Radio Opole » Operacja Dunaj, albo Lech kontra Czech » Posłuchaj cyklu » „Za waszą i za naszą niewolę” - twórcy przeciw…
2018-08-31, 07:55 Autor: Ireneusz Prochera

„Za waszą i za naszą niewolę” – twórcy przeciw inwazji na Czechosłowację

Demonstracja w Helsinkach przeciwko inwazji na Czechosłowację między 22 sierpniem 1968 a 30 sierpniem 1968 [fot. Szilas / domena publiczna, źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helsinki_demonstration_against_the_invasion_of_Czechoslovakia_in_19
Demonstracja w Helsinkach przeciwko inwazji na Czechosłowację między 22 sierpniem 1968 a 30 sierpniem 1968 [fot. Szilas / domena publiczna, źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helsinki_demonstration_against_the_invasion_of_Czechoslovakia_in_19
Operacja Dunaj, albo Lech kontra Czech - odc. 19
Kiedy świat obiegła wieść o inwazji wojsk Układy Warszawskiego na Czechosłowację, wielu polskich intelektualistów zabrało głos, potępiając zbrojne zdławienie „Praskiej Wiosny”.
Oczywiście łatwiej było to uczynić, przebywając na emigracji, niż w kraju objętym na powrót ścisłą cenzorską kontrolą, ale i tu pisano i występowano w obronie Czechów i Słowaków.

Przebywający od 1963 r. poza Polską Sławomir Mrożek, 28 sierpnia 1968 r. opublikował na łamach francuskiego „Le Monde” list otwarty, w którym zaprotestował przeciwko agresji. Przez to na wiele lat trafił na indeks autorów zakazanych w Polsce.

W kraju także odezwały się głosy, wymagające odwagi. Wśród nich Jerzego Andrzejewskiego, który wystosował list do prezesa Związku Pisarzy Czechosłowacji Eduarda Goldstückera. Wiąże się z tym wystąpieniem zresztą charakterystyczna historia. Otóż, Andrzejewski przez kilka dni po opublikowaniu swego listu nie wychodził z domu, bojąc się pobicia przez „nieustalonych sprawców” – jak to wówczas określała milicja, której zgłaszano takie przypadki.

A że groźba była realna, przekonał się niewiele wcześniej Stefan Kisielewski. W lutym został mocno pobity, prawdopodobnie przez ludzi nasłanych przez bezpiekę, jak się powszechnie domyślano za słowa o dyktaturze ciemniaków w polskim życiu kulturalnym, odnoszące się do działalności gomułkowskich władz.

Pisali też i inni. Gustaw Herling-Grudziński stworzył tekst „Pół miliona żołnierz przeciwko 2000 słów”, będący nawiązaniem do słynnego manifestu „2000 słów” Ludvíka Vaculíka, który stał się manifestem „Praskiej Wiosny”.

Temat ten podejmował także w wierszach czytanych w Wolnej Europie Marian Hemar.W jednym z nich autor pisał tak:

„Wyprowadzili żołnierza
Na to czeskie Psie Pole
Z nowym hasłem:
Za waszą i za naszą niewolę”

Jak ocenia dr Stanisław Ligarski, polscy twórcy, pomimo wcześniejszych wydarzeń takich jak protest w sprawie zdjęcia „Dziadów”, oskarżenia Gomułki pod adresem Pawła Jasienicy czy wspomnianego pobicia Kisielewskiego, zrobili to, na co realia im pozwalały. Zbiorowy protest był niemożliwy, wiec musiały wystarczyć pojedyncze głosy publikowane we francuskiej prasie czy paryskiej „Kulturze” Jerzego Giedroycia.

Oczywiście reakcjom na inwazję w środowisku twórców i nie tylko, bacznie przyglądała się uważnie Służba Bezpieczeństwa. W ramach operacji „Podhale” przewidziano m.in. zapobieganie i przeciwdziałanie tendencjom strajkowym i manifestacjom solidarności z jak to określono „kontrrewolucją”. Stąd też objęcie kontrolą operacyjną i tu kolejny cytat: „środowisk tradycyjnie wrogich, elementów rewizjonistycznych, warchołów i chuliganów”.

Wdrożono także kontrolę korespondencji napływającej z Czechosłowacji i tam wysłanej z Polski. Dzięki niej wiemy dziś, że wśród protestujących byli także prości robotnicy polscy pracujący w PGR w Novym Bohuminie, którzy napisali do Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej żądanie natychmiastowego odwołania polskich wojsk z Czechosłowacji. Oczywiście, należy przypuszczać, że list nigdy nie trafił do adresatów.

Zobacz także

2018-08-17, godz. 07:54 „Incydent w Jiczynie” – czarna karta z historii interwencji w 1968 roku O ile zdecydowana większość zaplanowanych operacji polskich jednostek podczas operacji „Dunaj” przebiegła bez strat dla ludności cywilnej, o tyle jednak… » więcej 2018-08-16, godz. 07:50 Opolskie ślady operacji „Dunaj” Wśród interweniujących w Czechosłowacji jednostek nie zabrakło również oddziałów stacjonujących w okresie pokojowym na terenie województwa opolskiego… » więcej 2018-08-14, godz. 07:51 Czy to była wojna „na serio”? Z perspektywy półwiecza jednym z podstawowych pytań, które dziś wielu zadaje w kontekście udziału polskich żołnierzy w interwencji w Czechosłowacji… » więcej 2018-08-13, godz. 07:58 Kain też był bratem, czyli reakcje na inwazję Społeczeństwo w zajmowanej przez wojska Układu Warszawskiego Czechosłowacji, w swojej przeważającej masie sprzeciwiło się interwencji. Od biernego potępienia… » więcej 2018-08-10, godz. 07:57 Ocena Dubčeka nie jest jednoznaczna, ale dla Czechów i Słowaków zawsze będzie symbolem Praskiej Wiosny Kluczową postacią w wydarzeniach, które doprowadziły najpierw do praskiej wiosny, a później do interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji… » więcej 2018-08-09, godz. 07:51 Praska Wiosna. Na monolicie uwidoczniły się pęknięcia Określenie Praska Wiosna młodszym słuchaczom może wydać się mało znajome. Znają za to zapewne takie pojęcia jak egipska wiosna, czy szerzej: arabska wiosna… » więcej 2018-08-08, godz. 07:53 Rolę „głównego jastrzębia” odgrywał Władysław Gomułka Co do tego, że centrum decyzyjne, w którym postanowiono o zbiorowym najechaniu na Czechosłowację, znajdowało się w Moskwie, nie ma wątpliwości. Analiza… » więcej 2018-08-07, godz. 14:38 Wielu uwierzyło, że z tego dusznego czerwonego pokoju da się wyjść Rok 1968 był rokiem wyjątkowym. Nieporównywalnym z żadnym innym. Był to rok, gdy na listach przebojów na kapitalistycznym Zachodzie królował kontrkulturowy… » więcej 2018-08-07, godz. 14:33 Operacja Dunaj, czyli jak zaatakowaliśmy Czechosłowację Mówi się, że czas leczy rany. I rzeczywiście – im dalej od roku 1968, tym obraz interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a szczególnie… » więcej
12
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »