Mniejszość albańska stanowi około jednej czwartej liczącej 2 mln populacji Macedonii Płn. W większości ośrodków obie społeczności żyją obok siebie lub razem ze sobą, można jednak trafić na wioski czy miasteczka gdzie przeważają Albańczycy.

"Procesy segregacji i braku zaufania między społecznościami są nadal widoczne i nasilają się, co na dłuższą metę nie jest dobrym kierunkiem. Poczucie braku zaufania między społecznościami bardzo często jest konsekwencją kontekstu regionalnego i wpływu proserbskiego nastawienia Macedończyków i prokosowskiego nastawienia Albańczyków" - zauważa rozmówca PAP.

"Albańskie partie polityczne domagają się wyższych stanowisk dla Albańczyków, jak fotele premiera, prezydenta i tak dalej, jednak rozdział urzędów powinien opierać się na konkurencji pomysłów i jakości, a nie na parytecie etnicznym" - podkreśla prof. Atanasow.

W wyborach parlamentarnych zorganizowanych na początku maja od władzy odsunięto partię socjaldemokratów i największą w Macedonii Płn. partię Albańczyków. Rozmowy koalicyjne mające doprowadzić do powołania nowego rządu prowadzą obecnie partia macedońskich nacjonalistów WMRO-DPMNE oraz koalicja opozycyjnych dotąd ugrupowań albańskich VLEN.

"Etnizacja polityki może zakłócać i niszczyć spójność społeczną. W tej chwili trudno jest ocenić, który proces zwycięży: etnizacja czy demokratyzacja. Debata na temat problemu etnicznego łatwo może doprowadzić do niebezpieczniej eskalacji, jednak jest debatą konieczną" - podkreśla ekspert.

Podstawą prawną współistnienia społeczności macedońskiej i albańskiej jest porozumienie Ochrydzkie, które zakończyło w 2001 roku konflikt zbrojny pomiędzy partyzantami albańskimi a siłami bezpieczeństwa Macedonii Północnej (nie używającej jeszcze w tamtych latach przyjętej w 2018 roku nazwy kraju - PAP). Umowa doprowadziła do zaprzestania działań zbrojnych, dobrowolnego rozbrojenia etnicznych albańskich grup zbrojnych, decentralizacji rządu oraz reformy politycznych i kulturalnych praw mniejszości.

"Porozumienie zatrzymało ingerencję etniczną w model polityczny kraju. Istnieją napięcia i żądania, ale ogólnie rzecz biorąc, kraj jest stabilny, a ludzie starają się zapewnić sobie lepsze życie, pomimo różnic etnicznych. Władze lokalne mają więcej autonomii w sprawie różnic etnicznych, ale w przyszłości, zwłaszcza na szczeblu centralnym, należy wzmocnić procesy demokratyczne i zmniejszyć etniczny aspekt polityki" - ocenia prof. Atanasow.

Odpowiadając na pytanie o to, jak Macedonii Płn. udaje się unikać poważnego podgrzewania napięć etnicznych w regionie, w którym są one problemem dla większości państw, rozmówca PAP stwierdza, że "kraj cieszy się większą równowagą i spokojem ze względu na brak silnego nacjonalizmu macedońskiego".

"Porozumienie z Ochrydy utorowało drogę bardziej zrównoważonej międzykulturowo polityce, ale także wzmocniło prawa dotyczące różnic w potrzebach kulturalnych. Uwzględniono potrzebę wzmocnienia władzy politycznej po stronie Albańczyków. Zmiany konstytucyjne i liczne ustawy przyznające stronie albańskiej większe uprawnienia w zakresie praw językowych, tożsamości, mechanizmów ochrony konstytucyjnej i równego udziału w instytucjach są elementami polityki prointegracyjnej" - wymienia ekspert.

Zapytany o to, czy możliwość wstąpienia do Unii Europejskiej przyczynia się do łagodzenia napięć, prof. Atanasow odpowiada, że "z pewnością może ona powstrzymywać ryzyko wybuchu konfliktów etnicznych".

Macedonia Północna nadal nie może faktycznie rozpocząć negocjacji akcesyjnych z UE ze względu na warunki narzucone przez Bułgarię w sprawie zmian w macedońskiej konstytucji. W czasie ostatniej kampanii przed wyborami parlamentarnymi ugrupowania albańskie podkreślały konieczność spełnienia stawianych przed krajem żądań. Zastrzeżenia do nich miała jednak prawicowa WMRO-DPMNE - zwyciężczyni wyborów parlamentarnych i zorganizowanych równoległe wyborów prezydenckich.Ze Skopje Jakub Bawołek (PAP)

jbw/ fit/