Pismo zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) Stanisława Trociuka do minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, datowane na 23 maja br., opublikowano na stronie RPO w poniedziałek. Trociuk poprosił szefową resortu o przedstawienie stanowiska i "podjęcie stosownych działań na rzecz poprawy systemu opieki nad dzieckiem".

Zastępca RPO podkreślił, że "każde dziecko ma prawo do wzrastania w stabilnym i bezpiecznym środowisku wychowawczym, a dziecko, które nie może się wychowywać w swojej biologicznej rodzinie ma prawo uzyskać stałą opiekę w rodzinnopodobnych formach pieczy lub w nowej rodzinie poprzez adopcję".

Wynika to wprost - zaznaczył - z art. 20 i 21 Konwencji o prawach dziecka. "Dziecko pozbawione czasowo lub na stałe swego środowiska rodzinnego lub gdy ze względu na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku, będzie miało prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa. Państwa-Strony zgodnie ze swym prawem wewnętrznym zapewnią takiemu dziecku opiekę zastępczą" - stanowią cytowane w piśmie artykuły.

"Tego rodzaju opieka może obejmować, między innymi, umieszczenie w rodzinie zastępczej, adopcję lub - gdy jest to niezbędne - umieszczenie w odpowiedniej instytucji powołanej do opieki nad dziećmi. Państwa-Strony uznające i/lub dopuszczające system adopcji zapewnią, aby dobro dziecka było celem najwyższym" - wskazał zastępca RPO.

Powołał się m.in. na art. 3 Konwecji o prawach dziecka, z którego wynika, że "we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka". Przypomniał, że Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 2000 r. stwierdził, że przepis ten "formułuje bezwzględny obowiązek prawny w postaci nakazu, by we wszystkich sprawach odnoszących się do dzieci sądy sugerowały się interesem dziecka jako wartością nadrzędną".

Zastępca RPO zaznaczył, że "w myśl art. 72 ust. 1 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka". Dodał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 17 kwietnia 2007 r. wskazał, że "dobro dziecka jest konstytucyjną klauzulą generalną, której podporządkowane są wszelkie regulacje w sferze stosunków między rodzicami i dziećmi".

Zauważył, że realizacja praw dziecka wymaga zatem od ustawodawcy oraz organów wykonujących prawo spójnych systemowo działań, tak, aby interes najmłodszych nie był narażony na szwank.

W tym aspekcie zwrócił uwagę na efektywność systemu opieki. "W przypadku bowiem dzieci, których dobro jest zagrożone (co zostało potwierdzone orzeczeniem sądu) brak możliwości wykonania orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej z powodu braku wolnych miejsc, nie tylko podważa wiarygodność powołanych wyżej gwarancji, ale przed wszystkim narusza prawa dziecka" - podkreślił Trociuk.

Poinformował, że wystąpił do urzędów wojewódzkich o nadesłanie informacji o liczbie dzieci oczekujących na skierowanie do pieczy z powodu braku miejsc. Dodał, że z danych z marca br. wynika, że dla ponad 1370 dzieci, w stosunku do których wydane są postanowienia o umieszczeniu w pieczy zastępczej, nie ma miejsca w bezpiecznych domach i placówkach.

"Analiza przedstawionych przez Urzędy Wojewódzkie informacji wskazuje, że na terenie całego kraju występuje niedobór miejsc zarówno w pieczy rodzinnej jak i instytucjonalnej i pomimo działań podejmowanych lokalnie przez organizatorów pieczy zastępczej, zjawisko to wydaje się wciąż pogłębiać" - podkreślił Trociuk.

W opinii Rzecznika sytuacja dotycząca pieczy zastępczej "ma charakter kryzysowy i wymaga analizy i działań zaradczych, gdyż pomimo kierunkowo słusznych rozwiązań prawnych zwiększających ochronę dzieci przed pokrzywdzeniem, ze względu na brak miejsc w pieczy zastępczej dzieci pozostają w niebezpiecznym dla nich środowisku, a ich prawa nie są w pełni realizowane". (PAP)

Autorka: Paulina Kurek

pak/ agz/