"Komisja Wenecka docenia nasze starania o przywrócenie praworządności w Polsce" - powiedział PAP uczestniczący w posiedzeniu wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur.

Podczas piątkowej sesji w zabytkowej Scuola Grande di San Giovanni Evangelista doszło do wymiany poglądów z Komisją w związku z rozpatrywaniem i zatwierdzeniem wspólnej opinii Komisji Weneckiej i Dyrekcji Generalnej ds. Praw Człowieka i Praworządności Rady Europy w sprawie projektu nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

Komisja Wenecka nie badała, czy jest konieczna nowelizacja ustawy o KRS, ponieważ - jak wyjaśniono - zostało to już wcześniej wyraźnie stwierdzone przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Komisja badała głównie, w jakim stopniu środki wybrane przez polskie władze do tej zmiany przepisów są zgodne z europejskimi standardami praworządności.

W ocenie Komisji Weneckiej reforma będzie chronić niezależność sądownictwa i jest zgodna ze standardami europejskimi oraz ma na celu naprawienie sposobu powoływania obecnej KRS, by był zgodny z wyrokami ETPCz.

Choć przedterminowe zakończenie kadencji KRS w 2017 roku było krytykowane przez Komisję Wenecką i ETPCz, to Komisja uznała, że takie działanie ze względu na szczególne okoliczności w Polsce – jest teraz uzasadnione i zgodne ze standardami europejskimi.

Komisja oceniła jednocześnie, że całkowite wykluczenie tzw. neosędziów z możliwości kandydowania do KRS pomija indywidualną ich ocenę. Sędziowie nominowani po raz pierwszy po odbyciu aplikacji sędziowskiej zostaliby pozbawieni możliwości kandydowania do KRS, mimo że nie mieli innej możliwości rozpoczęcia pracy w wymiarze sprawiedliwości. W związku z tym Komisja zaleciła ponowne rozważenie wymogów dla sędziów, którzy chcą startować w wyborach do KRS.

W opinii odniesiono się też do zapisanego w projekcie utworzenia przy KRS Rady Społecznej, która ma doradzać w sprawach dotyczących rozpatrywania i oceny kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich i asesorskich. Jak zaznaczono, zasadniczym celem jest zwiększenie wpływu społeczeństwa obywatelskiego na KRS, zwłaszcza że polska konstytucja nie odnosi się w sposób odpowiedni do tej sprawy.

"Mogą pojawić się pytania dotyczące konstytucyjności Rady Społecznej wobec braku jasnego konstytucyjnego podłoża. Co więcej, jest miejsce na pytanie, czy taka rada faktycznie zapewnia legalny wpływ społeczeństwa obywatelskiego lub czy wpływ ten będzie ułatwiony przez reformę składu samej KRS" - napisano w opinii.

Komisja Wenecka odnotowała w dokumencie, że "dyskusja nad reformą odbyła się w politycznym klimacie nieufności i utrzymujących się społecznych napięć".

"Na tym tle odpowiednia i transparentna procedura przyjęcia nowej ustawy ma szczególne znaczenie. Dlatego godne pochwały jest, że Ministerstwo Sprawiedliwości, a następnie sejmowa komisja sprawiedliwości i praw człowieka przeprowadziły publiczne konsultacje w trakcie przygotowań tej nowej ustawy" - podkreślono.

Odnosząc się do tych konsultacji, Komisja Wenecka i Dyrekcja Generalna ds. Praw Człowieka i Praworządności oświadczyły, że podejście to jest "znaczącą poprawą w porównaniu z poprzednią praktyką, gdy przyspieszona procedura była wykorzystywana przez polskie władze, by przyjąć ważne reformy sądownictwa".

"Podczas gdy nowe rozwiązania proponowane przez projekt ustawy są istotne i dalekosiężne, ważne jest zapewnienie ich stabilności. Kontrproduktywne byłoby przywracanie zaufania do sądownictwa, jeśli zasady statutowe mogłyby zostać zmienione przy następnej zmianie rządu" - zaznaczono w opinii.

Wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur powiedział PAP po sesji plenarnej w Wenecji, że atmosfera rozmowy na forum obrad Komisji była bardzo dobra.

"Są doceniane nasze starania o przywrócenie praworządności. Jest też duże zrozumienie dla wyzwania, przed jakimi stoimy, oraz dla ograniczeń, z jakimi się mierzymy w związku z możliwością potencjalnego weta prezydenta" - przekazał.

Jak podkreślił, opinia Komisji została formalnie przyjęta, a jej treść została sformułowana już wcześniej i na tym etapie jej zatwierdzenie byłą formalnością. Opinia z pozytywną oceną zmian i uwagami została opublikowana w maju.

Wiceminister Mazur poinformował też, że zapowiedział złożenie trzech kolejnych wniosków do Komisji Weneckiej o wydanie opinii. Jeden z wniosków będzie dotyczył projektu ustawy o rozdzieleniu funkcji prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości, będzie też prośba o opinię na temat pakietu ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego - sprecyzował.

"Zapowiedziałem również, że będziemy zwracali się o abstrakcyjną opinię dotyczącą tego, w jaki sposób Polska powinna uzdrowić status neosędziów" - dodał rozmówca PAP. Jak dodał, prośba o abstrakcyjną opinię oznacza, że "chodzi o to, że nie przedstawiamy projektu ustawy, tylko pytamy czy też prosimy w pewnym sensie o wytyczne co do projektu ustawy".

Mazur powiedział, że w Polsce trwa debata na temat dwóch modeli postępowania. Według jednego z nich każdy sędzia byłby oceniany osobno.

"Druga opcja, forsowana na przykład przez Iustitię, największe stowarzyszenie sędziów w Polsce, polegałaby na tym, by zamiast indywidualnej oceny każdego sędziego, co trwałoby bardzo długo, na mocy prawa tych sędziów, którzy skorzystali ze ścieżki awansu przed nieprawidłowo ukształtowaną Krajową Radę Sądownictwa, odesłać na wcześniejsze stanowiska, tak aby mogli jeszcze raz startować w konkursach już przed legalną KRS" - dodał podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Jak zaznaczył, "głównie chodzi nam o rekomendacje, jaki model powinniśmy przyjąć". "Jeśli chodzi o sędziów, którzy nieprawidłowo zostali powołani z udziałem niekonstytucyjnej KRS, może zdarzyć się, że za rok albo i za 20 lat ktoś wniesie skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z argumentacją, że sąd był niewłaściwie obsadzony" - zauważył.

Zdaniem wiceministra należy uregulować status nieprawidłowo powołanych sędziów, aby np. "dostali oni jakiś rodzaj certyfikatu", by ETPCz uznawał orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Sylwia Wysocka (PAP)

sw/ akl/ lm/