Polska placówka na Westerplatte została zaatakowana 1 września 1939 roku, o godzinie 4.45, strzałami z pancernika Schleswig-Holstein. Kilka minut później do szturmu ruszyło około 4 tysięcy niemieckich żołnierzy z morza, lądu i powietrza. Była to pierwsza bitwa II wojny światowej. Polscy żołnierze mieli stawiać opór najwyżej 12 godzin. Bombardowani z powietrza i ostrzeliwani przez niemieckie działa i moździerze, bronili się przez siedem dni.

Gdy zabrakło amunicji, a żołnierze byli skrajnie wyczerpani, 7 września major Henryk Sucharski podjął decyzję o kapitulacji. Około godziny 10.15 załoga Westerplatte poddała się. W obronie półwyspu oddało życie co najmniej 15 żołnierzy, a 50 zostało rannych. Ostatni obrońca Westerplatte - major Ignacy Skowron - zmarł w 2012 roku, miał 97 lat.

Heroizm obrońców polskiej placówki miał wielkie znaczenie moralne dla żołnierzy walczących w kampanii wrześniowej 1939 roku, a także ludności cywilnej, między innymi broniącej się Warszawy. Westerplatte pozostaje jednym z najbardziej znanych symboli polskiego oporu. Jest też uznawane za miejsce, gdzie wybuchła II wojna światowa, największy konflikt zbrojny w dziejach. Przez sześć lat działań pochłonął on ponad 60 milionów istnień ludzkich, w tym ponad sześć milionów obywateli II Rzeczpospolitej.

Do rangi symbolu urosło spotkanie Jana Pawła II z młodzieżą na Westerplatte w 1987 roku. Nawiązując do heroicznej walki obrońców z 1939 roku, papież podkreślił, że każdy człowiek znajduje w życiu "swoje Westerplatte", czyli zadanie, które trzeba podjąć i wypełnić - zarówno dla siebie, jak i z myślą o innych.

(więcej)

Pierwsze plany ufortyfikowania Westerplatte pochodzą z lat 30. XVIII wieku., gdy stacjonowały tam oddziały francuskie, sprowadzone na pomoc królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu. Po rozbiorach Polski teren ten stał się częścią Prus, a później zjednoczonych Niemiec.

Gdy nasz kraj odzyskał niepodległość, Gdańsk nie został do niego przyłączony. Na mocy Traktatu Wersalskiego utworzono Wolne Miasto Gdańsk, autonomiczne miasto-państwo pod auspicjami Ligi Narodów, zapewniając Polsce swobodę w przeładunku sprzętu wojskowego w porcie. Było to istotne ze względu na trwającą wojnę polsko-bolszewicką. Niemieccy dokerzy nie chcieli jednak rozładowywać naszych transportów, gdyż osłabienie Polski na froncie wschodnim było korzystne dla ich kraju. Wówczas Polacy zaczęli zabiegać o Westerplatte. Ostatecznie decyzją Ligi Narodów teren ten został oficjalnie przyznany naszemu krajowi w marcu 1924 roku.

Na półwyspie powstała składnica wojskowa ułatwiająca przeładunek materiałów wojskowych i będąca symbolem polskości w Wolnym Mieście Gdańsku. Pierwszy oddział wartowniczy rozpoczął służbę w styczniu 1926 roku. Wybudowano elektrownię i stację transformatorową. Wzrost napięć między władzami RP i Gdańska zapoczątkował potajemne fortyfikowanie półwyspu.

25 sierpnia 1939 roku przybył do miasta, z rzekomo kurtuazyjną wizytą, niemiecki pancernik szkolny Schleswig-Holstein. W rzeczywistości był to dobrze uzbrojony okręt, przygotowany do ataku na Westerplatte. W nocy z 31 sierpnia na 1 września około 400 metrów od polskiej placówki, przy twierdzy Wisłoujście, pod osłoną nocy, z pokładu pancernika zeszła na ląd kompania szturmowa Kriegsmarine. Jej żołnierze zajęli pozycje wyjściowe do ataku przy murze okalającym składnicę od południowego wschodu, a niemieccy saperzy podłożyli ładunki wybuchowe.

Około godziny 4 rano Schleswig-Holstein podpłynął do zakola kanału portowego, zwanego Zakrętem Pięciu Gwizdków, skąd miał najlepsze pole ostrzału. O 4.43 w dzienniku pokładowym zapisano: "Okręt idzie do ataku (...)".

Po siedmiu dniach walk i kapitulacji polskiej załogi, już w październiku 1939 roku Niemcy przewieźli na Westerplatte polskich więźniów, którzy porządkowali teren półwyspu. W marcu 1940 roku utworzono tam podobóz obozu koncentracyjnego Stutthof. Rok później więźniowie zakończyli prace rozbiórkowe, podobóz rozwiązano.

Po wojnie, w 1946 roku rozpoczęto rozminowywanie półwyspu, a na miejscu Wartowni numer 5 ustawiono krzyż i tablicę z nazwiskami poległych, tworząc symboliczny cmentarz. W 1962 roku, decyzją władz PRL, przed wizytą Nikity Chruszczowa, krzyż został usunięty, w jego miejsce postawiono czołg T-34, mający symbolizować polsko-radzieckie "braterstwo broni". Stał tam do 1989 roku. W 1966 na półwyspie odsłonięto 25-metrowy pomnik Obrońców Wybrzeża, a pięć lat później na cmentarzu złożono, sprowadzone z Włoch, prochy dowódcy majora Henryka Sucharskiego. W sierpniu 1981 roku, wskutek starań gdańskiej Solidarności, powrócił krzyż.

W 2022 roku no nowo otwartym Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westeplatte pochowano szczątki dziewięciu obrońców z września 1939 roku oraz majora Henryka Sucharskiego.

Spoczęli tam: kapral Jan Gębura, legionista Józef Kita, starszy strzelec Władysław Okrasa (Okraszewski), kapral Bronisław Perucki, plutonowy Adolf Petzelt, starszy legionista Ignacy Zatorski, starszy legionista Zygmunt Zięba oraz dwóch niezidentyfikowanych żołnierzy. Ich szczątki odkryto w trakcie prac archeologicznych prowadzonych na Westerplatte w 2019 roku przez zespół badaczy Muzeum II Wojny Światowej .