Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Źródła ukraińskich kłopotów
2022-01-16, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Źródła ukraińskich kłopotów

Mychajlo Chmielko: Rada perejasławska
Mychajlo Chmielko: Rada perejasławska
Pojutrze przypada 368 rocznica zawarcia przez Kozaków i przedstawicieli cara Aleksego I ugody perejasławskiej, od której datuje się udział Moskwy w polityce ukraińskiej.
Z Historycznego Punktu Widzenia 16 stycznia 2021
Dziś nasi młodsi w słowiańszczyźnie bracia Ukraińcy obchodzą 361 rocznicę włączenia Rosji w sprawy Ukrainy. Jest to smutne memento, które na chłodno i obiektywnie przeanalizowane musi doprowadzić do wniosku, że obecna krytyczna sytuacja Ukrainy jest w prostej linii skutkiem decyzji sprzed 368 lat. Jak więc do tego wszystkiego doszło?

Nasza opowieść zaczyna się w czasach gdy w Polsce było dobrze czyli w tzw. złotym XVI wieku. Wtedy to na pograniczu Rzeczpospolitej i ziem Chanatu Krymskiego na tzw. dzikich polach można powiedzieć z pewnym przekąsem, że zaczęła się pojawiać zachodnia cywilizacja.

Początkowo przynosili ją zbiegli z głębi rzeczpospolitej ale przede wszystkim z tzw. Rusi chłopi, którzy w dzikich polach szukali wolności od chłopskich powinności. Ponieważ ziemie te leżały na szlaku tradycyjnych tatarskich wypraw po łupy i niewolników, osadnicy musieli być uzbrojeni, a z czasem zaczęli się organizować w grupy i osady o zmilitaryzowanym charakterze.

Ich stolicą stał się obóz wojenny o nazwie Sicz położony w bagnistej delcie Dniepru. Tamtejsza społeczność rządziła się swoistymi prawami. Z jednej strony dawała schronienie zbiegom, także szlachcicom ściganym wyrokami sądów, z drugiej z czasem zaczęła uznawać zwierzchnictwo polskiego króla dostarczając mu zaciężnych dobrze wyszkolonych żołnierzy na wyprawy wojenne.

Kozacy, bo o nich tu mowa, w swojej społeczności byli wszyscy równi sobie, bez względu na pochodzenie, o które nikogo nie pytano. Pozycję w ich społeczności osiągano dzięki wojennym czynom, a nie urodzeniu. To właśnie żądza sławy i łupów gnała kozaków na morze czarne, gdzie napadając na tureckie statki nieustannie prowokowali konflikty polsko-tureckie, a przynajmniej słane do Warszawy groźne protesty sułtana.

Chcąc nieco utemperować kozaków rzeczpospolita postanowiła wziąć kozaków na stały żołd, ale ponieważ, z jednej strony nikt nigdy dokładnie nie wiedział ilu właściwie jest kozaków, a z drugiej z powodu nieustannych niedoborów pieniędzy na wojsko, przyjęto, że żołd będzie wypłacany tylko kozakom wpisanym do rejestru i tylko dwudziestu tysiącom ludzi.

Szybko okazało się, że kozaków jest znacznie więcej i ci, co w rejestrze się nie znaleźli zaczęli się buntować. Odtąd poczucie krzywdy i niezadowolenia z polskich rządów na stałe zagościło na Ukrainie.

W połowie XVII wieku na fali nieustannego niezadowolenia, które wzmocniło się próbami zapędzenia części kozaków do powinności pańszczyźnianych przez magnatów, którzy otrzymali od króla ziemię na Ukrainie, wypłynął najwybitniejszy kozacki przywódca Bohdan Chmielnicki. Wywołany przez niego bunt znacznie przekroczył wszelkie wyobrażenia i zmienił dotychczasowy układ sił. Potęga armii Chmielnickiego zmusiła Rzeczpospolitą do negocjacji z buntownikami i ostatecznie do uznania powstałej wówczas instytucji Ukraińskiego Hetmanatu.

To właśnie wtedy pojawiła się idea utworzenia Rzeczpospolitej Trojga narodów. Do Polski i Litwy na równorzędnych prawach mieli dołączyć Rusini zamieszkujący Ukrainę. Szermując tą ideą Chmielnicki starał się ugrać jak najlepsze warunki dla siebie.

Ostatecznie jednak 18 stycznia roku 1654 zawarł w Perejesławiu ugodę, na mocy której poddał terytorium Hetmanatu carowi moskiewskiemu Aleksemu I. Z punktu widzenia Rzeczypospolitej była to czysta secesja i zdrada główna, ale uwikłana w wojnę z Moskwą polska monarchia nie była w stanie dochodzić sprawiedliwości na kozackim hetmanie.

Odtąd praktycznie Rzeczpospolita straciła wpływ na sprawy Ukraińskie rozumiane w sensie kozackim. Przejęte przez Rosję terytorium Hetmanatu obejmowało ziemie na lewym brzegu Dniepru.

Karę na kozakach już wkrótce zaczęli wywierać Rosjanie. Car Aleksy I nie miał skrupułów, jakie cechowały polskich elekcyjnych władców. Po przyjęciu opieki nad Kozakami Chmielnickiego odmówił zaprzysiężenia umowy argumentując, że jako samodzierżca nie ma powodu przysięgania czegokolwiek swoim poddanym.

W kolejnych dekadach kozackie wolności były systematycznie likwidowane, a Wschodnia Ukraina zaczęła ulegać rusyfikacji. Konsekwencje wydarzeń sprzed 368 lat Ukraińcy ponoszą po dziś dzień.

Zobacz także

2022-04-30, godz. 07:26 Święty Papież Trzy dni temu – w minioną środę obchodziliśmy ósmą rocznicę kanonizacji papieża Jana Pawła II, 27 kwietnia 2014 roku odbyła się w Watykanie msza kanonizacyjna… » więcej 2022-04-24, godz. 08:25 Wielki Kazimierz Jutro przypada 689 rocznica koronacji na króla Polski królewicza Kazimierza, który przeszedł do historii z przydomkiem Wielki. Odbyło się to 25 kwietnia… » więcej 2022-04-23, godz. 07:46 Petlury misja nieudana Wczoraj minęła 102 rocznica zawarcia przez rząd polski umowy politycznej z reprezentującym Ukraińską Republikę Ludową Symonem Petlurą otwierając ostatni… » więcej 2022-04-18, godz. 08:25 Monarchia czy republika? W początkach XX wieku, a więc stosunkowo niedawno bo ledwie 104 lata temu, kiedy rozważano odzyskanie przez Polskę niepodległości, dla większości stronnictw… » więcej 2022-04-17, godz. 08:26 Wielkanocna koronacja Wielkanoc to dzień, w którym na przestrzeni dziejów możni tego świata lubili wyznaczać termin ważnych wydarzeń. Całkiem sporo koronacji miało miejsce… » więcej 2022-04-16, godz. 07:22 Jak zawrócić z drogi do Emaus Dziś Wielka Sobota – jedyny dzień w roku, podczas którego w Kościele Katolickim nie odprawia się mszy, a jedynie krótkie nabożeństwa święcenia pok… » więcej 2022-04-10, godz. 08:20 Decydujące starcie 281 lat temu 10 kwietnia 1741 roku obok wsi Małujowice niedaleko Brzegu doszło do bitwy, w której Prusacy pokonali armię austriacką. W efekcie Śląsk przeszedł… » więcej 2022-04-09, godz. 07:20 Gdzie ta bitwa? 781 lat temu 9 kwietnia 1241 roku na Śląsku doszło do największej bitwy podczas pierwszego mongolskiego najazdu na Polskę, znanej w historii jako bitwa pod… » więcej 2022-04-03, godz. 08:25 Towarzysze Karola IV Pojutrze przypada 667 rocznica koronacji cesarskiej Karola IV Luksemburskiego. W uroczystości tej wziął udział m.in. opolski książę Bolesław Pierworod… » więcej 2022-04-02, godz. 07:20 Pamięć serca Dziś mija 17 lat od 2 kwietnia 2005 roku, kiedy świat przeżywał odejście świętego papieża Jana Pawła II. » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »