Opolskie Muzeum Diecezjalne powstało z inicjatywy ówczesnego opolskiego biskupa ordynariusza Alfonsa Nossola. Było to pierwsze w Polsce od czasu II wojny światowej muzeum wybudowane od podstaw.

Celem założenia placówki było stworzenie miejsca dla eksponowania religijnej przeszłości ziemi opolskiej oraz ośrodka współczesnej kultury. Z tego powodu muzeum prowadzi działalność wystawienniczą w postaci wystaw czasowych prezentujących współczesne dzieła plastyczne.

Siedzibę muzeum stanowi nowoczesny funkcjonalny budynek wybudowany w tym celu u zbiegu ulic biskupa Kominka oraz Książąt Opolskich. Zbiory muzeum stanowią zabytki sztuki sakralnej powstałe na przestrzeni wieków na terenie Opolszczyzny. Muzeum postawiono za cel ich ochronę, konserwację i eksponowanie.

Ekspozycja stała obejmuje dwie obszerne sale, w których można oglądać zabytkowe szaty liturgiczne, księgi, mszały i niezbędne do odprawiania nabożeństw przedmioty. Muzeum ma także ambicje prezentowania procesu konserwacji zabytków, tak aby zwiedzający mogli poznać skomplikowany proces przywracania dziełom sztuki pierwotnego wyglądu i blasku.

Wśród najcenniejszych prezentowanych tu zabytków możemy zobaczyć bogaty zbiór drewnianych gotyckich rzeźb, wśród których na szczególną uwagę zasługują „Madonna z Dzieciątkiem”, z praskiej szkoły Parlerów, „Krucyfiks” z kręgu Tilmana Riemeschneidera oraz „Pieta” z warsztatu mistrza Wita Stwosza.

Warto także zobaczyć reprezentujący szkołę florencką renesansowy obraz o charakterystycznym dla włoskiego renesansu kolistym kształcie „Madonna z Dzieciątkiem i Św. Janem Chrzcicielem” a także „Adorację Dzieciątka” ze szkoły Fra Angelico.

Osobny ciekawy zbiór eksponowany w opolskim Muzeum Diecezjalnym stanowią naczynia liturgiczne wykonane w śląskich warsztatach złotniczych. Są wśród nich gotyckie, renesansowe i barokowe kielichy, monstrancje oraz relikwiarze.

Jak wcześniej wspomniano w muzeum mieści się także sala przeznaczona na wystawy czasowe, które poświęcone są przede wszystkim sztuce współczesnej. W salach muzeum odbywają się także rozmaite wydarzenia kulturalne, takie jak koncerty, wieczory autorskie oraz przedstawienia teatralne.