5 sierpnia

----------

1461 - W Krakowie urodził się przyszły król Polski i wielki książę litewski Aleksander Jagiellończyk.

1579 - W Capranicy koło Rzymu zmarł Stanisław Hozjusz, teolog katolicki, kardynał, działacz kontrreformacji; w 1564 r. sprowadził do Polski zakon jezuitów, zakładając w Braniewie pierwsze jezuickie kolegium.

1598 - Król Polski Zygmunt III Waza wypłynął z Helu do Szwecji w celu stłumienia buntu księcia Karola Sudermańskiego.

1772 - I rozbiór Polski: Traktat rozbiorowy w Petersburgu podpisały Rosja, Prusy i Austria.

1815 - W folwarku Czarci Kąt koło Wilna zmarł Hieronim Stroynowski, biskup wileński, prawnik, filozof prawa, ekonomista, członek Komisji Edukacji Narodowej; profesor Akademii Wileńskiej i jej rektor w latach 1799-1806.

1816 - W Widzach Łowczyńskich zmarł gen. Tomasz Wawrzecki, po dostaniu się do rosyjskiej niewoli Tadeusza Kościuszki Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie powstania 1794 r.; członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego; minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim.

1827 - W Krotoszynie urodził się Marian Langiewicz, generał, dyktator Powstania Styczniowego.

1864 - Na stokach warszawskiej Cytadeli władze carskie dokonały egzekucji Romualda Traugutta - dyktatora Powstania Styczniowego oraz czterech jego współpracowników: Jana Toczyskiego, Rafała Krajewskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego.

1884 - W Warszawie urodził się Ludwik Hirszfeld, lekarz mikrobiolog, immunolog i serolog.

1900 - W Warszawie urodził się Leonard Buczkowski, reżyser "Zakazanych piosenek" - pierwszego powojennego polskiego filmu fabularnego, "Skarbu" oraz "Przygody na Mariensztacie", która była pierwszym polskim kolorowym filmem fabularnym.

1908 - W Ouarville we Francji zmarł Walery Antoni Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z "czerwonymi"; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.

1915 - Wojska niemieckie zajęły opuszczoną przez Rosjan Warszawę.

1920 - Papież Benedykt XV skierował do biskupów świata przesłanie "O zmiłowanie Boga nad nieszczęsną Polską".

1921 - W Krakowie urodził się Roman Bratny, prozaik, poeta, publicysta, scenarzysta filmowy, autor powieści "Kolumbowie. Rocznik 20".

1922 - W Krakowie rozpoczął się pierwszy zjazd legionistów.

1927 - W Kałuszynie urodził się Janusz Tazbir, historyk, znawca epoki nowożytnej, badacz dziejów kultury i historii ruchów religijnych; autor książek "Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII w.", "Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795", "Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie", "Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna".

1931 - We Lwowie urodził się Janusz Majewski, reżyser, scenarzysta, rektor Warszawskiej Szkoły Filmowej; autor filmów "Zaklęte rewiry", "Lekcja martwego języka", "C.K. Dezerterzy", "Mała matura 1947" oraz serialu "Królowa Bona".

1940 - Premier RP gen. Władysław Sikorski oraz premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill podpisali polsko-brytyjską umowę wojskową.

1942 - Premier gen. Władysław Sikorski mianował Delegatem Rządu na Kraj prof. Jana Piekałkiewicza ze Stronnictwa Ludowego.

1942 - 5 lub 6 sierpnia Janusz Korczak i jego współpracowniczka Stefania Wilczyńska razem ze swoimi wychowankami z Domu Sierot doprowadzeni zostali przez Niemców na Umschlagplatz, skąd wywieziono ich do obozu zagłady w Treblince.

1943 - Oddział AK przeprowadził udaną akcję uwolnienia z niemieckiego więzienia w Jaśle około 180 osób.

1944 - Powstanie Warszawskie: Brygada SS Oskara Dirlewangera wymordowała na Woli około 20 tys. ludzi; w ciągu następnych dni liczba zamordowanych wzrosła do 40-60 tys.; dokładna liczba ofiar rzezi warszawskiej Woli pozostaje wciąż nieznana.

1944 - Powstanie Warszawskie: Żołnierze Batalionu "Zośka" uwolnili około 350 Żydów więzionych w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Warschau na tzw. Gęsiówce.

1944 - W Sulejówku zginął Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny, poseł do austriackiej Rady Państwa (1907-1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918-1919), powołany na to stanowisko przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; minister robót publicznych (1925-1929); poseł na Sejm (1919-1930).

1945 - W nocy z 4 na 5 sierpnia zgrupowanie poakowskich oddziałów partyzanckich, związanych z Delegaturą Sił Zbrojnych, pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy "Szarego", zaatakowało więzienie UB w Kielcach uwalniając ponad 350 więźniów.

1945 - Decyzja o likwidacji Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.

1947 - W Gołkowicach w pow. wodzisławskim urodził się Marian Dziędziel, aktor, związany z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; wystąpił m.in. w filmach "Sezon na leszcza", "Wesele" (2004), "Dom zły", "Kret", "1920 Bitwa Warszawska", "Supermarket", a także w serialach "Blisko, coraz bliżej" i "Oficer".

1987 - W Warszawie zmarł Zygmunt Mycielski, kompozytor, krytyk muzyczny.

2011 - W Warszawie zmarł Andrzej Lepper; szef Samoobrony i były wicepremier rządu PiS-LPR-Samoobrona.

2012 - W Warszawie zmarł Erwin Axer, reżyser teatralny, eseista, pedagog; wieloletni dyrektor stołecznego Teatru Współczesnego.

2012 - W Sitkówce koło Kielc zmarł Ignacy Skowron, ostatni z żyjących żołnierzy Wojska Polskiego, którzy we wrześniu 1939 r. bronili Westerplatte.

2016 - W Rio de Janeiro rozpoczęły się XXXI Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polscy sportowcy zdobyli w ich trakcie 11 medali, w tym 2 złote.

6 sierpnia

----------

1409 - Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen wysłał z Malborka posłów z formalnym wypowiedzeniem wojny Polsce.

1657 - W Czehryniu zmarł Bohdan Chmielnicki, hetman zaporoski, przywódca powstania kozackiego przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1648-1654.

1711 - Na Jasną Górę wyruszyła pierwsza pielgrzymka warszawska.

1892 - W Wilnie urodziła się Kazimiera Iłłakowiczówna, poetka, tłumaczka; w latach 1926-1935 sekretarka marszałka Józefa Piłsudskiego w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

1892 - W Kijowie urodził się Henryk Józewski, polityk, malarz; komendant POW w Kijowie; wojewoda wołyński (1928-1929 i 1930-1938), zwolennik polsko-ukraińskiej współpracy; szef MSW (1929-1930); wojewoda łódzki (1938-1939); komendant Okręgu Warszawa-Miasto, a następnie Warszawa-Województwo SZP-ZWZ (1939-1940); wydawca podziemnej prasy; po 1945 r. współpracował z Delegaturą Sił Zbrojnych i Zrzeszeniem WiN; w 1953 r. aresztowany przez władze komunistyczne, skazany na dożywocie; w 1956 r. zwolniony z więzienia.

1904 - W Czuszowie koło Miechowa urodził się Aleksander Bocheński, eseista, tłumacz, publicysta, związany ze Stowarzyszeniem "Pax".

1910 - Na Małym Jaworowym Szczycie zginął wybitny przewodnik i ratownik tatrzański Klemens (Klimek) Bachleda; do tragedii doszło podczas akcji, która wyruszyła na pomoc młodemu taternikowi Stanisławowi Szulakiewiczowi.

1914 - I Kompania Kadrowa wyruszyła z krakowskich Oleandrów w kierunku granicy Królestwa Polskiego.

1918 - I wojna światowa: zwycięstwo wojsk ententy w II bitwie nad Marną, koniec ostatniej niemieckiej ofensywy.

1926 - Dekret prezydenta Rzeczypospolitej o ustanowieniu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.

1927 - Po zwolnieniu z więzienia wojskowego na Antokolu w Wilnie w niewyjaśnionych okolicznościach zaginął gen. Włodzimierz Zagórski, oficer wywiadu austriackiego, szef sztabu Komendy Legionów Polskich; w niepodległej Polsce m.in. szef Departamentu Lotnictwa; w czasie zamachu majowego stanął po stronie rządu; aresztowany 15 maja 1926 r.

1934 - W 20. rocznicę wymarszu I Kompanii Kadrowej w Krakowie rozpoczęto sypanie Kopca Józefa Piłsudskiego.

1942 - W czasie Wielkiej Akcji Likwidacyjnej przeprowadzanej przez Niemców w warszawskim getcie, prawdopodobnie 6 sierpnia, zastrzelony został Roman Kramsztyk, malarz, rysownik, członek i współzałożyciel Towarzystwa Artystów Polskich "Rytm".

1944 - W Moskwie rozpoczęły się rozmowy delegacji PKWN ze Stalinem i Mołotowem oraz negocjacje PKWN i premiera Stanisława Mikołajczyka na temat utworzenia jednego ośródka władzy w Polsce.

1944 - W Lublinie NKWD aresztowało dowódcę 9 Dywizji Piechoty AK gen. Ludwika Bittnera.

1944 - Oddział UPA zaatakował Baligród koło Leska. Ukraińcy zamordowali 42 polskich mieszkańców tej miejscowości.

1946 – Na Cmentarzu Powstańców Warszawy odbył się pogrzeb 5,5 tony prochów (117 trumien) osób zamordowanych i spalonych w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego na terenach dawnego Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, siedziby Gestapo przy al. Szucha oraz w trakcie rzezi Woli.

1947 - W Żarnowcu zmarła Wanda Siemaszkowa, aktorka, reżyserka, dyrektorka teatrów.

1952 - W Zakopanem urodził się Wojciech Fortuna, skoczek narciarski, pierwszy w historii polski złoty medalista na zimowych igrzyskach olimpijskich - Sapporo 1972.

1960 - W Viareggio we Włoszech zmarł Fryderyk Jarossy, konferansjer, reżyser programów kabaretowych i rewiowych.

1965 - W Krakowie urodził się Jacek Poniedziałek, aktor, występował m.in. w Starym Teatrze w Krakowie, warszawskich teatrach: Narodowym, Studio i Rozmaitości, obecnie związany z Nowym Teatrem w Warszawie; wystąpił w filmach "Przemiany", "Trzeci", "Boisko bezdomnych".

2010 - Bronisław Komorowski złożył przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgę prezydencką.

2011 - W Rzymie zmarł Roman Opałka, malarz, rysownik.

2012 - Zmarł prof. Karol Grunberg, historyk, naukowiec Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, autor wielu publikacji poświęconych problematyce nazizmu.

2013 - W Skolimowie zmarła Lidia Korsakówna, aktorka filmowa, teatralna i estradowa, solistka Zespołu Pieśni i Tańca "Mazowsze"; znana z filmów "Przygoda na Mariensztacie", "Klub kawalerów", "Dziewczęta z Nowolipek", przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Syrena.

2015 - Andrzej Duda złożył przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgę prezydencką.

2018 – W Chicago zmarł Tadeusz Terlikowski, jeden z ostatnich żyjących pilotów lotnictwa II RP oraz lotnik-mechanik legendarnego Dywizjonu 303, uczestnik bitwy o Wielką Brytanię i inwazji w Normandii.

2020 – Wybrany na drugą kadencję prezydent Andrzej Duda złożył przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgę prezydencką.

7 sierpnia

----------

1627 - Pod Tczewem rozpoczęła się bitwa pomiędzy wojskami polskimi i szwedzkimi; w nierozstrzygniętym starciu ranny został król Szwecji Gustaw II Adolf.

1702 - III wojna północna: Wojska szwedzkie zajęły Kraków.

1822 - W Warszawie urodziła się Maria Kalergis, słynąca z urody pianistka-amatorka, prowadząca w Paryżu, a następnie w Warszawie salon artystyczny.

1862 - Działacz Organizacji Miejskiej Warszawy Ludwik Ryll dokonał nieudanego zamachu na naczelnika rządu cywilnego Królestwa Polskiego, hrabiego Aleksandra Wielopolskiego; za swój czyn został stracony na stokach Cytadeli 26 sierpnia 1862 r.

1905 - Decyzją cesarza Franciszka Józefa Zamek na Wawelu przekazany został władzom cywilnym; rozpoczął się proces renowacji siedziby polskich władców.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: początek przegrupowania wojsk polskich przed Bitwą Warszawską.

1934 – W mauzoleum na terenie bitwy pod Tannenbergiem (Stębarkiem) z 1914 roku, został pochowany prezydent Niemiec feldmarszałek Paul von Hindenburg.

1938 - W Moskwie zmarł Konstanty Stanisławski, aktor, reżyser, teoretyk i reformator teatru, pedagog.

1941 - Na cmentarzu żydowskim w Grajewie Niemcy rozstrzelali 119 Polaków, Żydów i Rosjan.

1944 - II wojna światowa: Początek bitwy pod Falaise, w której brała udział 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka; w wyniku trwających do 21 sierpnia walk wojska alianckie zniszczyły większość niemieckich sił w Normandii.

1944 - Powstanie Warszawskie: walki Zgrupowania "Radosław" na cmentarzach kalwińskim i ewangelickim.

1952 - Na terenie więzienia mokotowskiego rozstrzelanych zostało sześciu oficerów, oskarżonych przez władze komunistyczne o "udział w spisku mającym na celu obalenie siłą władz państwa i szpiegostwo"; większość z nich w czasie II wojny światowej walczyła w lotnictwie PSZ na Zachodzie. Rozstrzelani: płk Bernard Adamecki, płk August Menczak, płk Józef Jungraw, ppłk Władysław Minakowski, ppłk Szczepan Ścibior i ppłk Stanisław Michowski.

1964 - W Warszawie zmarł Aleksander Zawadzki, członek władz KPP, PPR i PZPR; wicepremier (1949; 1950-1952), a następnie przewodniczący Rady Państwa (1952-1964).

1964 - Premiera filmu "Giuseppe w Warszawie" w reżyserii Stanisława Lenartowicza.

1989 - Oświadczenie Lecha Wałęsy w sprawie koalicji rządowej Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego.

1991 - W Warszawie zmarła Kalina Jędrusik, aktorka, piosenkarka, niezapomniana artystka Kabaretu Starszych Panów, w którym śpiewała m.in. piosenki "S.O.S.", "Bo we mnie jest seks", "Zmierzch", "Ciepła wdówka na zimę", "Nie, nie nie budźcie mnie"; odtwórczyni ról w filmach "Ziemia obiecana", "Lekarstwo na miłość", "Jutro premiera", "Jowita" i "Upał".

1992 - W Popowie nad Bugiem zmarł Mariusz Dmochowski, aktor, reżyser, dyrektor teatrów; znany m.in. z ról Wokulskiego w "Lalce", Augusta II Mocnego w "Hrabinie Cosel" oraz hetmana Sobieskiego w "Panu Wołodyjowskim".

2006 - W Warszawie zmarł Marian Podkowiński, dziennikarz, publicysta, pisarz, tłumacz; jako korespondent Polskiej Agencji Prasowej relacjonował proces niemieckich nazistowskich zbrodniarzy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze.

8 sierpnia

----------

1454 – Wojna trzynastoletnia: po pięciomiesięcznym oblężeniu skapitulowała krzyżacka załoga na zamku w Sztumie.

1655 - Wojska rosyjskie zajęły Wilno.

1747 - W Warszawie w pałacu Daniłowiczowskim otwarta została dla czytelników Biblioteka Załuskich.

1780 - W Hruszówce zmarł Tadeusz Reytan, konfederat barski; w 1773 r. poseł nowogródzki na Sejm nadzwyczajny w Warszawie, w czasie którego w dramatyczny sposób protestował przeciwko zatwierdzeniu I rozbioru Polski.

1844 - W Piekarach Rudnych urodził się Wawrzyniec Hajda, górnik, działacz ludowy, poeta; autor patriotycznych wierszy, nazywany Śląskim Wernyhorą.

1847 - W Warszawie zmarł Samuel Linde, leksykograf, prezes Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, współorganizator Uniwersytetu Warszawskiego, autor "Słownika języka polskiego".

