Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz
2024-09-20, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/O.Kłosińska/K.Koziełł/dok.

85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz

Tadeusz Dołęga-Mostowicz [fot. domena publiczna]
Tadeusz Dołęga-Mostowicz [fot. domena publiczna]
85 lat temu, 20 września 1939 roku, zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz, jeden z najpoczytniejszych polskich pisarzy XX wieku, autor powieści "Kariera Nikodema Dyzmy", "Znachor" i "Profesor Wilczur". Walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku, w stopniu kaprala podchorążego. Zginął z rąk Sowietów, w granicznym miasteczku Kuty, podczas obrony mostu na granicy polsko-rumuńskiej na Czeremoszu. Miał 41 lat.
Tadeusz Dołęga-Mostowicz był dziennikarzem, scenarzystą i prozaikiem, gwiazdą przedwojennej kultury masowej w Polsce. Spod jego pióra wyszło kilkanaście poczytnych powieści, z których część została zekranizowana jeszcze w 20-leciu międzywojennym, cisząc się wielkim powodzeniem. Były to między innymi filmy "Prokurator Alicja Horn" z Jadwigą Smosarską, "Znachor" z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim oraz "Trzy serca" z Aleksandrem Żabczyńskim i Elżbietą Barszczewską. Z tych powojennych najbardziej znany jest serial "Kariera Nikodema Dyzmy" z Romanem Wilhelmim w roli głównej.

Po wojnie powieści pisarza były atakowane przez krytykę, a w 1951 roku większość z nich objęto zakazem cenzury, wskutek tego zostały wycofane z bibliotek. Komuniści wypominali Dołędze-Mostowiczowi publicystykę w prawicowej prasie i przynależność do elit II RP. Później wznowiono te, które uważano za najbardziej "demaskatorskie", zaś na przełomie lat 80. i 90. wydano wszystkie. Tylko w latach 80. sprzedano trzy miliony egzemplarzy jego powieści.

Tadeusz Dołęga-Mostowicz był autorem znanego aforyzmu: "Są trzy rzeczy wieczne: wieczne pióro, wieczna miłość i wieczna ondulacja. Najtrwalsze z tego wszystkiego jest wieczne pióro".

(więcej)

Urodził się 10 sierpnia w 1898 roku w Okuniewie na Witebszczyźnie, obecnie na Białorusi. Jego ojciec, Stefan, był prawnikiem, matka, Stanisława z Potapowiczów, administrowała folwarkiem i zajmowała się wychowywaniem dzieci.

Tadeusz ukończył gimnazjum w Wilnie, a po maturze rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Kijowskiego. Należał do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Wybuch I wojny światowej i rewolucji październikowej w Rosji zmusił rodzinę Mostowiczów do opuszczenia rodzinnego majątku. Przyszły pisarz, przez Finlandię i Szwecję, dotarł do Warszawy. Wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego, służył w kawalerii, brał udział w wojnie z bolszewikami.

W 1922 roku został zecerem w dzienniku "Rzeczpospolita", gazecie prorządowej, związanej z Chrześcijańską Demokracją, potem współpracownikiem, a następnie - redaktorem pisma do 1928 roku. Pisał artykuły o wymowie antysanacyjnej, ale po porwaniu i pobiciu przez nieznanych sprawców zrezygnował z dziennikarstwa i poświęcił się pracy literackiej.

W 1932 roku ukazała się najważniejsza powieść pisarza "Kariera Nikodema Dyzmy", która dała początek kolejnym publikacjom. Do wojny Dołęga-Mostowicz napisał kilkanaście książek oraz kilka zrealizowanych scenariuszy filmowych. Dzięki temu dorobił się znacznego majątku i prowadził luksusowe życie.

Po wybuchu II wojny światowej Tadeusz Dołęga-Mostowicz brał udział w kampanii wrześniowej. Zginął 20 września 1939 roku w Kutach, w pobliżu granicy polsko-rumuńskiej. Stało się to podczas walki polskiego patrolu osłonowego, którym dowodził, z sowieckimi żołnierzami.

W 1978 roku prochy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza zostały sprowadzone do Warszawy i pochowane w katakumbach na Powązkach.

Zobacz także

2025-01-14, godz. 13:19 Po 80 latach godny pochówek dla ofiar UPA - ekshumacja polskich ofiar zbrodni w Puźnikach na Ukrainie Będzie ekshumacja polskich ofiar zbrodni w Puźnikach na Ukrainie. Od dziesięcioleci czekali na to mieszkańcy gminy Prudnik, do której po wojnie przesiedlono… » więcej 2025-01-14, godz. 12:36 W wieku 101 lat zmarła Marianna Krasnodębska, ps. „Wiochna” We wtorek nad ranem w wieku 101 lat zmarła w Lublinie Marianna Krasnodębska, ps. „Wiochna” - potwierdziła PAP. W 2001 r. została uhonorowana - wraz z rodziną… » więcej 2025-01-14, godz. 11:01 Nielegalne poszukiwania mogą zniszczyć cenne źródła wiedzy historycznej Jeśli przypadkowo lub podczas amatorskich poszukiwań znajdziemy przedmiot, który może mieć wartość historyczną, powinniśmy zaznaczyć miejsce znaleziska… » więcej 2025-01-14, godz. 10:15 Naukowcy z PAN zabiegają o przygotowanie polsko-ukraińskiego podręcznika do historii Naukowcy z PAN zabiegają o przygotowanie polsko-ukraińskiego podręcznika do historii. Realizacja takich projektów transnarodowych wymaga dobrego stawiania… » więcej 2025-01-14, godz. 09:51 Olga Boznańska, mistrzyni portretu, "malarka dusz" - patronką roku 2025 Sławę przyniosły jej portrety, które intrygowały, niepokoiły, odsłaniały duszę malowanej osoby. Uchwałą Sejmu najwybitniejsza polska malarka okresu… » więcej 2025-01-13, godz. 14:00 Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy AK Do kalendarza polskich świąt dojdzie kolejne - Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej. Decyzją Sejmu będzie przypadać 14 lutego. Tego dnia 1942… » więcej 2025-01-13, godz. 13:00 Mija 85 lat od wypędzenia przez Niemców mieszkańców osiedla Montwiłła-Mireckiego; wystawa IPN Mieli najwyżej 30 minut na spakowanie swoich rzeczy - 25 kg na dorosłą osobę, żadnych kosztowności, futer i pościeli. Wszystko to mieli zostawić Niemcom… » więcej 2025-01-13, godz. 11:56 95 lat temu urodził się Marian Konieczny - twórca warszawskiej Nike i Lenina w Nowej Hucie Artysty nie należy pytać o ukochane dzieło, bo to tak, jakby zapytać ojca o najlepsze dziecko. Każdy ma swoje wzloty i upadki - mówił twórca warszawskiej… » więcej 2025-01-13, godz. 08:50 Animacje o historii Polski i Bolesław Chrobry ożywiony dzięki AI, czyli nowe technologie w promocji milenium korona… Do przybliżania historii, ale też promocji milenium koronacji pierwszych królów Polski, Miasto Gniezno wykorzystuje m.in. nowe technologie. Dzięki sztucznej… » więcej 2025-01-10, godz. 11:32 IPN organizuje sesję naukową dotyczącą roku 1945 na Górnym Śląsku Katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej 23 stycznia 2025 r. organizuje sesję naukową dotyczącą roku 1945 na Górnym Śląsku. Wśród tematów m.in… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »