Radio Opole » O polskość Śląska Opolskiego » Posłuchaj cyklu » O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021
2021-08-07, 08:00 Autor: Wiktor Krzewicki

O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021

[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
Wśród walczących w czasie III powstania śląskiego pozostaje wielu niedocenionych, a nawet zapomnianych. Niewątpliwie jednym z nich był Jan Kowalewski, który przyszedł na świat w rewolucyjnej Łodzi u schyłku XIX w.
W trzecim powstaniu był szefem wywiadu Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych w czasie trzeciej śląskiej insurekcji. Jan Kowalewski szef radiowywiadu z wojny polsko - bolszewickiej, współautor zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej na Śląsku pełnił służbę od 10 lutego 1921 r. Najpierw został szefem Oddziału II (Informacyjnego) Dowództwa Obrony Plebiscytu, później pracował w Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych.

Podobnie jak w trakcie wojny z bolszewikami, wówczas kpt. Kowalewski również na Górnym Śląsku dowiódł swoich niezwykłych zdolności. Raporty sytuacyjne jego wydziału, m.in. tyczące się niemieckich bojówek zorganizowanych na obszarze plebiscytowym, stanowiły nieocenione źródło wiedzy dla polskiego dowództwa. Łamał nie tylko szyfry niemieckie, ale organizował zwykłą działalność operacyjną wywiadu. Kowalewski „oddał nieprzeciętne usługi, prowadząc z narażeniem życia prace wywiadowcze, przyczynił się Wiele razy wykrył kierunki ataków niemieckich, co pozwoliło na ich odparcie.

Jego służba na Górnym Śląsku dobiegła kresu wraz z końcem III powstania śląskiego na początku lipca 1921 r. Była to niewątpliwe służba owocna, tak jak i innych oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego walczących w szeregach powstańców.

Jan Kowalewski ukończył w Łodzi szkołę handlową, a we Francji - chemię techniczną. Jednak wybuch I wojny światowej zmienił bieg jego kariery - Kowalewski na długie lata związał się z armią. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do armii rosyjskiej i skierowany do szkoły oficerskiej w Kijowie. Po ukończeniu szkoły przydzielony został do zapasowego pułku w Teodozji. Uczestniczył w walkach na froncie rumuńskim, gdzie został ranny. Rok przed zakończeniem I wojny awansował na stopień podporucznika. Jako oficer rezerwy rosyjskich wojsk inżynieryjnych, którym podporządkowane były jednostki łączności, poznał od podszewki służbę. Stanowiło to atut w późniejszym rozszyfrowywaniu radiogramów bolszewickich.

Obdarzony niezwykłymi uzdolnieniami matematycznymi i wyobraźnią został organizatorem i naczelnikiem Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów przy sztabie generalnym Naczelnego Dowództwa w latach 1919–1924. W komórce tej zatrudnił profesorów – wybitnych przedstawicieli polskiej szkoły matematycznej.

Złamał przecież radziecki szyfr podczas wojny polsko-bolszewickiej, tworzył polski wywiad na Górnym Śląsku podczas III powstania śląskiego, podczas swojej misji dyplomatycznej jako attaché wojskowy w Moskwie w latach 1928-1933 przekazywał do Polski pełne szczegółów rysunki sprzętu wojskowego.W końcu ZSRR uznało go za persona non grata.

Nie można zapomnieć, że w czasie Bitwy Warszawskiej w sierpniu 1920 informacje polskiego radiowywiadu zorganizowanego przez Kowalewskiego miały bezwzględnie rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne Józefa Piłsudskiego i w konsekwencji na rozmiar zwycięstwa Wojska Polskiego nad nacierającą na Warszawę Armią Czerwoną.

Natomiast jeśli chodzi o jego wsparcie dla III powstania śląskiego warto i zauważyć, że Kowalewski nie był jedynym oficerem Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zaangażowanym po stronie uczestników III śląskiej irredenty.

Za swe zasługi Jan Kowalewski otrzymał już w r. 1922 Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a we wrześniu 2020 roku został mianowany przez prezydenta RP na stopień generała brygady.

Zobacz także

2022-06-25, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 25.06.2022 Jedną z ważniejszych instytucji, które nie zaprzestały działalności, kiedy wybuchła II wojna był Instytut Śląski. Wojnę Stowarzyszenie przetrwało jako… » więcej 2022-06-18, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 18.06.2022 Po zakończeniu III insurekcji śląskiej ustrój Śląska określiła w dużej mierze Konwencja Górnośląska z 15 maja 1922 roku, która obowiązywała przez… » więcej 2022-06-17, godz. 17:00 O polskość Śląska Opolskiego 16.06.2022 Cztery miesiące po zakończeniu III powstania śląskiego 20 października 1921 roku zapadła decyzja odnośnie granicy polsko- niemieckiej na Górnym Sląsk… » więcej 2022-06-11, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 11.06.2022 Już od pierwszych dni września 1939 roku Polacy zaczęli organizować na Śląsku podziemną działalność. Miała to być kontynuacja bohaterskiej walki polskiej… » więcej 2022-06-04, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 04.06.2022 W tym roku obchodzimy 100 rocznicę powstania Związku Polaków w Niemczech organizacji reprezentującej Polaków zamieszkałych na terenie Rzeszy Niemieckiej… » więcej 2022-05-28, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 28.05.2022 Wywłaszczenia i wydziedziczenia z majątków na Śląsku były już sprawdzoną formą represji wobec Polaków w tej historycznej dzielnicy. Faktycznie stały… » więcej 2022-05-21, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 21.05.2022 Już od pierwszych miesięcy okupacji Niemcy dokonywali masowych mordów. Aktom terroru władze niemieckie starały się nadać pozory legalności, wydając rozporządzenia… » więcej 2022-05-14, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 14.05.2022 W czasie okupacji niemieckiej Okręg Śląski Armii Krajowej koncentrował się na działalności wywiadowczej. Jednak nie mniej ważną działalnością były… » więcej 2022-04-09, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 09.04.2022 Wśród 108 błogosławionych przez Jana Pawła II znalazł się też ojciec Stanisław Kubista, którego tak wiele w młodzieńczych latach wiązało ze Śląskiem… » więcej 2022-04-02, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 02.04.2022 Minęła właśnie setna rocznica śmierci ks. Pawła Pośpiecha, tego tak bardzo zaangażowanego w sprawy polskie na Śląsku kapłana o którym w tych dniach… » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »