Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 81 lat temu Stanisław Mikołajczyk został premierem…
2024-07-14, 09:00 Autor: /IAR/E.Porycka/K.Koziełł

81 lat temu Stanisław Mikołajczyk został premierem rządu RP na uchodźstwie

Stanisław Mikołajczyk [fot. wikipedia/domena publiczna/"Gazeta Ludowa", Warszawa 1946]
Stanisław Mikołajczyk [fot. wikipedia/domena publiczna/"Gazeta Ludowa", Warszawa 1946]
81 lat temu, 14 lipca 1943 roku, Stanisław Mikołajczyk, przywódca ruchu ludowego, został premierem rządu RP na uchodźstwie. Tekę premiera objął po śmierci generała Władysława Sikorskiego - pełniącego także funkcję Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych - który dziesięć dni wcześniej, 4 lipca, zginął w katastrofie lotniczej nad Gibraltarem. Rozdzielono wówczas funkcje cywilne od wojskowych, Naczelnym Wodzem został generał Kazimierz Sosnkowski.
Podczas II wojny światowej premier Mikołajczyk był jednym z najaktywniejszych działaczy polskich poza granicami okupowanego kraju. Zachowało się jego przemówienie z 6 czerwca 1944 roku, gdy rozpoczęła się inwazja wojsk alianckich w Normandii, w której brali udział polscy marynarze i żołnierze. W słynnym D-day, za pośrednictwem brytyjskiego radia, Stanisław Mikołajczyk zwrócił się z apelem do rodaków na wszystkich frontach, aby walczyli za Polskę.

Na zakończenie powiedział: "Niech Was prowadzi Bóg, Honor, Ojczyzna".
Jako premier, Mikołajczyk zabiegał o porozumienie ze Związkiem Radzieckim w kwestii polskiej granicy wschodniej, nie mając świadomości, że decyzje w tej sprawie zapadły wcześniej w Teheranie, bez udziału Polski. Jednocześnie w rządzie emigracyjnym tworzyła się coraz silniejsza opozycja wobec premiera. Ostateczne niepowodzenie linii politycznej Mikołajczyka nastąpiło wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku premier udał się do Moskwy, i tam, bezskutecznie zabiegał u Stalina o pomoc dla powstania. I tam też, w październiku dowiedział się od Mołotowa, w obecności Stalina oraz brytyjskiego premiera Winstona Churchilla, o porozumieniu teherańskim. W tej sytuacji, 24 listopada Mikołajczyk złożył dymisję. Pięć dni później premierem rządu londyńskiego został Tomasz Arciszewski.

Stanisław Mikołajczyk był ostrzegany przez innych polityków przed bezcelowością i niebezpieczeństwem układania się z Sowietami, między innymi w rozmowie z generałem Władysławem Andersem w lutym 1945 roku. Jednak, za sugestią Churchilla, zdecydował się w kwietniu 1945 wystosować oficjalne oświadczenie o uznaniu, niekorzystnych dla Polski, ustaleń konferencji jałtańskiej.

Kilka dni później potwierdził, na prośbę Stalina, akceptację linii Curzona jako wschodniej granicy RP. W czerwcu 1945-go Mikołajczyk brał udział w konferencji moskiewskiej, na której powołano marionetkowy Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. W tym samym czasie w Moskwie trwał proces 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, podstępnie porwanych przez NKWD i skazanych pod fałszywymi zarzutami przez stalinowski sąd na surowe kary więzienia.

28 czerwca ogłoszono skład nowego gabinetu - Mikołajczyk był w nim wicepremierem i ministrem rolnictwa. 5 lipca Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez zwycięskie mocarstwa, które zerwały stosunki dyplomatyczne z rządem RP na uchodźstwie.

(więcej)

Stanisław Mikołajczyk wrócił do kraju, a kierowane przez niego w latach 1946-1947 PSL stało się silną partią opozycyjną. Jednak po sfałszowanym przez komunistów referendum w 1946 roku, a rok później także sfałszowanych wyborach, zagrożony aresztowaniem, opuścił kraj. Zamieszkał w Stanach Zjednoczonych, był aktywnym politykiem na wygnaniu, występował w Radiu Wolna Europa. W 1947 roku został pozbawiony przez Sejm PRL obywatelstwa polskiego, przywrócono mu je dopiero w 1989-tym. Do końca życia był obserwowany przez komunistyczne tajne służby.

Zmarł 13 grudnia 1966 roku w Waszyngtonie. W 2000 roku jego prochy sprowadzono do Polski i pochowano na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu. W tym samym roku pośmiertnie uhonorowano go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta.

Rząd na uchodźstwie działał w latach 1939-1990, i stanowił legalną kontynuację władz II RP, po agresji na Polskę III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Siedzibą rządu był Paryż, potem Londyn, stąd bywa nazywany "rządem londyńskim".

Do 5 lipca 1945 roku był uznawany na arenie międzynarodowej, później akceptację zyskał komunistyczny rząd w kraju. Ostatnim premierem rządu na uchodźstwie był Edward Szczepanik, prezydentem RP na uchodźstwie - Ryszard Kaczorowski, który w grudniu 1990 roku, na Zamku Królewskim w Warszawie przekazał insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej prezydentowi Lechowi Wałęsie, wybranemu w pierwszych po wojnie wyborach powszechnych. Ryszard Kaczorowski zginął w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku.

Zobacz także

2024-08-29, godz. 15:00 Premiera filmu „Powrót z niepamięci” Fundacji Nobiscum w programie Europejskich Dni Kultury Żydowskiej „Powrót z niepamięci” - „Erasing oblivion”- to tytuł filmu o historii żydowskich rodzin Bomzonów i Brygartów z Płocka. Dokument powstał w ramach… » więcej 2024-08-29, godz. 13:00 PATRO (30.08-01.09): Niemodlin świętuje 800-lecie Niemodlin obchodzi w tym roku 800-lecie. Z tej okazji już w najbliższy weekend odbędą się obchody tego wyjątkowego jubileuszu. Wszystko zacznie w piątek… » więcej 2024-08-29, godz. 11:00 80. rocznica Słowackiego Powstania Narodowego Słowacy obchodzą dziś (29.08) osiemdziesiątą rocznicę wybuchu Słowackiego Powstania Narodowego. Centralne uroczystości mają miejsce w Bańskiej Bystrzycy… » więcej 2024-08-29, godz. 09:00 80 lat temu Niemcy zlikwidowali getto w Łodzi Mija 80 lat od likwidacji łódzkiego getta, największego na ziemiach wcielonych do III Rzeszy. 29 sierpnia 1944 roku Niemcy wywieźli do Auschwitz-Birkenau ostatnią… » więcej 2024-08-29, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 29 sierpnia » więcej 2024-08-28, godz. 15:00 Piąty odcinek podcastu Polskiego Radia "Pamięć w eterze" [DŹWIĘK] Mija 80 rocznica powstania warszawskiego, które już po II wojnie światowej w czasach Polski Ludowej w różnych formach i z różną narracją pojawiało się… » więcej 2024-08-28, godz. 12:00 Wystawa o łódzkim getcie w Żydowskim Instytucie Historycznym „Uchwycić getto. Codzienność getta łódzkiego oczami artystów” - to tytuł wystawy, która towarzyszy obchodom 80. rocznicy likwidacji getta w Łodzi… » więcej 2024-08-28, godz. 11:00 Odzyskano dwie straty wojenne [DŹWIĘK] "Portret marszałka Józefa Piłsudskiego" autorstwa Józefa Mehoffera oraz książka "Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich" Maksymiliana Goldsteina… » więcej 2024-08-28, godz. 09:00 Święto Lotnictwa Polskiego 28 sierpnia jest obchodzone Święto Lotnictwa Polskiego. Upamiętnia zwycięstwo Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury w Międzynarodowych Zawodach Samolotów… » więcej 2024-08-28, godz. 00:10 Kalendarium historyczne 28 sierpnia » więcej
910111213
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »