Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 82. rocznica likwidacji getta w Lublinie i pierwszego…
2024-03-16, 13:00 Autor: IAR/K.Koziełł/E.Porycka/dok.

82. rocznica likwidacji getta w Lublinie i pierwszego transportu Żydów do obozu zagłady w Bełżcu

Fragment bocznicy kolejowej wykorzystywanej przez obóz w Bełżcu. [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Fragment bocznicy kolejowej wykorzystywanej przez obóz w Bełżcu. [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
82 lata temu, w nocy z 16 na 17 marca 1942 roku, Niemcy rozpoczęli likwidację getta na Podzamczu w Lublinie, wysyłając pierwszy transport Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. Był to początek tzw. akcji Reinhardt, mającej na celu eksterminację narodu żydowskiego.
Pierwszy transport liczył około 1 tysiąca 600 osób. Drugi, zbliżony liczebnie, pochodził ze Lwowa. Datę 17 marca 1942 roku uważa się też za początek funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu.

Do połowy kwietnia 1942 roku Niemcy wywieźli z lubelskiego getta do Bełżca ponad 28 tysięcy Żydów. Przeprowadzając "Aktion Reinhardt" Niemcy realizowali plan eksterminacji Żydów najpierw w Generalnym Gubernatorstwie, a później okręgu białostockim, a także wykorzystania żydowskiej siły roboczej w obozach pracy. Jednocześnie zaplanowano grabież mienia żydowskiego. W latach 1942-1943 zamordowano około 2 milionów Żydów z Polski i innych krajów Europy. Łącznie w czasie wojny Niemcy wymordowali, według różnych źródeł od 2,6 miliona do 3,3 miliona polskich Żydów, co w przybliżeniu stanowi połowę wszystkich ofiar Holokaustu, szacowaną na blisko 6 milionów osób.

Bełżec, obok Sobiboru i Treblinki, był jednym z głównych obozów śmierci Żydów i pierwszym, w którym użyto stacjonarnych komór gazowych. Duża część ofiar pozostała anonimowa, ponieważ Niemcy nie robili list, określali jedynie liczebność transportów z poszczególnych miejsc. Liczba zamordowanych w obozie zagłady w Bełżcu wyniosła prawdopodobnie około 450 tysięcy osób.

Akcja wysiedleńcza w lubelskim getcie trwała od 17 marca do 14 kwietna 1942 roku i była usystematyzowana. Niemcy wypędzali ludzi z domów, zniedołężniałych i chorych zabijali na miejscu, podobnie jak ukrywających się. Wypędzonych gromadzono w punktach zbornych, gdzie prowadzono wstępne selekcje. Głównym miejscem segregacji była Wielka Synagoga Maharszala przy ulicy Jatecznej, gdzie ofiary przetrzymywano przez noc, a z rana pędzono na plac przeładunkowy za rzeźnią miejską. Osoby przeznaczone do wysiedlenia mogły zabrać ze sobą 15-kilogramowy bagaż, pieniądze i rzeczy wartościowe.

Przed likwidacją getta na Podzamczu, na jego terenie mieszkało około 35 tysięcy Żydów. Do obozu zagłady w Bełżcu Niemcy wywieźli ponad 28 tysięcy osób. Po wysiedleniu, od 7 do 8 tysięcy Żydów trafiło do powstałego na Majdanie Tatarskim wtórnego getta, czasowo unikając śmierci. Przed wojną na 110 tysięcy mieszkańców Lublina około jedną trzecią stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska, w której Niemcy utworzyli getto w 1941 roku, rozciągała się wokół zamku. Po likwidacji getta została zburzona. Dziś w w tym miejscu jest plac Zamkowy.

(więcej)

Pierwsza faza likwidacji lubelskiego getta trwała od nocy z 16 na 17 do 31 marca 1942 roku. Rozpoczęto ją od północnej części dzielnicy, w której włączono oświetlenie. Wzbudziło to niepokój wśród mieszkańców, gdyż od wielu miesięcy obowiązywało całkowite zaciemnienie. Oficjalnie z wysiedlenia zwolniono jedynie osoby legitymujące się podstemplowanym dowodem pracy oraz najbliższych członków ich rodzin.

