, jako jedynego człowieka jeszcze z tego świata, była naprawdę dramatyczna. Chłopcy mnie szarpali, wtykali jakieś karteluszki, adresy, ostatnie zawiadomienia" - powiedział weteran. W 1985 roku przed mikrofonem radiowym Mirosław Kijowicz wspominał również, że ludność cywilna Starego Miasta, także w dużej części skazana na pozostanie w dzielnicy, miała pretensje do wycofujących się powstańców. "Cywile nie mieli się gdzie schronić, bo wszystko płonęło. Pod ostrzałem przez ulicę Długą doskoczył do mnie jeden z ludzi, wczepił mi się w mundur i zaczął krzyczeć, że ich zostawiamy. Nic mu nie odpowiedziałem, było to bardzo bolesne" - powiedział Mirosław Kijowicz.

Do ostatecznego szturmu na Starówkę Niemczy ruszyli 1 września, dzień po zniszczeniu powstańczej reduty w Pasażu Simonsa. Wtedy na Starówce przed ostatnimi wejściami do kanałów powstały już długie kolejki oczekujących na ewakuację. W jednej z nich czekała wtedy sanitariuszka Halina Olszewska, pseudonim "Marysia", która pomimo ran o własnych siłach dotarła do włazu na Placu Krasińskich. "Wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni do kolejek, w których się stoi" - wspominała po latach. "W tej kolejce wszyscy leżeli. Była to kolejka czekających do włazu. Było tak straszliwie duszno, nie było powietrza, nie było nic widać. Przy czym kanonada nie ustawała i atak nie ustawał także" - powiedziała sanitariuszka.

Prawie wszystkie oddziały powstańcze ewakuowały się ze Starówki kanałami, jedynie grupa dowodzona przez Andrzeja Romockiego "Morro", udając żołnierzy niemieckich, przedostała się do Śródmieścia przez Ogród Saski.

Niemcy wkroczyli na Stare Miasto 2 września 1944 roku. Tego dnia w masowych egzekucjach z rąk SS zginęły tysiące rannych powstańców i cywilów, którzy nie mogli się ewakuować z dzielnicy. Powstanie warszawskie upadło dokładnie miesiąc później, 2 października 1944 roku.

Zupełnie zniszczona wskutek niemieckich ostrzałów Starówka została odbudowana po II wojnie światowej. 2 września 1980 roku warszawskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Zobacz także

2024-09-02, godz. 13:00 79 lat temu skapitulowała Japonia, zakończyła się ostatecznie II wojna światowa 79 lat temu, 2 września 1945 toku, przedstawiciele armii japońskiej i państw alianckich złożyli podpisy pod aktem bezwarunkowej kapitulacji Cesarstwa Japonii… » więcej 2024-09-02, godz. 12:00 Wieluń upamiętnił 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej Wieluń upamiętnił 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej. 1 września 1939 roku niemieckie bombardowanie miasta przyniosło nie tylko jego zrujnowanie, ale… » więcej 2024-09-02, godz. 10:00 Dzisiaj spotkanie "Jan Łangowski 1904-1953. Arystokrata ducha". Prof. Antoni Maziarz historyk, dydaktyk historii, badacz dziejów Śląska XX w., wygłosi wykład zatytułowany "Jan Łangowski 1904-1953. Arystokrata ducha"… » więcej 2024-09-02, godz. 09:00 85 lat temu rozpoczął funkcjonowanie obóz koncentracyjny Stutthof 85 lat temu, 2 września 1939 roku, do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof (Sztutowo) na Pomorzu przybył pierwszy transport więźniów… » więcej 2024-09-02, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 2 września » więcej 2024-09-01, godz. 12:00 81 lat temu został utworzony batalion Szarych Szeregów "Zośka" 81 lat temu, 1 września 1943 roku, został utworzony harcerski batalion "Zośka", jeden z najsłynniejszych oddziałów walczących w Powstaniu Warszawskim. Powstał… » więcej 2024-09-01, godz. 11:00 II wojna światowa - Polskie Radio 1 września mija 85 lat od napaści Niemiec na Polskę. Od pierwszych godzin po wybuchu II wojny światowej Polskie Radio było kluczowym środkiem masowego przekazu… » więcej 2024-09-01, godz. 10:00 II wojna światowa - obrona Helu Mijają 85 lat od wybuchu II wojny światowej. Największy konflikt w dziejach świata rozpoczął się 1 września 1939 roku napaścią III Rzeszy na Polskę… » więcej 2024-09-01, godz. 04:40 II wojna światowa - bombardowanie Wielunia 85 lat temu, 1 września 1939 roku, o godzinie 4.40 niemieckie lotnictwo rozpoczęło bombardowanie Wielunia, miasta położonego w pobliżu granicy z Trzecią… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »