3 czerwca

---------

1524 – Mikołaj Kopernik napisał we Fromborku tak zwany "List przeciwko Wernerowi". Astronom skrytykował w nim teorie norymberskiego matematyka Johannesa Wernera dotyczące ruchu gwiazd.

1605 - Zmarł kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski.

1793 - Urodził się Antoni Malczewski, poeta, autor "Marii", pierwszej powieści poetyckiej w literaturze polskiej.

1855 - W Gdańsku zmarł Krzysztof Celestyn Mrongowiusz, pastor, pisarz religijny, obrońca polskości na Warmii i Mazurach, autor podręczników do nauki języka polskiego.

1863 - Powstanie styczniowe: w Wilnie został rozstrzelany ks. Stanisław Iszora, pierwsza ofiara terroru nowego generał-gubernatora wileńskiego Michaiła Murawjowa.

1881 - W Grodnie urodził się Juliusz Rómmel - generał WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 r., w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii "Łódź", a następnie Armii "Warszawa"; w okresie wojny w niewoli niemieckiej.

1890 - W Krakowie zmarł Oskar Kolberg, etnograf, folklorysta, kompozytor, autor przełomowej dla polskiej etnografii pracy "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzęd, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce".

1902 - W Grodzisku Mazowieckim zmarł Adolf Dygasiński, publicysta, pisarz, pedagog; uczestnik powstania styczniowego.

1905 - W Weiden w Górnym Palatynacie urodził się Martin Gottfried Weiss, nazistowski zbrodniarz, SS-Sturmbannfuehrer, komendant niemieckich obozów koncentracyjnych Neuengamme, Majdanek i Dachau; w 1946 r. skazany przez amerykański trybunał wojskowy na karę śmierci, wyrok wykonano.

1918 - W Wersalu pod Paryżem premierzy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch złożyli deklarację, że powstanie państwa polskiego jest warunkiem trwałego pokoju w Europie. Deklaracja przewidywała utworzenie "zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza".

1922 - W Warszawie urodził się Wiesław Michnikowski, aktor filmowy i teatralny, znany m.in. z Kabaretu Starszych Panów, jako wykonawca piosenek "Wesołe jest życie staruszka", "Jeżeli kochać" czy "Addio pomidory"; odtwórca roli Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego, wystąpił również w filmach "Gangsterzy i filantropi", "Upał", "Hydrozagadka", a także w serialu "Jan Serce".

1925 - W Leńczach koło Lanckorony urodził się Bronisław Chromy, rzeźbiarz, medalier, malarz i rysownik.

1932 - Na lotnisku Okęcie dokonano oblotu samolotu RWD-6.

1935 - W Warszawie urodził się Andrzej Garlicki, historyk, publicysta, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; znawca dziejów II Rzeczypospolitej, autor książek "U źródeł obozu belwederskiego", "Przewrót majowy", "Od maja do Brześcia", "Od Brześcia do maja", "Józef Piłsudski 1867-1935", "Piękne lata trzydzieste".

1939 - W Warszawie na Torze Wyścigów Konnych na Służewcu rozegrano pierwszą gonitwę.

1942 - W Krakowie urodził się Marek Koterski, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, aktor i dramatopisarz. Twórca takich filmów jak "Nic śmiesznego", "Dzień świra", "Wszyscy jesteśmy Chrystusami".

1945 - W nocy z 3 na 4 czerwca oddział żołnierzy podziemia niepodległościowego, zaatakowała Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Mławie uwalniając 40 więźniów reżimu komunistycznego, głównie żołnierzy AK, NSZ i BCh.

1947 - Powstał Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.

1963 - W Watykanie zmarł papież Jan XXIII; zwolennik ruchu odnowy w Kościele; w 1962 r. zwołał Sobór Watykański II.

1982 - Stan wojenny: W niewyjaśnionych okolicznościach nad Wisłą zaginął 17-letni Emil Barchański, uczeń LO im. Mikołaja Reja w Warszawie; dwa dni później jego ciało wyłowiono z rzeki; Barchański uczestniczył w działalności opozycyjnej, zatrzymany w marcu 1982 r. przez SB był maltretowany i zmuszany do składania fałszywych zeznań, które odwołał przed sądem, informując jednocześnie o metodach stosowanych wobec niego w śledztwie.

1994 – Telewizja Polska wyemitowała pierwszy odcinek teleturnieju "Jeden z dziesięciu", jednego z najdłużej emitowanych programów w dziejach polskiej telewizji.

2005 - Papież Benedykt XVI mianował arcybiskupa Stanisława Dziwisza metropolitą krakowskim.

2008 - W Collingwood w Kanadzie zmarł płk Tadeusz Kotz (Tadeusz Koc), pilot, pułkownik WP; w czasie II wojny światowej m.in. dowódca Dywizjonu 303 (1943-1944).

2018 - W Warszawie w wyniku pobicia zmarł Robert Brylewski, muzyk rockowy, wokalista, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów, lider i współzałożyciel zespołów punkrockowych Kryzys i Brygada Kryzys.

4 czerwca

---------

1102 - W Płocku zmarł książę Władysław I Herman.

1133 - Papież Innocenty II wydał niekorzystną dla Polski bullę "Sacrosanta Romana", która potwierdzała prawa zwierzchnie arcybiskupstwa magdeburskiego nad Kościołem w Polsce.

1413 - Książę mazowiecki Janusz I Starszy potwierdził i rozszerzył prawa miejskie Starej Warszawy.

1764 – Sejm konwokacyjny powołał Komisję Skarbową Koronną. Jej zadaniem była troska o stan skarbu Korony i rozwój gospodarczy.

1811 - W Warszawie przy Teatrze Narodowym z inicjatywy Wojciecha Bogusławskiego - reżysera, aktora, pisarza - otwarto pierwszą w Polsce szkołę teatralną.

1817 - Cesarz austriacki Franciszek II zatwierdził statut Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie.

1872 - W Warszawie zmarł Stanisław Moniuszko, kompozytor, dyrygent, pedagog muzyczny, twórca polskiej opery narodowej, autor m.in. "Strasznego dworu" i "Halki".

1875 - W Paryżu urodził się Paul Landowski, francuski rzeźbiarz polskiego pochodzenia, syn powstańca styczniowego, autor m.in. olbrzymiego posągu Chrystusa Zbawiciela górującego nad Rio de Janeiro.

1917 - Prezydent Francji Raymond Poincare wydał dekret o utworzeniu Armii Polskiej we Francji (od koloru mundurów tzw. Błękitna Armia); główny jej trzon stanowili Polacy z Francji i USA oraz byli polscy jeńcy wojenni z armii zaborczych. Armia Polska powstała z inicjatywy Romana Dmowskiego i kierowanego przez niego Komitetu Narodowego Polskiego.

1920 - W Trianon podpisany został traktat pokojowy pomiędzy państwami Ententy i Węgrami, które uznane zostały za sukcesora pokonanych w I wojnie światowej Austro-Węgier; na mocy traktatu Węgry utraciły ponad 70 proc. terytorium Królestwa Węgierskiego, około 30 proc. Węgrów znalazło się poza obszarem państwa węgierskiego.

1924 - W Poznaniu urodziła się Xymena Zaniewska, scenograf, architekt, projektantka mody.

1926 - Na Zamku Królewskim w Warszawie Ignacy Mościcki złożył przysięgę i objął urząd prezydenta Rzeczypospolitej.

1933 - W Warszawie urodził się Maciej Dubois, w PRL obrońca w procesach politycznych, wieloletni dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

1938 - We Francji rozpoczęły się III Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej, w których debiutowała reprezentacji Polski.

1939 - W Stanisławowie urodził się Ireneusz Iredyński, prozaik, poeta, dramaturg, scenarzysta.

1942 - W czasie akcji deportacyjnej prowadzonej przez Niemców w krakowskim getcie zastrzelony został Mordechaj Gebirtig, poeta tworzący w języku jidysz, pieśniarz żydowski, aktor.

1944 - W KL Auschwitz zmarł z wycieńczenia Bronisław Czech, najwszechstronniejszy polski narciarz w okresie międzywojennym, trzykrotny olimpijczyk, taternik, ratownik górski.

1945 - Naczelny Wódz gen. Tadeusz Bór-Komorowski nadał miastu Haren, zajętemu przez 1 Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka, nazwę Maczków.

1948 - Stanisław Skalski, as polskiego lotnictwa, uczestnik Bitwy o Anglię, został aresztowany przez Informację Wojskową i bezpodstawnie oskarżony o szpiegostwo; podczas śledztwa torturowany fizycznie i psychicznie; w kwietniu 1950 r. skazany na karę śmierci; po roku karę śmierci zmieniono mu na karę dożywocia; więzienie komunistyczne opuścił w 1956 r., zrehabilitowany i ponownie przyjęty do służby w WP.

1951 - W Nowem koło Grudziądza urodził się Bronisław Malinowski, lekkoatleta, mistrz olimpijski na 3 km z przeszkodami (1980).

1952 - W Obornikach Śląskich urodził się Bronisław Komorowski, historyk, działacz opozycji antykomunistycznej; współpracownik KOR, od 1977 r. członek ROPCiO; od 1980 r. w NSZZ "Solidarność"; internowany w stanie wojennym; redaktor podziemnego pisma "ABC - Adriatyk, Bałtyk, M. Czarne" (1984-1989); po 1989 r. członek Unii Demokratycznej, Unii Wolności, Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego i Platformy Obywatelskiej; parlamentarzysta, minister obrony narodowej, marszałek Sejmu; w latach 2010-2015 prezydent RP.

1955 - Powołano Instytut Badań Jądrowych.

1960 - W Londynie zmarł gen. Józef Haller; dowódca II Brygady Legionów Polskich i Armii Polskiej we Francji; w wojnie polsko-bolszewickiej członek Rady Obrony Państwa oraz Generalny Inspektor Armii Ochotniczej; podczas zamachu majowego stanął po stronie rządu, kierując działaniami w Wielkopolsce i na Pomorzu; współtwórca antyrządowego "Frontu Morges" (1936); w czasie II wojny światowej minister rządu RP na uchodźstwie.

1962 - W Śremie urodził się Zenon Jaskuła, kolarz szosowy, wielokrotny mistrz Polski, wicemistrz olimpijski i wicemistrz świata w wyścigu drużynowym na 100 km; trzeci w klasyfikacji końcowej Tour de France w 1993 r.

1968 - Otwarto Muzeum Plakatu w Wilanowie.

1970 - W Białymstoku urodziła się Izabella Scorupco, aktorka, modelka, piosenkarka, znana m.in. z filmów: "Golden Eye", w którym zagrała u boku Pierce'a Brosnana - agenta 007, a także w "Ogniem i mieczem" w reżyserii Jerzego Hoffmana, gdzie wcieliła się w postać Heleny Kurcewiczówny.

1971 - Rząd podjął decyzję o budowie Trasy Łazienkowskiej w Warszawie.

1977 - W warszawskim Międzylesiu otwarto Szpital-Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka.

1989 - Przeprowadzono pierwszą turę wyborów do Sejmu i Senatu, na zasadach ustalonych podczas obrad Okrągłego Stołu; zakończyła się ona zwycięstwem "Solidarności", którego konsekwencją był upadek komunizmu i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

1989 - W Świebodzicach na Dolnym Śląsku urodził się Paweł Fajdek, polski lekkoatleta, mistrz świata w rzucie młotem.

1992 - W nocy z 4 na 5 czerwca Sejm udzielił wotum nieufności rządowi Jana Olszewskiego.

2008 - We Wrocławiu zmarła Agata Mróz-Olszewska, siatkarka, wielokrotna reprezentantka Polski, dwukrotna mistrzyni Europy (2003, 2005).

2021 – W Warszawie zmarł Władysław Ciastoń, wieloletni funkcjonariusz bezpieki, szef Służby Bezpieczeństwa w latach 1981-1986, oskarżony o sprawstwo kierownicze w sprawie zamordowania przez SB ks. Jerzego Popiełuszki. W 2019 r. wyrokiem sądu Ciastoń został uznany za winnego represjonowania opozycjonistów, co stanowiło zbrodnię przeciwko ludzkości i zbrodnię komunistyczną. Został prawomocnie skazany na dwa lata pozbawienia wolności.

5 czerwca

---------

1257 - Bolesław Wstydliwy ogłosił dokument lokacyjny na prawie magdeburskim dla Krakowa.

1443 - Najsilniejsze w historii ziem polskich trzęsienie ziemi o sile ocenianej powyżej 6 stopni w skali Richtera. W Krakowie zawaliło się sklepienie kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej i św. Małgorzaty.

1875 - W Warszawie powstało Muzeum Przemysłu i Rolnictwa; placówka wraz z eksponatami została zniszczona we wrześniu 1939 r.

1894 - We Lwowie uroczyście otwarto Panoramę Racławicką, namalowaną pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka; dzieło upamiętnia zwycięską bitwą polskich wojsk z 4 kwietnia 1794 r. pod Racławicami; po drugiej wojnie światowej malowidło wraz z częścią zbiorów Ossolineum trafiło ze Lwowa do Wrocławia.

1912 - W Jezupolu koło Stanisławowa urodził się Wojciech Dzieduszycki, dziennikarz, krytyk muzyczny i teatralny, konferansjer, piosenkarz, autor tekstów piosenek; w 2006 r. Dzieduszycki przyznał się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa w latach 1949-1972.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Oddziały 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przerwały front polski.

1930 - We Lwowie urodził się Andrzej Perepeczko, marynarz, wieloletni wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, pisarz, publicysta, autor m.in. książek dla dzieci i młodzieży.

1931 - W Warszawie zmarł Jan Dąbski, członek władz PSL "Piast", założyciel i prezes Stronnictwa Chłopskiego; wicemarszałek Sejmu (1928-1930); jako przewodniczący polskiej delegacji w czasie rokowań pokojowych z Rosją Sowiecką podpisał Traktat Ryski.

1939 - W Aleksandrowie Kujawskim urodził się Grzegorz Królikiewicz, reżyser, scenarzysta, pedagog; autor filmu "Przypadek Pekosińskiego".

1941 - W Skotnikach koło Łęczycy urodziła się Barbara Brylska, aktorka, niezapomniana Kama z "Faraona" i Krzysia z "Pana Wołodyjowskiego".

1941 - W Buenos Aires w Argentynie urodziła się Martha Argerich, wybitna pianistka, pedagog, laureatka I nagrody podczas Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1965.

1943 - W Warszawie w kościele św. Aleksandra na pl. Trzech Krzyży gestapo aresztowało 89 osób uczestniczących w ceremonii ślubnej; wśród nich m.in. nowożeńców oraz kilkunastu członków oddziału dyspozycyjnego Kedywu KG AK "Osa-Kosa".

1943 - W Warszawie zmarł postrzelony przez niemiecki patrol Wacław Bojarski - poeta, prozaik, publicysta i krytyk literacki.

1944 - W Stanesti-Chirulesti w Rumunii zmarł Józef Beck, legionista, członek POW, pułkownik Wojska Polskiego, minister spraw zagranicznych w latach 1932-1939, jeden z najbliższych współpracowników marszałka Józefa Piłsudskiego.

1944 - Wizytę w USA rozpoczął premier Stanisław Mikołajczyk; w czasie jej trwania trzykrotnie rozmawiał z prezydentem Franklinem D. Rooseveltem.

1944 - W nocy z 5 na 6 czerwca oddział AK Antoniego Hedy "Szarego" uwolnił ponad 60 osób z niemieckiego więzienia w Końskich.

1947 - Sekretarz stanu USA George Marshall przedstawił plan ekonomicznej pomocy dla Europy, którego celem było przeciwstawienie się komunizmowi poprzez odbudowę gospodarki państw europejskich zniszczonych II wojną światową; Polska ze względu na stanowisko Moskwy nie przystąpiła do tego projektu.

1949 - W Warszawie popełniła samobójstwo Emilia Malessa "Marcysia", kapitan Armii Krajowej, w latach 1940-1945 kierowała wydziałem łączności zagranicznej Oddziału V KG ZWZ-AK; aresztowana przez władze komunistyczne i skazana 1947 r. w procesie ZG Zrzeszenia WiN na 2 lata więzienia; ułaskawiona przez prezydenta Bolesława Bieruta.

