Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 82. rocznica likwidacji getta w Lublinie i pierwszego…
2024-03-16, 13:00 Autor: IAR/K.Koziełł/E.Porycka/dok.

82. rocznica likwidacji getta w Lublinie i pierwszego transportu Żydów do obozu zagłady w Bełżcu

Fragment bocznicy kolejowej wykorzystywanej przez obóz w Bełżcu. [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Fragment bocznicy kolejowej wykorzystywanej przez obóz w Bełżcu. [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
82 lata temu, w nocy z 16 na 17 marca 1942 roku, Niemcy rozpoczęli likwidację getta na Podzamczu w Lublinie, wysyłając pierwszy transport Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. Był to początek tzw. akcji Reinhardt, mającej na celu eksterminację narodu żydowskiego.
Pierwszy transport liczył około 1 tysiąca 600 osób. Drugi, zbliżony liczebnie, pochodził ze Lwowa. Datę 17 marca 1942 roku uważa się też za początek funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu.

Do połowy kwietnia 1942 roku Niemcy wywieźli z lubelskiego getta do Bełżca ponad 28 tysięcy Żydów. Przeprowadzając "Aktion Reinhardt" Niemcy realizowali plan eksterminacji Żydów najpierw w Generalnym Gubernatorstwie, a później okręgu białostockim, a także wykorzystania żydowskiej siły roboczej w obozach pracy. Jednocześnie zaplanowano grabież mienia żydowskiego. W latach 1942-1943 zamordowano około 2 milionów Żydów z Polski i innych krajów Europy. Łącznie w czasie wojny Niemcy wymordowali, według różnych źródeł od 2,6 miliona do 3,3 miliona polskich Żydów, co w przybliżeniu stanowi połowę wszystkich ofiar Holokaustu, szacowaną na blisko 6 milionów osób.

Bełżec, obok Sobiboru i Treblinki, był jednym z głównych obozów śmierci Żydów i pierwszym, w którym użyto stacjonarnych komór gazowych. Duża część ofiar pozostała anonimowa, ponieważ Niemcy nie robili list, określali jedynie liczebność transportów z poszczególnych miejsc. Liczba zamordowanych w obozie zagłady w Bełżcu wyniosła prawdopodobnie około 450 tysięcy osób.

Akcja wysiedleńcza w lubelskim getcie trwała od 17 marca do 14 kwietna 1942 roku i była usystematyzowana. Niemcy wypędzali ludzi z domów, zniedołężniałych i chorych zabijali na miejscu, podobnie jak ukrywających się. Wypędzonych gromadzono w punktach zbornych, gdzie prowadzono wstępne selekcje. Głównym miejscem segregacji była Wielka Synagoga Maharszala przy ulicy Jatecznej, gdzie ofiary przetrzymywano przez noc, a z rana pędzono na plac przeładunkowy za rzeźnią miejską. Osoby przeznaczone do wysiedlenia mogły zabrać ze sobą 15-kilogramowy bagaż, pieniądze i rzeczy wartościowe.

Przed likwidacją getta na Podzamczu, na jego terenie mieszkało około 35 tysięcy Żydów. Do obozu zagłady w Bełżcu Niemcy wywieźli ponad 28 tysięcy osób. Po wysiedleniu, od 7 do 8 tysięcy Żydów trafiło do powstałego na Majdanie Tatarskim wtórnego getta, czasowo unikając śmierci. Przed wojną na 110 tysięcy mieszkańców Lublina około jedną trzecią stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska, w której Niemcy utworzyli getto w 1941 roku, rozciągała się wokół zamku. Po likwidacji getta została zburzona. Dziś w w tym miejscu jest plac Zamkowy.

(więcej)

Pierwsza faza likwidacji lubelskiego getta trwała od nocy z 16 na 17 do 31 marca 1942 roku. Rozpoczęto ją od północnej części dzielnicy, w której włączono oświetlenie. Wzbudziło to niepokój wśród mieszkańców, gdyż od wielu miesięcy obowiązywało całkowite zaciemnienie. Oficjalnie z wysiedlenia zwolniono jedynie osoby legitymujące się podstemplowanym dowodem pracy oraz najbliższych członków ich rodzin.

Sprawne przeprowadzenie wysiedlenia zakładało włączenie w proces zagłady ludności żydowskiej, jak również Judenratu. Na osoby posiadające stempel w karcie pracy nałożono obowiązek informowania o tych, którzy nielegalnie przebywali w opróżnianych częściach getta. W kolejnych dniach władze policyjne nakazały im przeszukiwanie domów. W proces ten włączono również policję żydowską.

Podczas likwidacji getta przeprowadzono kilka "akcji specjalnych", których ofiary nie zostały wysłane do obozu zagłady, lecz zamordowano je na obrzeżach Lublina w uprzednio przygotowanych dołach. Objęto nimi wszystkich podopiecznych ochronki dla dzieci - około stu osób, Domu Starców i Inwalidów Wojennych, w których łącznie mogło przebywać kilkadziesiąt podopiecznych, jak również szpitali - ogólnego i zakaźnego. Pod koniec marca Niemcy zarządzili kilkudniową przerwę w wysiedleniu.

Druga faza likwidacji getta rozpoczęła się 31 marca, a zakończyła - 14 kwietnia. Zmniejszono skład Judenratu, ograniczono liczbę żydowskich policjantów. Zarządzono również wymianę ostemplowanych dowodów pracy na tzw. J-Ausweisy, które rozdzielono jedynie pomiędzy Żydów uznanych przez Niemców za "niezbędnych". Początkowo wydano zaledwie 2,5 tysiąca takich dokumentów, potem liczba ta wzrosła do ponad 4 tysięcy. Druga faza likwidacji getta zakończyła się 14 kwietnia, gdy Judenrat został poinformowany o mającym powstać getcie wtórnym w peryferyjnej dzielnicy Lublina - Majdanie Tatarskim. Przesiedlenie kilku tysięcy Żydów, którzy czasowo uniknęli śmierci, przeprowadzono pomiędzy 17 a 19 kwietnia.

Zobacz także

2025-01-14, godz. 13:19 Po 80 latach godny pochówek dla ofiar UPA - ekshumacja polskich ofiar zbrodni w Puźnikach na Ukrainie Będzie ekshumacja polskich ofiar zbrodni w Puźnikach na Ukrainie. Od dziesięcioleci czekali na to mieszkańcy gminy Prudnik, do której po wojnie przesiedlono… » więcej 2025-01-14, godz. 12:36 W wieku 101 lat zmarła Marianna Krasnodębska, ps. „Wiochna” We wtorek nad ranem w wieku 101 lat zmarła w Lublinie Marianna Krasnodębska, ps. „Wiochna” - potwierdziła PAP. W 2001 r. została uhonorowana - wraz z rodziną… » więcej 2025-01-14, godz. 11:01 Nielegalne poszukiwania mogą zniszczyć cenne źródła wiedzy historycznej Jeśli przypadkowo lub podczas amatorskich poszukiwań znajdziemy przedmiot, który może mieć wartość historyczną, powinniśmy zaznaczyć miejsce znaleziska… » więcej 2025-01-14, godz. 10:15 Naukowcy z PAN zabiegają o przygotowanie polsko-ukraińskiego podręcznika do historii Naukowcy z PAN zabiegają o przygotowanie polsko-ukraińskiego podręcznika do historii. Realizacja takich projektów transnarodowych wymaga dobrego stawiania… » więcej 2025-01-14, godz. 09:51 Olga Boznańska, mistrzyni portretu, "malarka dusz" - patronką roku 2025 Sławę przyniosły jej portrety, które intrygowały, niepokoiły, odsłaniały duszę malowanej osoby. Uchwałą Sejmu najwybitniejsza polska malarka okresu… » więcej 2025-01-13, godz. 14:00 Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy AK Do kalendarza polskich świąt dojdzie kolejne - Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. Decyzją Sejmu będzie przypadać 14 lutego. Tego dnia 1942… » więcej 2025-01-13, godz. 13:00 Mija 85 lat od wypędzenia przez Niemców mieszkańców osiedla Montwiłła-Mireckiego; wystawa IPN Mieli najwyżej 30 minut na spakowanie swoich rzeczy - 25 kg na dorosłą osobę, żadnych kosztowności, futer i pościeli. Wszystko to mieli zostawić Niemcom… » więcej 2025-01-13, godz. 11:56 95 lat temu urodził się Marian Konieczny - twórca warszawskiej Nike i Lenina w Nowej Hucie Artysty nie należy pytać o ukochane dzieło, bo to tak, jakby zapytać ojca o najlepsze dziecko. Każdy ma swoje wzloty i upadki - mówił twórca warszawskiej… » więcej 2025-01-13, godz. 08:50 Animacje o historii Polski i Bolesław Chrobry ożywiony dzięki AI, czyli nowe technologie w promocji milenium korona… Do przybliżania historii, ale też promocji milenium koronacji pierwszych królów Polski, Miasto Gniezno wykorzystuje m.in. nowe technologie. Dzięki sztucznej… » więcej 2025-01-10, godz. 11:32 IPN organizuje sesję naukową dotyczącą roku 1945 na Górnym Śląsku Katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej 23 stycznia 2025 r. organizuje sesję naukową dotyczącą roku 1945 na Górnym Śląsku. Wśród tematów m.in… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »