1 lipca

-------

1506 - W Budzie urodził się Ludwik II Jagiellończyk, król Czech i Węgier; zginął w 1526 r. w bitwie z Turkami pod Mohaczem.

1569 - Senatorowie oraz posłowie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego potwierdzili i uroczyście zaprzysięgli Unię Lubelską.

1578 - Kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski i włoski architekt Bernardo Morando podpisali we Lwowie umowę dotyczącą zaprojektowania Zamościa.

1656 - Potop szwedzki: polskie wojska koronne oraz masy chłopskie odebrały Warszawę Szwedom.

1794 – Ukazało się pierwsze wydanie „Gazety Rządowej”, oficjalnego organu prasowego władz Insurekcji Kościuszkowskiej.

1831 - W Warszawie urodził się Wojciech Gerson, malarz, historyk sztuki, pedagog.

1839 - Na zesłaniu w Tobolsku zmarł Seweryn Krzyżanowski, podpułkownik wojsk polskich, uczestnik wojen napoleońskich; w latach 1822-1826 przywódca Towarzystwa Patriotycznego; aresztowany i uwięziony przez władze carskie.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Sejm Ustawodawczy powołał Radę Obrony Państwa, pod przewodnictwem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.

1921 - W Zakręcie koło Otwocka urodził się Jerzy Stefan Stawiński, scenarzysta, reżyser, prozaik, współtwórca polskiej szkoły filmowej; żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; autor powieści "Młodego warszawiaka zapiski z urodzin".

1921 - W Łodzi urodziła się Michalina Wisłocka, ginekolog, cytolog i seksuolog; autorka pierwszych polskich popularnonaukowych książek dotyczących seksuologii.

1925 - Początek tzw. wojny celnej pomiędzy Polską a Niemcami.

1930 - Zarządzeniem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w miejsce Archiwum Wojskowego powołano do życia Archiwum Akt Nowych.

1932 - W Chodzieży urodził się Adam Harasiewicz, pianista, zwycięzca Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w 1955 r.

1942 - W Nowym Jorku popełnił samobójstwo Bolesław Wieniawa-Długoszowski, osobisty adiutant Józefa Piłsudskiego, "pierwszy ułan II Rzeczypospolitej", generał WP, dyplomata; po internowaniu prezydenta Ignacego Mościckiego w Rumunii we wrześniu 1939 r. wyznaczony na jego następcę, nie objął jednak urzędu ze względu na sprzeciw Francji.

1942 - W Warszawie podczas próby ucieczki z konwoju na Pawiak zastrzelony został przez Niemców Tadeusz Pruszkowski, malarz, pedagog, profesor ASP w Warszawie, żołnierz Legionów Polskich; część źródeł jako datę jego śmierci podaje 30 czerwca 1942 r.

1945 - Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej.

1947 - W Warszawie wydano pierwszy numer "Po prostu", studenckiego pisma społeczno-kulturalnego, które od końca 1948 r. było oficjalnym organem Związku Młodzieży Polskiej.

1949 - W Świdwinie urodził się Janusz Wiśniewski, reżyser teatralny; w latach 2003-2011 dyrektor Teatru Nowego im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu.

1953 - Powstał Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk".

1971 - Polskie Radio rozpoczęło nadawanie audycji "Lato z radiem".

1976 - W Poznaniu urodził się Szymon Ziółkowski, lekkoatleta, młociarz, złoty medalista olimpijski z Sydney (2000), dwukrotny mistrz świata.

1980 - Podwyżka cen mięsa i jego przetworów; konsekwencją były strajki protestacyjne m.in. w Mielcu, Ursusie, Poznaniu, Sanoku i Tarnowie.

1983 - Na terenie Łazienek Królewskich w Warszawie utworzono Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa.

1990 - W Moskwie zmarł Iwan Sierow, sowiecki generał aparatu bezpieczeństwa; od 1939 r. ludowy komisarz spraw wewnętrznych ZSRS na Ukrainie, organizator deportacji polskich obywateli w głąb ZSRS (1939-1941), mający także bezpośredni udział w zbrodni katyńskiej; od 1941 r. zastępca szefa NKWD Ławrientija Berii, odpowiedzialny m.in. za brutalne represje wobec żołnierzy AK i rozbijanie struktur Polskiego Państwa Podziemnego; od 1954 do 1958 r. szef KGB; w 1956 r. w czasie rewolucji węgierskiej dowodził operacjami tłumiącymi opór powstańców; szef GRU (wywiadu wojskowego) w latach 1958-1962.

1991 - W Pradze podpisany został protokół o likwidacji Układu Warszawskiego.

1994 - W Warszawie zmarła Helena Grossówna, jedna z najpopularniejszych przedwojennych aktorek, tancerka; wystąpiła w filmach "Dodek na froncie", "Mały Marynarz", "Dwa dni w raju", "Straszny dwór", "Piętro wyżej", "Królowa przedmieścia", "Szczęśliwa trzynastka", "Zapomniana melodia", "Paweł i Gaweł"; żołnierz AK, uczestniczka Powstania Warszawskiego; po wojnie związana z Teatrem Syrena.

1996 - Utworzono Narwiański Park Narodowy i Park Narodowy "Bory Tucholskie".

2001 - Utworzono Park Narodowy "Ujście Warty".

2001 - W Krakowie zmarła Halina Czerny-Stefańska, pianistka; w 1949 r. ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła pierwszą nagrodę w Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.

2002 - W Hadze rozpoczął funkcjonowanie Międzynarodowy Trybunał Karny.

2003 - W Berlinie zmarła Dora Kacnelson, polska historyk pochodzenia żydowskiego, badaczka dziejów Kresów Wschodnich, polskich zesłańców i stosunków polsko-żydowskich.

2019 – W Salzburgu zmarł Bogusław Schaeffer, kompozytor, muzykolog, dramaturg i pedagog. Skomponował prawie 500 utworów muzycznych, napisał także 40 sztuk teatralnych. Wiele tekstów dramatycznych autora ma strukturę opartą na konstrukcji utworu muzycznego.

2 lipca

-------

1309 – Po półrocznym pobycie w ciemnej wieży biskup krakowski Jan Muskata podpisał ugodę kapitulacyjną z Władysławem Łokietkiem i udał się na wygnanie do Wrocławia.

1465 – Wojna trzynastoletnia: desant mieszczan elbląskich pod dowództwem zniszczył stocznie pod Starym Miastem Królewcem, uniemożliwiając krzyżakom odbudowę floty aż do zakończenia wojny.

1800 - W Krakowie urodził się Piotr Michałowski, malarz, przedstawiciel romantyzmu w polskim malarstwie.

1891 - W Trześniowie na Podkarpaciu urodził się Bronisław Prugar-Ketling, generał WP, we wrześniu 1939 r. dowódca 11 Dywizji Piechoty w składzie Armii "Kraków"; w kampanii francuskiej 1940 r. dowodził 2 Dywizją Strzelców Pieszych.

1895 - W Warszawie urodził się Janusz Warnecki, aktor, reżyser filmowy i teatralny, profesor warszawskiej PWST; dyrektor Teatru Polskiego Radia (1956-1961); wspólnie z Mieczysławem Krawiczem wyreżyserował filmy "Księżna Łowicka" i "Każdemu wolno kochać".

1908 - W Aleksandrowsku koło Ługańska urodził się Włodzimierz Sokorski, działacz komunistyczny, członek KPP, PPR i PZPR; w czasie II wojny światowej w 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; w latach 1952-1956 minister kultury i sztuki, następnie przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji (1956-1972).

1910 - W Tarnopolu urodził się Alfred Schuetz, kompozytor, pianista, autor melodii do pieśni "Czerwone Maki na Monte Cassino".

1911 - W Warszawie urodził się Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog; kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent Filharmonii Narodowej w Warszawie; kierownik artystyczny filharmonii w Rejkiawiku; dyrektor artystyczny i pierwszy dyrygent Opery Warszawskiej; dyrygent Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach; dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Wielkiego w Łodzi.

1915 - W Buśni w powiecie świeckim urodził się Antoni Czortek, bokser, trener; uczestnik igrzysk olimpijskich w Berlinie; wicemistrz Europy z Dublina (1939), czterokrotny mistrz Polski; więzień niemieckich obozów Auschwitz i Mauthausen.

1917 - Józef Piłsudski w związku z kryzysem przysięgowym (odmową żołnierzy Legionów Polskich złożenia przysięgi na "wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami") wystąpił z Tymczasowej Rady Stanu, ustanowionej przez władze okupacyjne.

1923 - Urodziła się Wisława Szymborska, poetka, eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 r.; co do miejsca jej urodzenia istnieje różnica zdań; w metryce poetki wymieniono Bnin, przekazy rodzinne głoszą jednak, że urodziła się w Kórniku; obie te wielkopolskie miejscowości utrzymują, że to właśnie z nich wywodzi się jedna z największych polskich poetek.

1927 - W Wilnie kardynał Aleksander Kakowski koronował obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej; na uroczystości obecni byli m.in. prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski.

1931 - W Opatowicach koło Radziejowa urodził się Janusz Odrowąż-Pieniążek, pisarz, historyk literatury, wieloletni dyrektor Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.

1939 - W Radomiu urodziła się Iga Cembrzyńska, aktorka, piosenkarka, producentka filmowa; zagrała w filmach "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Hydrozagadka", "Motodrama", "Jak to się robi", "Gwiezdny pył", "Cztery pory roku", "Wrzeciono czasu", "Słoneczny zegar", a także w serialu "Stawka większa niż życie".

1943 - Podczas pacyfikacji wsi Majdan Stary na Zamojszczyźnie przez ukraińską 14 Dywizję Grenadierów Waffen SS (Galizien) zamordowanych zostało kilkudziesięciu Polaków.

1947 - Sejm uchwalił Trzyletni Plan Odbudowy.

1947 - Ustawa o powołaniu Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka i Muzeum na Majdanku.

1947 - W Warszawie urodził się Karol Strasburger, aktor, zagrał w filmach "Agent nr 1", "Wielki Szu", "Noce i dnie", a także w serialach "Polskie drogi", "Kolumbowie", "Karino", "07 zgłoś się"; widzom TV znany także jako gospodarz teleturnieju Familiada.

1947 - Gen. Tadeusz Bór Komorowski objął funkcję premiera rządu RP na uchodźstwie.

1948 - W Siemianowicach Śląskich urodził się Józef Skrzek, wokalista, kompozytor, założyciel i lider zespołu SBB.

1949 - Władze komunistyczne ustanowiły Order Budowniczych Polski Ludowej - najwyższe odznaczenie państwowe.

1952 - W Zamościu urodził się Marek Karp, historyk, założyciel i wieloletni dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich.

1956 - W Giżycku urodziła się Maria Pakulnis, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpiła w filmach "Dolina Issy", "Jezioro Bodeńskie", "Zabij mnie glino", "Dekalog III", "Obywatel Piszczyk", "Oszołomienie", "Konsul", "Pożegnanie jesieni", "Pajęczarki", a także w serialu "Ekstradycja".

1965 - W Warszawie zmarł Wilhelm Mach, pisarz, krytyk literacki.