1954 - W Warszawie urodził się Ludwik Dorn, działacz opozycji antykomunistycznej, wicepremier oraz minister spraw wewnętrznych i administracji w latach 2005-2007; marszałek Sejmu (2007); poseł w latach 1997-2015.

1954 - W Szczecinie urodził się Cezary Morawski, aktor, pedagog, związany m.in. z warszawskimi teatrami Współczesnym i Powszechnym; zagrał w filmach "Akcja pod Arsenałem", "Constans", "Z dalekiego kraju", "Dziecinne pytania", a także w serialu "M jak miłość"; w latach 2016-2018 dyrektor Teatru Polskiego we Wrocławiu.

1973 - Sąd w Hamburgu skazał Ludwiga Hahna - byłego dowódcę policji bezpieczeństwa (Sipo) i służby bezpieczeństwa (SD) w okupowanej Warszawie, na 12 lat więzienia; dwa lata później, w kolejnym procesie, otrzymał wyrok dożywotniego więzienia.

1981 - Do Polski po 30 latach nieobecności przyjechał Czesław Miłosz.

1992 - Waldemar Pawlak został desygnowany na urząd premiera RP.

1999 - Początek VII pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski (5-17 VI).

2004 - W Los Angeles zmarł Ronald Reagan, prezydent USA w latach 1981-1989, amerykański aktor, polityk, gubernator Kalifornii; znacząco wspierał działaczy Solidarności w walce z systemem komunistycznym w Polsce.

2014 - W Warszawie otwarto Ogród Sprawiedliwych upamiętniający osoby, które podejmowały walkę z totalitaryzmem i broniły praw człowieka.

6 czerwca

---------

1610 - W Annecy we Francji powstał Zakon Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny; do Polski pierwsze siostry zakonne, nazywane wizytkami, przybyły w 1654 r. na zaproszenie królowej Ludwiki Marii Gonzagi i osiedliły się w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu.

1700 - W Krakowie zmarł Wespazjan Kochanowski, poeta, historyk, przedstawiciel tzw. sarmackiego baroku.

1794 - Pod Szczekocinami wojska dowodzone przez Tadeusza Kościuszkę zostały pokonane przez połączone siły armii rosyjskiej i pruskiej; w bitwie zginął m.in. Bartosz Głowacki.

1818 - W Winnej Górze w Wielkopolsce zmarł gen. Jan Henryk Dąbrowski, twórca Legionów Polskich, generał armii Księstwa Warszawskiego.

1841 - W Miłkowszczyźnie koło Grodna urodziła się Eliza Orzeszkowa, pisarka, publicystka, autorka powieści "Nad Niemnem", "Meir Ezofowicz", "Marta"; jedna z pierwszych polskich kobiet, które publicznie zabierały głos w sprawie emancypacji.

1865 - W Krakowie urodził się Wincenty Rapacki, śpiewak, aktor.

1867 - W Paryżu Antoni Berezowski, powstaniec styczniowy i emigrant, dokonał nieudanego zamachu na cara Rosji Aleksandra II Romanowa.

1880 - W Sieciechowie urodził się Norbert Barlicki, działacz socjalistyczny, członek Rady Naczelnej PPS (1919-1939) i przewodniczący CKW PPS (1926-1931); w 1920 r. wicepremier i członek Rady Obrony Państwa; parlamentarzysta, współorganizator Centrolewu; więzień brzeski, skazany w procesie brzeskim na 2,5 roku więzienia; w 1940 r. aresztowany przez gestapo, zginął w 1941 r. w KL Auschwitz.

1892 - W Rembieszycach (pow. jędrzejowski) urodził się Leon Kozłowski, archeolog, działacz BBWR, parlamentarzysta, minister reform rolnych, premier w latach 1934-1935; po wybuchu wojny w 1939 r. więziony przez NKWD; od 1941 r. w armii gen. Władysława Andersa, z której zbiegł na stronę niemiecką, zgłaszając chęć kolaboracji.