Sprawne przeprowadzenie wysiedlenia zakładało włączenie w proces zagłady ludności żydowskiej, jak również Judenratu. Na osoby posiadające stempel w karcie pracy nałożono obowiązek informowania o tych, którzy nielegalnie przebywali w opróżnianych częściach getta. W kolejnych dniach władze policyjne nakazały im przeszukiwanie domów. W proces ten włączono również policję żydowską.

Podczas likwidacji getta przeprowadzono kilka "akcji specjalnych", których ofiary nie zostały wysłane do obozu zagłady, lecz zamordowano je na obrzeżach Lublina w uprzednio przygotowanych dołach. Objęto nimi wszystkich podopiecznych ochronki dla dzieci - około stu osób, Domu Starców i Inwalidów Wojennych, w których łącznie mogło przebywać kilkadziesiąt podopiecznych, jak również szpitali - ogólnego i zakaźnego. Pod koniec marca Niemcy zarządzili kilkudniową przerwę w wysiedleniu.

Druga faza likwidacji getta rozpoczęła się 31 marca, a zakończyła - 14 kwietnia. Zmniejszono skład Judenratu, ograniczono liczbę żydowskich policjantów. Zarządzono również wymianę ostemplowanych dowodów pracy na tzw. J-Ausweisy, które rozdzielono jedynie pomiędzy Żydów uznanych przez Niemców za "niezbędnych". Początkowo wydano zaledwie 2,5 tysiąca takich dokumentów, potem liczba ta wzrosła do ponad 4 tysięcy. Druga faza likwidacji getta zakończyła się 14 kwietnia, gdy Judenrat został poinformowany o mającym powstać getcie wtórnym w peryferyjnej dzielnicy Lublina - Majdanie Tatarskim. Przesiedlenie kilku tysięcy Żydów, którzy czasowo uniknęli śmierci, przeprowadzono pomiędzy 17 a 19 kwietnia.

Zobacz także

2024-05-09, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 9 maja » więcej 2024-05-08, godz. 19:41 Prof. G. Berendt o zakończeniu II wojny światowej Profesor historyk Grzegorz Berendt przypomina, że zakończenie II wojny światowej nie przyniosło Polsce wolności i suwerenności. 79 lat temu, 8 maja 1945… » więcej 2024-05-08, godz. 18:38 69 lat temu zmarł Kazimierz Wajda, słynny Szczepcio z "Wesołej Lwowskiej Fali" 69 lat temu, 8 maja 1955 roku, zmarł Kazimierz Wajda, aktor radiowy i filmowy, niezwykle popularny przed II wojną światową. W słynnej audycji Polskiego Radia… » więcej 2024-05-08, godz. 18:34 Mija 5. rocznica śmierci Zofii Pociłowskiej-Kann, rzeźbiarki, poetki, więźniarki Ravensbrück 5 lat temu, 8 maja 2019 roku, zmarła Zofia Pociłowska-Kann, rzeźbiarka, poetka, była więźniarka Pawiaka i niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbrück… » więcej 2024-05-08, godz. 11:00 IPN zaprezentuje publikację poświęconą losom rodzin Polaków zamordowanych w operacji antypolskiej NKWD Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej zaprezentuje dziś publikację poświęconą losom rodzin Polaków zamordowanych w ramach operacji antypolskiej NKWD. Spotkanie… » więcej 2024-05-08, godz. 09:00 Dzień Zwycięstwa 8 maja jest obchodzony Narodowy Dzień Zwycięstwa upamiętniający zakończenie II wojny światowej w Europie. Tego dnia, w 1945 roku, został podpisany akt bezwarunkowej… » więcej 2024-05-08, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 8 maja » więcej 2024-05-07, godz. 13:00 20 lat temu zginął Waldemar Milewicz, dziennikarz telewizyjny i korespondent wojenny 20 lat temu - 7 maja 2004 roku - w Iraku zginął Waldemar Milewicz, dziennikarz telewizyjny, reporter, korespondent wojenny. Relacjonował wydarzenia z terenów… » więcej 2024-05-07, godz. 11:00 47 lat temu zginął Stanisław Pyjas, student i opozycjonista 47 lat temu, 7 maja 1977 roku, zginął Stanisław Pyjas, 23-letni student Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz opozycyjny w okresie PRL, współpracownik… » więcej 2024-05-07, godz. 09:00 Marsz Żywych w Oświęcimiu "Marsz Żywych" po raz kolejny przeszedł przez teren byłego niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Celem wydarzenia jest upamiętnienie… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »