Emil Michael Schramek urodził się 29 września 1887 w Tworkowie koło Raciborza. Jego rodzice August i Josefa z domu Kandziora byli chałupnikami czyli bezrolnymi chłopami. Ukończył szkołę elementarną w Tworkowie, gimnazjum w Raciborzu, a następnie studia teologiczne we Wrocławiu. Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1911 r. z rąk kardynała Georga Koppa.
Na swojej pierwszej parafii w Miechowicach zapoznał się z pracami księdza Norberta Bończyka, który zmarł niespełna 20 lat wcześniej będąc proboszczem tej samej parafii. Nie pozostało to bez wpływu na charakter całej jego działalności duszpasterskiej. Podobnie jak fakt, iż na kolejnej parafii w Tychach, gdzie trafił w roku 1912 proboszczem był ksiądz Jan Kapica, również działacz na rzecz polskości Śląska, a także propagator ruchów abstynenckich i polski poseł do pruskiego parlamentu.
Pod opieką tego wybitnego polityka i duszpasterza przepracował cztery lata. W tym czasie pod kierunkiem wrocławskiego naukowca Josepha Jungnitza napisał pracę doktorską pt. „Kolegiata Świętego Krzyża w Opolu”, którą wydano drukiem w 1916 r.
W kolejnych latach pracował w parafiach w Zaborzu i Mikołowie. W roku 1917 wraz z księdzem Kapicą byli jednymi z założycieli Towarzystwa Oświaty imienia świętego Jacka. Które za cel postawiło sobie propagowanie wiedzy o polskości Śląska poprzez: wydawanie czasopism i książek, organizację odczytów i wykładów, zakładanie czytelni i bibliotek, propagowanie polskiego śpiewu, utworzenie na Śląsku polskiego muzeum oraz wydawanie własnego czasopisma. Właśnie w czasopismo zatytułowane „Głos znad Odry” szczególnie zaangażował się ksiądz Szramek. W swoich artykułach bronił prawa Górnoślązaków do używania języka polskiego. W roku 1922 po utworzeniu Administracji Apostolskiej dla Śląska Górnego został mianowany kanclerzem jej kurii. W 1926 r. dekretem papieża Piusa XI został proboszczem parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach. A od roku 1927 kierował organizacją budowy katowickiej katedry. Pełnił także liczne funkcje w katowickiej kurii diecezjalnej.
Oprócz pracy duszpasterskiej pozostał czynnym naukowcem i płodnym publicystą. Pomimo swoich polskich przekonań był daleki od nacjonalizmu, był jednym z pierwszych śląskich badaczy głoszących potrzebę dialogu pomiędzy polskimi i niemieckimi historykami. Pełnił liczne funkcje publiczne: w 1927 roku wybrano go prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, jednocześnie redagował roczniki tej organizacji. To m.in. z jego inicjatywy założono w Katowicach Bibliotekę Śląską. Był także przewodniczącym Rady Muzealnej Muzeum Śląskiego. W swoich publikacjach sporo miejsca poświęcił folklorystyce i badaniom nad Śląskiem jako pograniczem kulturowym. W roku 1934 wydał książkę „Śląsk jako problem socjologiczny”, która do dziś nie straciła swojej aktualności.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej napisał testament, w którym rozdał wszystko co posiadał. We wrześniu 1939 r. zdecydował się nie opuszczać swojej parafii i już wkrótce stał się obiektem szykan Gestapo. 8 kwietnia 1940 roku został aresztowany i resztę życia spędził jako więzień obozów koncentracyjnych. Przebywał kolejno w Dachau, Gusen, Mauthausen i ponownie w Dachau.
W Dachau ks. Emil Szramek stał się jednym z liderów zgromadzonej tam sporej grupy księży. Starał się podnosić ich na duchu, głosząc budzące nadzieję kazania i równocześnie demonstrując spokój i godność wobec niemieckich strażników. 13 stycznia 1942 r. na obozowej izbie chorych zamordowano go strumieniami lodowatej wody. W roku 1999 papież Jan Paweł II beatyfikował go jako jednego ze 108 polskich męczenników II wojny światowej.