1966 - W Warszawie zmarł Jan Brzechwa (wł. Jan Wiktor Lesman) - poeta, satyryk, tłumacz literatury rosyjskiej, autor wielu popularnych utworów dla dzieci, m.in. "Akademii pana Kleksa", "Pchły szachrajki", "Stu bajek".

1975 - W Bonn zmarł Wilhelm Koppe, nazistowski zbrodniarz, wyższy dowódca SS i policji w Warthegau i Generalnym Gubernatorstwie; skazany na śmierć wyrokiem sądu Polski Podziemnej za bezwzględne represje i masowe zbrodnie na Polakach i Żydach; w lipcu 1944 r. AK przeprowadziła w Krakowie nieudaną akcję jego likwidacji; po wojnie uniknął odpowiedzialności za popełnione zbrodnie.

1985 - W Warszawie urodził się Jakub Wesołowski, aktor, znany z ról w serialach "Czas honoru", "1920. Wojna i miłość", "Na Wspólnej", a także w filmach "Jutro idziemy do kina" i "Tajemnica Westerplatte".

1992 - W Costa Mesa w Kalifornii zmarł Antoni Szacki "Bohun", "Dąbrowski", pułkownik NSZ, dowódca Brygady Świętokrzyskiej (1944-1945).

2013 – We Wrocławiu zmarł Wojciech Wrzesiński, historyk specjalizujący się w dziejach myśli politycznej, dziejach najnowszych oraz historii politycznej XIX-XX wieku. Nauczyciel akademicki związany z Uniwersytetem Wrocławskim i rektor tej uczelni w latach 1990–1995.

3 lipca

-------

1410 – Pod Czerwińskiem wojska polskie króla Władysława Jagiełły przeprawiły się po tymczasowym moście na Wiśle, aby następnie połączyć się z wojskami litewskimi i ruszyć w kierunku Malborka.

1632 - W Utrechcie urodził się Tylman z Gameren, architekt, malarz; od 1661 r. działający w Polsce; do jego dzieł należą m.in. pałac Krasińskich i kościół Sakramentek w Warszawie, kościół św. Anny w Krakowie oraz pałace w Puławach i Nieborowie.

1828 - W Warszawie urodził się Władysław Czartoryski, syn Adama Jerzego Czartoryskiego, po jego śmierci w 1861 r. przywódca Hotelu Lambert; założyciel Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

1837 - W Oświęcimiu urodził się Awit Szubert, malarz, fotograf; jako jeden z pierwszych, na początku lat 70. XIX w. fotografował Tatry.

1854 - W Śremie urodził się Heliodor Święcicki, lekarz, filantrop, społecznik; współzałożyciel i pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego.

1862 - W Łowiczu urodziła się Bolesława Lament, zakonnica, założycielka Zgromadzenia Sióstr Misjonarek św. Rodziny; beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II w 1991 r.

1862 – W Warszawie członek Organizacji Miejskiej Warszawy Ludwik Jaroszyński dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego, prezesa Rady Stanu wielkiego księcia Konstantego Romanowa. Zamachowiec został aresztowany, skazany na śmierć i stracony 21 sierpnia na stokach Cytadeli.

1879 - W Warszawie urodził się Alfred Korzybski, filozof, twórca semantyki ogólnej; od 1915 r. w Stanach Zjednoczonych; założyciel Międzynarodowego Towarzystwa Semantyki Ogólnej.

1886 - W Warszawie uruchomiono Stację Filtrów - budowę nowych wodociągów prowadził angielski inżynier William H. Lindley.

1896 - W Innsbrucku w polsko-austriackiej rodzinie urodził się Igo Sym, aktor; w czasie II wojny światowej współpracował z wywiadem i policją niemiecką; w marcu 1941 r. grupa bojowa kontrwywiadu Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ wykonała na nim wyrok śmierci za kolaborację.

1922 - W Krakowie zmarł Stanisław Koźmian, publicysta, redaktor "Czasu", jeden z liderów konserwatywnego stronnictwa stańczyków, poseł na sejm galicyjski i deputowany do wiedeńskiej Rady Państwa; reżyser i dyrektor krakowskiego Starego Teatru, twórca tzw. szkoły krakowskiej.

1923 - Józef Piłsudski zrzekł się funkcji przewodniczącego Ścisłej Rady Wojennej; oznaczało to jego wycofanie się z czynnego życia politycznego; wraz z rodziną zamieszkał w Sulejówku.

1924 – W Warszawie rozpoczął się I Narodowy Zlot Harcerzy.

1928 - W Łodzi urodził się Jan Machulski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, założyciel i dyrektor Teatru Ochoty w Warszawie; jego najsłynniejszą filmową kreacją była rola kasiarza Henryka Kwinto w komediach kryminalnych "Vabank" i "Vabank II, czyli Riposta".

1935 - W Łopuchówku koło Poznania zmarł Michał Bobrzyński, historyk, przywódca konserwatystów krakowskich (stańczyków); w latach 1908-1913 namiestnik Galicji.

1935 - W Berlinie odbyło się spotkanie ministra spraw zagranicznych RP Józefa Becka z kanclerzem Adolfem Hitlerem.

1935 - We włoskiej stoczni w Monfalcone odbyła się uroczystość wodowania polskiego transatlantyku MS "Batory".

1940 - W Śmiłowicach koło Cieszyna urodził się Jerzy Buzek, profesor Instytutu Chemii Inżynieryjnej PAN w Gliwicach, działacz Solidarności; premier RP (1997-2001), przewodniczący Ruchu Społecznego AWS (1999-2001); przewodniczący Parlamentu Europejskiego (2009-2012); od 2014 r. europoseł.

1941 - Wojna niemiecko-sowiecka: Stalin wygłosił przemówienie radiowe, w którym wzywał cały naród do stawienia oporu Niemcom.

1942 - W Lesie Warzyckim koło Jasła Niemcy zamordowali 850 Żydów.

1944 - W Warszawie zmarł Adolf Nowaczyński, pisarz, publicysta, satyryk, działacz polityczny i społeczny; w okresie międzywojennym związany z obozem narodowo-demokratycznym.

1946 - W Żyrardowie urodził się Leszek Miller, członek Biura Politycznego KC PZPR (1989-1990), uczestnik Okrągłego Stołu, parlamentarzysta, przewodniczący SdRP (1997-1999), przewodniczący SLD (1999-2004 i od 2011); minister pracy i polityki socjalnej (1993-1996), minister-szef Urzędu Rady Ministrów (1996), minister spraw wewnętrznych i administracji (1997); premier RP w latach 2001-2004.

1947 - Sejm uchwalił ustawę o odbudowie stolicy; powstała Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.

1949 – W katedrze lubelskiej doszło do tzw. cudu lubelskiego; wg wiernych uczestniczących w uroczystości odnowienia aktu poświęcenia diecezji Niepokalanemu Sercu Maryi, na obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej pojawiły się łzy.

1951 - W Warszawie zmarł śmiercią samobójczą Tadeusz Borowski, poeta, prozaik, publicysta, jeden z najbardziej znaczących pisarzy polskiej literatury powojennej; więzień KL Auschwitz; autor zbiorów opowiadań "Pożegnanie z Marią" i "Kamienny świat".

1959 - W Świeciu urodził się Janusz Józefowicz, aktor, piosenkarz, tancerz, reżyser teatralny; od 1992 r. dyrektor artystyczny Teatru Studio Buffo w Warszawie; jego musical "Metro" był wystawiany m.in. na Broadwayu w USA.

1961 – Urodził się trzydziestomilionowy obywatel PRL.

1965 - W Łodzi urodził się Grzegorz Kempinsky, reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta, tłumacz.

1981 - Ustanowiono Warszawski Krzyż Powstańczy.

1983 - W Wejherowie urodziła się Dorota Masłowska, pisarka, autorka dramatów i powieści, m.in. "Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną" oraz "Pawia królowej".

1989 - W "Gazecie Wyborczej" ukazał się artykuł Adam Michnika "Wasz prezydent, nasz premier".

2002 - W Warszawie zmarła Łucja Prus, piosenkarka, wykonawczyni przebojów "W żółtych płomieniach liści", "Nic dwa razy się nie zdarza".

2003 - W Gdańsku zmarł Sat-Okh (właśc. Stanisław Supłatowicz), polski pisarz, żołnierz Armii Krajowej, pisarz, gawędziarz.

4 lipca

-------

1610 - Wojska polskie dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego rozbiły pod Kłuszynem armię kniazia Dymitra Iwanowicza Szujskiego, zdążającą na odsiecz Smoleńskowi; zwycięstwo w bitwie otworzyło Polakom drogę do Moskwy.

1633 - Wojska polskie dowodzone przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego pod Sasowym Rogiem nad Prutem rozbiły czambuł tatarski i uwolniły jasyr oraz odzyskały łupy.

1778 - W Skierniewicach urodził się Jan Leon Kozietulski, pułkownik wojsk polskich, uczestnik wojen napoleońskich, dowódca szwadronu pułku szwoleżerów gwardii, który wsławił się w ataku na przełęcz Somosierra.

1890 - Na Wawelu pochowano sprowadzone z Paryża szczątki Adama Mickiewicza.

1892 - W Stojańcach pod Lwowem urodził się Julian Krzyżanowski, historyk literatury; autor m.in. "Historii literatury polskiej", wydawca dzieł Jana Kochanowskiego, Juliusza Słowackiego, Henryka Sienkiewicza.

1916 - Początek walk Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi pod Kostiuchnówką.

1919 - W Warszawie urodził się Jan Strzelecki, socjolog, eseista, uczestnik Powstania Warszawskiego, współpracownik KOR i Towarzystwa Kursów Naukowych, doradca Solidarności; zmarł w 1988 r. w wyniku brutalnego pobicia w Warszawie; okoliczności napadu nie zostały wyjaśnione.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: generalna kontrofensywa Armii Czerwonej na Białorusi; w wyniku przerwania polskich linii obronnych nad Autą i Berezyną nastąpił odwrót wojsk polskich na całym froncie.

1923 - W Warszawie urodził się Ryszard Reiff, w czasie II wojny światowej członek Konfederacji Narodu, od 1944 r. w AK; współzałożyciel Stowarzyszenia "Pax", w latach 1978-1982 jego przewodniczący; od 1981 r. członek Rady Państwa; jako jedyny z 14 jej członków sprzeciwił się 13 grudnia 1981 r. zatwierdzeniu uchwały o wprowadzeniu stanu wojennego i dekretu o stanie wojennym, za co został odwołany ze stanowiska; senator z ramienia Komitetu Obywatelskiego (1989-1991); przewodniczący Związku Sybiraków (1989-2006).

1929 - W Warszawie urodził się Konrad Swinarski, wybitny twórca teatralny, reżyser, scenograf; w dziejach teatru zapisał się m.in. jako realizator polskich narodowych dramatów: "Dziadów" Adama Mickiewicza (1973 r.) i "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego (1974 r.), oba spektakle powstały w Starym Teatrze w Krakowie.

1934 - W Sancellemoz we Francji zmarła Maria Skłodowska-Curie, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, jedyna dotąd kobieta uhonorowana przez Szwedzką Akademię Nauk dwiema Nagrodami Nobla.