1863 - Powstanie Styczniowe: oddział generała Michała Heydenreicha pod Żyrzynem odniósł zwycięstwo nad liczącym około 500 żołnierzy oddziałem rosyjskim. Bitwa uważana jest za jedno z największych zwycięstw powstańców w 1863 r.

1882 - W Moskwie urodził się Władysław Starewicz, pionier animowanego filmu lalkowego.

1890 - W Kośminie na Lubelszczyźnie urodziła się Zofia Kossak-Szczucka, pisarka, publicystka; w czasie II wojny światowej współorganizatorka Frontu Odrodzenia Polski i Rady Pomocy Żydom "Żegota".

1914 - Naczelna Komenda armii austro-węgierskiej wydała odezwę, w której zapowiadała Polakom "wyzwolenie spod jarzma moskiewskiego".

1919 - Wojna polsko-bolszewicka: Wojska polskie zdobyły Mińsk.

1944 - Powstanie Warszawskie: Z walczącej stolicy rozpoczęła nadawanie radiostacja Armii Krajowej "Błyskawica". "Halo, tu mówi Błyskawica! Stacja nadawcza Armii Krajowej w Warszawie, na fali 32,8 oraz 52,1 m. Duch Warszawy jest wspaniały" - to pierwsze słowa, jakie na falach "Błyskawicy" popłynęły w eter.

1944 - Powstanie Warszawskie: W wyniku odniesionych ran zmarł Juliusz Kaden-Bandrowski, żołnierz Legionów Polskich, pisarz, autor powieści "Generał Barcz", "Czarne skrzydła" i "Mateusz Bigda".

1952 - Najwyższy Sąd Wojskowy orzekł wyroki śmierci wobec czterech oficerów Sztabu Generalnego oskarżonych o "szpiegostwo na rzecz jednego z mocarstw zachodnich i próbę obalenia przemocą ustroju Polski"; dwaj ze skazanych, ppłk Marian Orlik i ppłk Aleksander Kita zostali rozstrzelani.

1981 - Do Polski na rozmowy z gen. Wojciechem Jaruzelskim przyjechał sowiecki marszałek Wiktor Kulikow.

1981 - W Londynie zmarł gen. Stanisław Skwarczyński, żołnierz Legionów Polskich i POW, dowódca 1 Dywizji Piechoty Legionów (1930-1938); w latach 1938-1939 szef Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN); w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca grupy operacyjnej w Armii "Prusy".

1990 - Polska i NATO nawiązały oficjalne stosunki dyplomatyczne.

1991 - Runął maszt radiowy Polskiego Radia w Konstantynowie; była to najwyższa konstrukcja (646 metrów wysokości) na świecie w latach 1974-1991.

1996 - W Warszawie zmarł Julian Stryjkowski, pisarz, dramaturg; autor m.in. powieści "Sen Azrila", "Głosy w ciemności" i "Austeria".

1996 - Sejm RP uchwalił ustawę o powołaniu Komitetu Integracji Europejskiej; celem jego działań było przygotowanie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.

2021 - W Tokio zakończyły się XXXII Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polacy zdobyli łącznie 14 medali. Był to najlepszy wynik medalowy reprezentantów Polski na Igrzyskach Olimpijskich w XXI wieku.

9 sierpnia

----------

1382 - Książę opolski Władysław dokonał fundacji klasztoru zakonu paulinów na Jasnej Górze.

1650 - W Warszawie zmarł Jerzy Ossoliński, wojewoda sandomierski, kanclerz wielki koronny, najbliższy współpracownik króla Władysława IV Wazy; autor "Pamiętnika 1595-1621".

1849 - Pod Temeszwarem armia węgierska dowodzona przez gen. Józefa Bema poniosła klęskę w starciu z wojskami austriackimi i rosyjskimi.

1853 - W Neuilly-sur-Seine we Francji zmarł Józef Hoene-Wroński, matematyk, fizyk, filozof, jeden z głównych przedstawicieli mesjanizmu polskiego.

1864 - W Kamionku, obecnie część Warszawy, urodził się Roman Dmowski, główny ideolog polskiego nacjonalizmu, przywódca obozu narodowego, dyplomata, uczestnik konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r.; współtwórca niepodległej Polski, autor "Myśli nowoczesnego Polaka".

1897 - W Jeziornie urodził się Mieczysław Niedzielski, ps. Żywiciel, podpułkownik WP, komendant Obwodu Żoliborz ZWZ-AK (1940-1944); w czasie Powstania Warszawskiego dowodził obroną Żoliborza.

1913 - W Grabanowie niedaleko Białej Podlaskiej urodził się Tadeusz Kotz (Tadeusz Koc), pilot, pułkownik WP; w czasie II wojny światowej m.in. dowódca Dywizjonu 303 (1943-1944).

1915 - W Dębicy zmarł Jerzy Żuławski, poeta, prozaik, dramaturg, autor powieści "Na srebrnym globie".

1930 - W Warszawie na nowym stadionie przy ul. Łazienkowskiej Legia rozegrała inauguracyjny mecz z drużyną CF Europa Barcelona, zakończony wynikiem 1:1; w 1933 r. obiekt otrzymał oficjalną nazwę: Stadion Wojska Polskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.

1942 - W niemieckim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau w komorze gazowej zamordowana została Edyta Stein, niemiecki filozof, teolog, pochodzenia żydowskiego; karmelitanka - siostra Teresa Benedykta od Krzyża; kanonizowana w 1998 r. przez papieża Jana Pawła II.

1943 - W okolicy wsi Borów w powiecie kraśnickim oddział Narodowych Sił Zbrojnych pod dowództwem "cichociemnego" Leonarda Zub-Zdanowicza w ramach zwalczania organizacji komunistycznych wykonał wyrok na 26-28 partyzantów grupy Gwardii Ludowej.

1944 - W Moskwie premier RP Stanisław Mikołajczyk prowadził rozmowy z Józefem Stalinem.

1944 - Początek bitwy pod Studziankami, w której wzięła udział 1 Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte.

1991 - W Peru bojówka terrorystycznego maoistycznego ugrupowania Świetlisty Szlak zamordowała dwóch polskich misjonarzy z zakonu franciszkanów: Zbigniewa Strzałkowskiego i Michała Tomaszka. W 2015 r. papież Franciszek ogłosił ich błogosławionymi.

1992 - W Barcelonie zakończyły się XXV Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 19 medali: trzy złote, sześć srebrnych i 10 brązowych.

1997 - We Wrocławiu zmarł Robert Satanowski, dyrygent, dyrektor artystyczny Teatru Wielkiego w Warszawie (1982-1991), wieloletni prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków; w czasie II wojny światowej dowodził oddziałem partyzanckim im. T. Kościuszki, a następnie zgrupowaniem partyzantki pod nazwą "Jeszcze Polska nie zginęła", podległym dowództwu sowieckiego Ukraińskiego Sztabu Partyzanckiego; zgrupowanie to było schronieniem dla Polaków, zagrożonych na Wołyniu ludobójczym terrorem OUN-UPA.

2012 - W High Falls w stanie Nowy Jork zmarł Jan Sawka, grafik, scenograf i architekt.

2021 – W Moskwie zmarł Siergiej Kowalow, rosyjski opozycjonista i działacz na rzecz praw człowieka, założyciel Stowarzyszenia „Memoriał”, wyróżniony Nagrodą Jana Nowaka-Jeziorańskiego i odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

10 sierpnia

-----------

1109 - Książę Bolesław Krzywousty pokonał Pomorzan w bitwie pod Nakłem.

1530 - Zmarł książę Konstanty Ostrogski, hetman wielki litewski, wojewoda trocki; w 1514 r. pod Orszą dowodzone przez niego oddziały polsko-litewskie zwyciężyły wojska moskiewskie.

1702 - Szwedzkie wojska zdewastowały i podpaliły Zamek na Wawelu.

1887 - W Krasnosielcu, obecnie woj. mazowieckie, urodził się Sam Warner, współzałożyciel i dyrektor wytwórni filmowej Warner Bros.

1896 - W Warszawie otwarto Park Ujazdowski.

1896 - W Warszawie urodził się Stefan Wiechecki "Wiech", satyryk, felietonista, scenarzysta, piewca gwary warszawskiej.

1898 - W Okuniewie na Witebszczyźnie urodził się Tadeusz Dołęga-Mostowicz, pisarz, scenarzysta; autor m.in. powieści "Kariera Nikodema Dyzmy" i "Znachor".

1913 - W Jagielnie na Dolnym Śląski urodził się Edmund Osmańczyk, dziennikarz, publicysta, politolog; w latach 30. redaktor pisma "Młody Polak w Niemczech"; do 1939 r. kierował Centralą Prasową Związku Polaków w Niemczech; w czasie wojny pracował w konspiracyjnym radiu; podczas Powstania Warszawskiego nadawał codzienne audycje "Dzień walki"; relacjonował konferencję w Poczdamie i proces norymberski; poseł na Sejm PRL; senator I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego.

1914 - W Warszawie urodził się Witold Małcużyński, pianista; w 1937 r. został laureatem Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina - III nagroda.

1921 - W Warszawie urodził Bohdan Tomaszewski, dziennikarz sportowy, uczestnik Powstania Warszawskiego; autor książek "Dziesięć moich olimpiad", "Łączymy się ze stadionem", "Pożegnalna defilada", "Przeżyjmy to jeszcze raz", "Romantyczne mecze", "Do ostatniego tchu", "Wimbledon".

1928 - W Czortkowie urodził się Jerzy Janicki, pisarz, dramaturg, scenarzysta, dziennikarz; współautor powieści radiowych "Matysiakowie" i "W Jezioranach"; autor scenariuszy filmowych do seriali "Polskie drogi", "Ballada o Januszku" i "Dom".

1942 - Likwidacja przez Niemców "małego getta" w Warszawie - na południe od ul. Chłodnej.

1942 - Do getta warszawskiego dotarł Dawid Nowodworski - pierwszy uciekinier z niemieckiego obozu zagłady w Treblince.

1942 - Początek akcji likwidacyjnej w getcie lwowskim; do 23 sierpnia do obozu zagłady w Bełżcu Niemcy wywieźli 50 tys. Żydów.

1942 - Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji getta w Krzemieńcu, w czasie której zamordowali około 6,5 tys. Żydów.

1942 - W Brzozowie koło Krosna podczas likwidacji miejscowego getta Niemcy zamordowali około 1400 Żydów.

1944 - Radio BBC nadało ostrzeżenie we wszystkich językach europejskich pod adresem Niemców dopuszczających się zbrodni w trakcie Powstania Warszawskiego.

1944 - Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o amnestii dla uwięzionych w Związku Sowieckim obywateli polskich.

1952 - W Białej Podlaskiej urodził się Jacek Kasprzyk, dyrygent; w 1998 r. objął stanowisko dyrektora artystycznego Teatru Wielkiego Opery Narodowej w Warszawie, w latach 2002-2005 był również jego dyrektorem naczelnym; od 2013 r. dyrektor artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie.

1952 - W Wiśle urodził się Jerzy Pilch, prozaik, publicysta, wieloletni felietonista "Tygodnika Powszechnego", dramaturg; autor powieści "Spis cudzołożnic", "Marsz Polonia", "Miasto utrapienia", "Pod Mocnym Aniołem", zbiorów opowiadań "Wyznania twórcy pokątnej literatury erotycznej" i "Moje pierwsze samobójstwo", "Monologu z lisiej jamy", "Dziennika", a także dramatu "Narty Ojca Świętego".

1959 - Premiera filmu "Baza ludzi umarłych" w reżyserii Czesława Petelskiego.

1960 - Na wzgórze wawelskie powrócił pomnik Tadeusza Kościuszki, zniszczony w czasie II wojny światowej przez Niemców; po wojnie pomnik został zrekonstruowany w Dreźnie i przewieziony do Krakowa.

1965 - We Frankfurcie nad Menem zakończył się II proces oświęcimski, w którym na ławie oskarżonych zasiedli członkowie SS z załogi niemieckiego obozu Auschwitz; na kary dożywotniego więzienia skazani zostali: Wilhelm Boger, Josef Klehr, Stefan Baretzki, Franz Hofman, Oswald Kaduk oraz więzień funkcyjny, Emil Bednarek.

1979 - Premiera filmu "Aktorzy prowincjonalni" w reżyserii Agnieszki Holland.

1982 - Stan wojenny: W Poznaniu utworzono Tymczasowy Zarząd Regionu Wielkopolska NSZZ "Solidarność", jego przewodniczącym został Janusz Pałubicki.

1991 - W Skierniewicach zmarł Tadeusz Nowak, poeta, prozaik.

2002 - W Poznaniu zmarł prof. Czesław Łuczak, historyk.

2016 - W Warszawie zmarł Marek Kwiatkowski, historyk sztuki, muzealnik, varsavianista; wieloletni dyrektor Łazienek Królewskich.

11 sierpnia

-----------

1579 - Wojska króla Stefana Batorego rozpoczęły oblężenie Połocka.

1622 - W Mitawie zawarty został rozejm polsko-szwedzki, pozostawiający w rękach Szwedów Inflanty.

1807 - W Warszawie zmarł Szymon Bogumił Zug, architekt, projektant ogrodów.

1892 - W Błoniu koło Kutna urodził się Władysław Anders, generał WP, organizator i dowódca Armii Polskiej w ZSRS, dowódca 2 Korpusu Polskiego; od lutego do maja 1945 r. pełniący obowiązki Naczelnego Wodza.

1898 - W Buchberg w Austrii urodziła się Karolina Lanckorońska, historyk sztuki; po wybuchu II wojny światowej w ZWZ-AK, w 1942 r. aresztowana przez Gestapo i wywieziona do niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbrueck; współzałożycielka Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie; współorganizatorka Fundacji im. Lanckorońskich.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Wojska sowieckie dotarły do Wisły.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Rada Obrony Państwa ustanowiła Krzyż Walecznych.

1933 - W Rzeszowie urodził się Jerzy Grotowski, reżyser i teoretyk teatru, reformator sztuki aktorskiej, pedagog, założyciel i kierownik Teatru Laboratorium.

1937 - Szef NKWD Nikołaj Jeżow wydał rozkaz numer 00485 nakazujący "całkowitą likwidację polskich siatek szpiegowskich"; ze 143 tys. osób aresztowanych w ZSRS pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Polski w latach 1937-1938 stracono 111 tys.; zdaniem prof. Timothy'ego Snydera, wedle ostrożnych szacunków, wśród straconych w tym okresie było około 85 tys. Polaków.

1942 - Po rozpoczęciu przez Niemców likwidacji warszawskiego getta w podziemnym kolportażu ukazała się broszura Zofii Kossak-Szczuckiej pt. "Protest". Jej autorka pisała: "W ghetcie warszawskim, za murem odcinającym od świata, kilkaset tysięcy skazańców czeka na śmierć.(...) Kto milczy w obliczu mordu - staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia - ten przyzwala. Zabieramy przeto głos my, katolicy-Polacy".

1944 - Powstanie Warszawskie: Powstańcy opuścili Redutę Wawelską na Ochocie; oddziały niemieckie opanowały Wolę; odwrót Zgrupowania "Radosław" w kierunku Starego Miasta.

1944 - Na Kielecczyźnie pod dowództwem kpt. Antoniego Dąbrowskiego-Szackiego "Bohuna" powstała Brygada Świętokrzyska NSZ.

1945 - W Otwocku zmarł Stefan Jaracz, aktor, reżyser; wystąpił m.in. w filmach "Księżna Łowicka" i "Jego wielka miłość"; w latach 30. dyrektor warszawskiego teatru Ateneum.

1947 - W Krakowie rozpoczął się proces władz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN); głównymi oskarżonymi byli płk Franciszek Niepokólczycki oraz krakowscy działacze PSL - Stanisław Mierzwa i Karol Buczek; zapadło osiem wyroków śmierci.

1982 – Do służby w Marynarce Wojennej wcielono barkentynę szkolną ORP "Iskra".

2018 – W Warszawie zmarł Kazimierz Karabasz, twórca polskiej szkoły dokumentu, reżyser filmów "Muzykanci", "Ludzie w drodze", "Węzeł", "Na progu" i "Rok Franka".

2020 - W Warszawie zmarła Maria Anna Kościałkowska-Ballenstedt, aktorka teatrów krakowskich: Dramatycznego, Starego i im. Słowackiego, córka premiera II RP Mariana Zyndram-Kościałkowskiego.(PAP)

szuk/ dki/