1936 - W Warszawie urodził się Henryk Grynberg, polski pisarz żydowskiego pochodzenia, autor książek o Holokauście i stosunkach polsko-żydowskich; m.in. "Dziedzictwo", "Żydowska wojna", "Zwycięstwo", "Życie ideologiczne", "Kadisz", "Szkice rodzinne", "Ojczyzna"; od 1967 r. mieszka w USA.

1936 - W Poznaniu urodziła się Zdzisława Donat, śpiewaczka operowa o światowej sławie; w jej repertuarze ważne miejsce zajmują role w operach Wolfganga Amadeusa Mozarta; zwłaszcza rola Królowej Nocy w "Czarodziejskim flecie".

1940 - W Marsylii zmarł Józef Pankiewicz, malarz, grafik; w swojej twórczości nawiązywał m.in. do francuskiego impresjonizmu, do jego znanych dzieł należą m.in. "Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą" z 1892 r.

1941 - W nocy z 3 na 4 lipca Niemcy aresztowali we Lwowie ponad 20 profesorów uczelni lwowskich, a także ich bliskich, przyjaciół oraz osoby przypadkowo zastane w mieszkaniach; wszyscy zostali zamordowani 4 lipca na Wzgórzach Wuleckich; od kul zginęło 40 osób, wśród nich profesorowie: Antoni Cieszyński, Władysław Dobrzaniecki, Jan Grek, Jerzy Grzędzielski, Edward Hamerski, Henryk Hilarowicz, Włodzimierz Krukowski, Roman Longchamps de Berier, Antoni Łomnicki, Witold Nowicki, Tadeusz Ostrowski, Stanisław Piłat, Stanisław Progulski, Roman Rencki, Włodzimierz Sieradzki, Adam Sołowij, Włodzimierz Stożek, Kazimierz Vetulani, Kasper Weigel, Roman Witkiewicz oraz Tadeusz Boy-Żeleński.

1942 - W Lyonie urodził się Stefan Meller, historyk, dyplomata; ambasador RP we Francji (1996-2001) i w Rosji (2002-2005), minister spraw zagranicznych (2005-2006); wykładowca historii, prorektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie; redaktor naczelny miesięcznika historycznego "Mówią wieki".

1943 - W katastrofie lotniczej koło Gibraltaru wraz z córką i grupą współpracowników zginął gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz i premier rządu RP na uchodźstwie.

1943 - W Nowym Jorku założono Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce.

1946 - Władze sowieckie przemianowały Królewiec na Kaliningrad; zmarły w 1946 r. Michaił Kalinin był działaczem komunistycznym, przewodniczącym Prezydium Rady Najwyższej ZSRS, współodpowiedzialny za represje i terror lat 30., a także zbrodnię katyńską.

1946 - W Kielcach doszło do pogromu ludności żydowskiej; z rąk cywilnych mieszkańców miasta, milicjantów i żołnierzy, zginęło 37 Żydów; zbrodnia spowodowała żydowski exodus z Polski.

1947 - Do Gdyni powrócił ORP "Błyskawica".

1947 - Na skutek więziennej głodówki w szpitalu w Skopinie pod Moskwą zmarł płk Kazimierz Tumidajski ("Marcin"), dowódca Okręgu Lubelskiego AK, aresztowany w sierpniu 1944 r. przez NKWD.

1950 - Z Nowego Jorku, poprzez nadajnik we Frankfurcie nad Menem, Radio Wolna Europa rozpoczęło nadawanie audycji w języku polskim.

1952 - W Nowym Jorku zmarł Jan Kucharzewski, polityk, historyk, publicysta; w latach 1917-1918 premier rządu Rady Regencyjnej.

1954 - W Iwaniskach urodził się Andrzej Poniedzielski, poeta, felietonista, autor tekstów piosenek.

1958 – Papież Pius XII nominował księdza Karola Wojtyłę biskupem tytularnym Ombrii i biskupem pomocniczym Krakowa.

1959 - W Szczecinie urodził się Wojciech Adamczyk, reżyser teatralny i telewizyjny, twórca m.in. seriali "Tata, a Marcin powiedział " i "Ranczo".

1975 - W Hamburgu zakończył się proces byłego szefa warszawskiego Gestapo Ludwiga Hahna, który został uznany winnym popełnienia masowego mordu i skazany na karę dożywotniego więzienia; zmarł w więzieniu w 1986 r.

1976 - W Warszawie zmarł Antoni Słonimski, poeta, felietonista, dramatopisarz, satyryk, krytyk teatralny i filmowy; współtwórca grupy poetyckiej Skamander, autor słynnych "Kronik Tygodniowych" publikowanych w przedwojennych "Wiadomościach literackich"; prezes Związku Literatów Polskich (1956-1959).

1989 - Inauguracyjne posiedzenie Sejmu i Senatu.

1998 - W domu opieki w Wuppertalu zmarł Kurt Franz, niemiecki zbrodniarz, ostatni komendant obozu zagłady w Treblince; pod koniec wojny uciekł z niewoli amerykańskiej, następnie żył pod swoim nazwiskiem w Niemczech; po aresztowaniu w 1959 r. został skazany na dożywotnie więzienie; w 1993 r. zwolniono go z więzienia ze względów zdrowotnych.

1998 - W Warszawie zmarł Janusz Przymanowski, pisarz, publicysta, autor powieści dla młodzieży "Czterej pancerni i pies".

2000 - W Neapolu zmarł Gustaw Herling-Grudziński, prozaik, eseista, publicysta, krytyk literacki; autor m.in. "Innego świata" i "Dziennika pisanego nocą"; więzień sowieckich łagrów, żołnierz 2 Korpusu Polskiego, uczestnik bitwy o Monte Cassino.

2010 - W drugiej turze wyborów prezydenckich Bronisław Komorowski uzyskując 53,01 proc. głosów pokonał Jarosława Kaczyńskiego - 46,99 proc.; frekwencja wyniosła 55,31 proc.

5 lipca

-------

1600 - Kanclerz wielki koronny i hetman Jan Zamoyski wystawił akt fundacyjny Akademii Zamojskiej, ustalający jej organizację, uposażenie i program nauczania.

1607 - Pod Guzowem wojska wierne królowi Zygmuntowi III Wazie, dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego i hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza, pokonały rokoszan.

1626 - Początek kolejnej wojny polsko-szwedzkiej, tzw. wojny o ujście Wisły.

1634 – Papież Urban VIII wydał bullę zatwierdzającą ufundowanie przez króla Władysława IV Orderu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, który miał być pierwszym polskim odznaczeniem państwowym, lecz na skutek nacisków szlachty, został zlikwidowany w 1638 roku, nie doczekawszy się żadnego odznaczonego.

1865 – W Warszawie ukazało się pierwsze wydanie tygodnika „Kłosy. Czasopisma ilustrowanego tygodniowego poświęconego literaturze, nauce i sztuce”. Wśród autorów pisma byli m.in. Józef Ignacy Kraszewski, Kazimierz Kraszewski, Adam Asnyk, Antoni Pietkiewicz Eliza Orzeszkowa i Maria Konopnicka.

1881 - W Brzęczkowicach, dzielnica Mysłowic, urodził się August Hlond, kardynał, prymas Polski w latach 1926-1948.

1920 - W Rzeszowie urodził się Ignacy Machowski, aktor, występował m.in. na scenach Teatru Narodowego w Warszawie, Teatru Ateneum i Teatru Polskiego; zagrał w filmach "Eroica", "Orzeł", "Popiół i diament", "Pociąg", "Marysia i Napoleon", "Ojciec królowej", a także w serialu "Stawka większa niż życie".

1935 - W Borysławiu urodził się Szewach Weiss, izraelski polityk, dyplomata, profesor nauk politycznych, przewodniczący Rady Instytutu Pamięci Yad Vashem; w latach 1992-1996 przewodniczący Knesetu, ambasador Izraela w Polsce (2000-2003).

1935 - W Warszawie urodził się Krzysztof Szmagier, reżyser filmowy, twórca seriali "Przygody psa Cywila" i "07 zgłoś się".

1943 - Po śmierci gen. Władysława Sikorskiego funkcję premiera rządu RP na uchodźstwie objął Stanisław Mikołajczyk; Naczelnym Wodzem mianowany został gen. Kazimierz Sosnkowski.

1943 - Początek bitwy na Łuku Kurskim, największego starcia wojsk pancernych w historii, zakończonego klęską i odwrotem armii niemieckich.

1943 - Komendant Główny Armii Krajowej i Delegat Rządu RP na Kraj utworzyli Kierownictwo Walki Podziemnej.

1943 - W Warszawie przy ul. Poznańskiej śmiertelnie postrzelony został znany aktor Kazimierz Junosza-Stępowski; do zdarzenia doszło w trakcie wykonywania wyroku śmierci na jego żonie, skazanej przez sąd podziemny za współpracę z Niemcami.

1945 - Stany Zjednoczone uznały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, cofając uznanie rządowi RP na uchodźstwie; następnego dnia to samo uczynił rząd Wielkiej Brytanii.

1945 - Polska administracja oficjalnie przejęła z rąk sowieckiego komendanta wojennego władzę nad Szczecinem.

1945 - W Łodzi urodził się Jerzy Kropiwnicki, ekonomista; członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "S" i Komisji Krajowej, wiceprzewodniczący Zarządu Regionu NSZZ "S" Ziemia Łódzka; po wprowadzeniu stanu wojennego skazany na sześć lat więzienia za kierowanie akcją protestacyjną; w 1984 r. zwolniony na mocy amnestii; w 1989 r. był współzałożycielem ZChN (2002-2006 prezes); poseł na Sejm (1991-1993, 1997-2001); w rządzie Jana Olszewskiego minister pracy i polityki socjalnej, w rządzie Hanny Suchockiej kierował Centralnym Urzędem Planowania, a w gabinecie Jerzego Buzka - Centrum Studiów Strategicznych; prezydent Łodzi w latach 2002-2010.

1946 - Krajowa Rada Narodowa wydała dekret o utworzeniu cenzury - Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

1953 – Siły UB i MO rozbiły oddział porucznika Wacława Grabowskiego "Puszczyka", ostatniej formacji Narodowego Zjednoczenia Wojskowego działającej na Mazowszu Północnym.

1965 - W Warszawie urodziła się Małgorzata Walewska, śpiewaczka operowa, mezzosopranistka; dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu i Konkursu Sztuki Wokalnej im. Ady Sari.

1978 - W rejonie miasta Arkałyk w Kazachstanie wylądował Mirosław Hermaszewski - jedyny w Polak, który odbył lot w kosmos na pokładzie statku kosmicznego "Sojuz 30".

1986 - W Monachium zmarł Jarosław Stećko - jeden z przywódców Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów.

1993 - W Polsce wszedł w życie podatek od towarów i usług VAT.

2002 - W Warszawie zmarł Zdzisław Mrożewski, aktor, związany z Teatrem Polskim w Warszawie, Teatrem Narodowym oraz Teatrem Współczesnym; wystąpił m.in. w filmach "Śmierć prezydenta" i "Polonia Restituta".

2013 - W Watykanie papież Franciszek zaprezentował swoją pierwszą encyklikę "Lumen fidei", w której podkreślił indywidualny i społeczny wymiar wiary.

2014 - W Warszawie zmarł Kazimierz Winkler, poeta, autor tekstów popularnych piosenek, m.in. "Czerwony autobus", "Gdy mi ciebie zabraknie", "Pierwszy siwy włos" i "O mnie się nie martw".

2017 – W Rzymie zmarł Joaquin Navarro-Valls, były wieloletni bliski współpracownik Jana Pawła II, rzecznik prasowy Watykanu w latach 1984-2006.

2020 – Zmarł Eugeniusz Szumiejko, działacz opozycji antykomunistycznej, współtwórca struktur NSZZ „Solidarność” na Dolnym Śląsku, po wprowadzeniu stanu wojennego działacz jej struktur podziemnych.

2023 – W Warszawie zmarła Miriam Aleksandrowicz, polska aktorka, reżyserka dubbingu w wielu serialach i filmach animowanych.

6 lipca

-------

1280 – Księżna Kinga ufundowała klasztor klarysek w Starym Sączu i przeznaczyła na jego potrzeby swoje włości w ziemi sądeckiej.

1320 – Król Węgier Karol Robert poślubił królewnę Elżbietę Łokietkównę, która została również koronowana na królową Węgier. Mariaż był początkiem polsko-węgierskiego sojuszu politycznego.

1511 - Albrecht Hohenzollern, siostrzeniec króla Zygmunta I, wybrany został przez kapitułę zakonu krzyżackiego na urząd wielkiego mistrza; w chwili wyboru miał 21 lat i był najmłodszym wielkim mistrzem w historii zakonu.

1753 - W Brodowie na Wołyniu urodził się Jan Paweł Woronicz, arcybiskup warszawski i prymas Królestwa Polskiego, poeta; część źródeł jako datę jego urodzenia podaje 28 czerwca 1757 r.

1837 - W Grodkowicach pod Krakowem urodził się Władysław Żeleński, kompozytor, pianista, dyrygent i pedagog.

1848 - We Wrocławiu zmarł Karol Godula, przedsiębiorca, współtwórca śląskiego przemysłu, właściciel kompleksu kopalń i hut cynku.

1863 - Powstanie Styczniowe: oddział Zygmunta Chmieleńskiego odniósł zwycięstwo nad oddziałem rosyjskim w bitwie pod Janowem koło Częstochowy.

1877 - W Opocznie koło Radomia urodził się Włodzimierz Perzyński, prozaik, komediopisarz, publicysta.

1901 - W Łodzi urodził się Stanisław Rembek, pisarz, autor powieści "Nagan", "Wyrok na Franciszka Kłosa" i "W polu".

1908 - Wszedł do służby niemiecki pancernik SMS Schleswig-Holstein, znany z ataku na Westerplatte 1 września 1939 r.

1922 - W Rzymie zmarła Maria Teresa Ledóchowska, misjonarka, pisarka; założycielka Sodalicji Św. Piotra Klawera - zgromadzenia zakonnego prowadzącego misje w Afryce; beatyfikowana w 1975 r.

1923 - W Kurowie koło Puław urodził się Wojciech Jaruzelski, ostatni przywódca PRL, współtwórca Okrągłego Stołu; w 1989 r. wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta PRL, następnie RP (1989-1990); sybirak, żołnierz 1. Armii WP; w latach 1968-1983 szef MON; odpowiedzialny za udział WP w inwazji na Czechosłowację i wykorzystanie armii do krwawego tłumienia protestów na Wybrzeżu w 1970 r.; w lutym 1981 r. objął urząd premiera; od października 1981 r. do lipca 1989 r. I sekretarz KC PZPR; w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadził stan wojenny, stając na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON); odpowiedzialny za masowe represje stosowane w tym okresie wobec społeczeństwa; w 1985 r. zrezygnował z funkcji premiera, obejmując stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (1985-1989); zmarł w Warszawie 25 maja 2014 r.

1929 – Otwarto Ogród Zoologiczny w Krakowie

1932 - W Warszawie zmarł Józef Weyssenhoff, pisarz, poeta, krytyk literacki, autor powieści "Soból i Panna", "Sprawa Dołęgi", "Puszcza".

1940 - Z KL Auschwitz uciekł pierwszy więzień - Tadeusz Wiejowski; po ucieczce ukrywał się ponad rok, jesienią 1941 r. został zatrzymany i osadzony w więzieniu w Jaśle, a następnie rozstrzelany.

1950 - W Zgorzelcu podpisano układ pomiędzy Polską i NRD o granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1950 - W Sosnowcu urodził się Jacek Cygan - autor wielu piosenek, które napisał współpracując z najwybitniejszymi polskimi kompozytorami i wokalistami m.in. Edytą Geppert, Marylą Rodowicz, Sewerynem Krajewskim, Krzesimirem Dębskim, Andrzejem Zauchą; poeta, scenarzysta, juror i organizator festiwali muzycznych.

1954 - W Mławie urodził się Grzegorz Skawiński, gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów, producent muzyczny; frontman zespołu Kombi.

1958 - W Warszawie urodził się Sławomir Orzechowski, aktor Teatru Współczesnego w Warszawie; wystąpił w filmach "Cud purymowy", "Warszawa", "Komornik", "Daas", a także w serialach "Sfora", "Ojciec Mateusz" i "Londyńczycy".

1968 - W Płocku urodził się Ireneusz Czop, aktor związany z teatrami łódzkimi: Nowym, Powszechnym i Teatrem Jaracza; wystąpił m.in. w filmach "Pokłosie", "Jack Strong", "Kochanie, chyba cię zabiłem", a także w serialu "1920. Wojna i miłość".

1982 - W Krakowie rozpoczęło nadawanie Radio "Solidarność Małopolska".

1987 - Powołanie Kręgu Przyjaciół Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, do której weszli przedstawiciele opozycji demokratycznej z obu państw.

1994 - Prezydent USA Bill Clinton rozpoczął dwudniową wizytę w Polsce.

1997 - Początek tzw. powodzi tysiąclecia, która wyrządziła szkody w południowej i zachodniej Polsce, m.in. w Kłodzku, Opolu, Wrocławiu, również w Czechach i wschodnich Niemczech (Łużyce); w jej wyniku w Polsce zginęło ponad 50 osób, straty materialne oszacowano na ok. 12 mld złotych.

2000 - W Warszawie zmarł Władysław Szpilman, kompozytor, pianista; jego losy w okupowanej Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu "Pianista" w reżyserii Romana Polańskiego.

2015 - W Warszawie zmarł Wojciech Albiński - pisarz zamieszkały w RPA, laureat Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza, autor takich książek jak "Kalahari" (zbiór opowiadań), "Królestwo potrzebuje kata", "Antylopa szuka myśliwego".

2019 – Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego został wpisany podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Baku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

2020 – Zmarła Barbara Pec-Ślesicka, filmowiec, kierownik produkcji licznych filmów fabularnych i seriali telewizyjnych. Współpracowała przez wiele lat z Andrzejem Wajdą (m.in. przy „Weselu”, „Człowieku z marmuru”, „Człowieku z żelaza” i „Pannach z Wilka”, a także „Dantonie”, nagrodzonym w 1983 nagrodą BAFTA).

2021 – W Poznaniu zmarła Paulina Buchwald-Pelcowa, historyk literatury i bibliolog, specjalizująca się w literaturze staropolskiej i starodrukach.

7 lipca

-------

1136 – Papież Innocenty II wydał tzw. bullę gnieźnieńską znoszącą zależność metropolitalną archidiecezji gnieźnieńskiej od arcybiskupstwa magdeburskiego, a tym uniezależniając Kościół w Polsce od wpływów niemieckich.

1482 - W Krzycku urodził się Andrzej Krzycki, poeta, humanista, dyplomata; arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

1572 - W Knyszynie zmarł bezpotomnie król Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim tronie.

1633 - W Wilnie zmarł Lew Sapieha, wojewoda wileński, hetman wielki litewski, twórca potęgi rodu Sapiehów.

1734 - Wojna o sukcesję polską: wojska sasko-rosyjskie zdobyły Gdańsk, zmuszając jego mieszkańców do uznania władzy Augusta III Sasa; w wyniku kapitulacji z miasta uciekł Stanisław Leszczyński.

1807 - W Tylży podpisany został traktat pokojowy pomiędzy Rosją i Francją; jeden z jego artykułów dotyczył utworzenia Księstwa Warszawskiego.

1841 – Student i działacz niepodległościowy Karol Levittoux dokonał samospalenia w więzieniu Cytadeli Warszawskiej.

1874 - W Borowie koło Łowicza urodził się Władysław Grabski, polityk, ekonomista, poseł na Sejm, minister, premier RP (1920, 1923-1925), autor reformy walutowej i gospodarczej, rektor SGGW.

1879 - W Poznaniu urodził się Marian Seyda, polityk, minister spraw zagranicznych (1923); związany z Narodową Demokracją, później ze Stronnictwem Pracy.

1913 - W Warszawie urodził się Włodzimierz Pietrzak, krytyk literacki, poeta; w czasie wojny redaktor podziemnej "Pobudki", "Nowej Polski" - pisma Konfederacji Narodu, organizacji o charakterze polityczno-wojskowym; jesienią 1943 r. został w niej szefem sztabu; poległ w Powstaniu Warszawskim.

1922 - Premiera filmu "Rok 1863" w reżyserii Edwarda Puchalskiego.

1922 - Po 10 dniach urzędowania upadł rząd Artura Śliwińskiego.

1941 - Pogrom ludności żydowskiej w Radziłowie na Podlasiu.

1944 - Operacja Ostra Brama: Początek walk żołnierzy Wileńskiego i Nowogródzkiego Okręgu AK z Niemcami o Wilno; oddziały dowodzone przez płk. Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" atakowały miasto wspólnie z Armią Czerwoną.

1964 - W Gdańsku urodził się Krzysztof Skiba, muzyk, satyryk, wokalista; lider zespołu "Big Cyc".

1965 - W Warszawie w Teatrze Współczesnym odbyła się premiera "Tanga" Sławomira Mrożka; spektakl wyreżyserował Erwin Axer.

1974 - W zakończonych w RFN Mistrzostwach Świata w piłce nożnej reprezentacja Polski zajęła trzecie miejsce; królem strzelców mistrzostw został Grzegorz Lato.

1981 - Papież Jan Paweł II mianował arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim biskupa warmińskiego Józefa Glempa, który został tym samym następcą zmarłego prymasa Stefana Wyszyńskiego.

1992 - W Warszawie zmarła Seweryna Szmaglewska, pisarka; więźniarka KL Auschwitz, świadek na procesie norymberskim.

1994 - Sejm RP przyjął ustawę o denominacji złotego; wprowadzono ją w życie 1 stycznia 1995 r.

2013 – Na stoku Gaszerbrum I w Karakorum zginął Artur Hajzer, himalaista, twórca i szef programu Polski Himalaizm Zimowy, kierownik wypraw działających w ramach tego projektu, zdobywca siedmiu ośmiotysięczników.

2014 – W Nowym Jorku zmarł Leszek Opioła „Fazi”, fotograf, projektant okładek płyt oraz reżyser i producent wideoklipów. Dokumentował także życie północnoamerykańskich Indian.(PAP)

szuk/ dki/