1908 - W Wadowicach urodził się Mieczysław Kotlarczyk, aktor, reżyser, pedagog, krytyk literacki i teatralny, twórca Teatru Rapsodycznego.

1929 - We Lwowie urodził się Bogusław Schaeffer, kompozytor, muzykolog, dramaturg, pedagog; należał do awangardy muzycznej; twórca dzieł m.in. dzieł "Scenariusz dla nieistniejącego, acz możliwego aktora instrumentalnego", "Kaczo", "Tutam", "Zorza" oraz autor książek z zakresu teorii i historii muzyki, m.in. "Wstępu do kompozycji", "Klasyków dodekafonii" i "Kompozytów XX wieku".

1936 - W Poznaniu urodził się Roman Wilhelmi, aktor przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum, a następnie z Teatrem Nowym; znany z ról w serialach "Czterej pancerni i pies", "Alternatywy 4" oraz "Kariera Nikodema Dyzmy", a także z kreacji w filmach "Zaklęte rewiry", "Dzieje grzechu, "Aria dla atlety" i "Ćma".

1939 – Wybuchł pożar niedokończonego Dworca Głównego w Warszawie. Spłonęła wielka sala dworca, będąca w końcowym etapie wykończenia i mająca być niebawem oddana do użytku.

1944 - Siły zbrojne alianckich państw zachodnich rozpoczęły największą w czasie II wojny światowej operację desantową - lądowanie w Normandii, była ona częścią operacji "Overlord", otwierającej drugi front w Europie.

1945 - W Wierzchowinach w powiecie krasnostawskim żołnierze NSZ mjr. Mieczysława Pazderskiego "Szarego" zamordowali ok. 190 osób narodowości ukraińskiej.

1945 - W Lwówku w Wielkopolsce urodził się Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek, felietonista.

1947 - W Ruthin w Walii zmarł Władysław Raczkiewicz, prezydent RP na Uchodźstwie w latach 1939-1947, następca internowanego we wrześniu 1939 r. w Rumunii prezydenta Ignacego Mościckiego.

1953 - W Warszawie urodził się Jerzy Rybicki, bokser, mistrz olimpijski z Montrealu (1976), brązowy medalista igrzysk olimpijskich w Moskwie (1980).

1954 - W Warszawie urodziła się Magdalena Łazarkiewicz, reżyserka, scenarzystka.

1954 - W Lublinie urodził się Władysław Żmuda, piłkarz, reprezentant Polski, czterokrotny uczestnik mistrzostw świata w piłce nożnej: w 1974 r. w RFN - trzecie miejsce, w 1978 r. w Argentynie, w 1982 r. w Hiszpanii - ponownie trzecie miejsce oraz w 1986 r. w Meksyku; srebrny medalista igrzysk olimpijskich w Montrealu (1976); trener piłkarski.

1962 - W Warszawie przy pl. Unii Lubelskiej otwarto "Supersam" - największy i najnowocześniejszy w ówczesnej Polsce punkt handlowy.

1973 - W Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej rozpoczęto produkcję Fiata 126p.

1977 - W Rzymie zmarł Karol Popiel, polityk, publicysta; współtwórca Polskich Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich; współzałożyciel i przywódca Narodowej Partii Robotniczej, poseł na Sejm; działacz Centrolewu, więzień brzeski; współzałożyciel i przywódca Stronnictwa Pracy (1937); minister sprawiedliwości w rządzie RP na uchodźstwie; po wojnie poseł do KRN; w 1947 r. wyemigrował do USA.

1979 - W Warszawie zmarł Kazimierz Opaliński, aktor, reżyser teatralny.

1980 - W Jarocinie rozpoczął się I Ogólnopolski Przegląd Muzyki Młodej Generacji.

1988 - Premiera filmu "Zabij mnie glino" w reżyserii Jacka Bromskiego.

1990 - W życie weszła ustawa z 11 kwietnia 1990 r. rozwiązująca Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk, który działał od 5 lipca 1946 r.

1997 - Sejm przyjął nowy Kodeks karny, w którym kara śmierci została zastąpiona karą dożywotniego pozbawienia wolności.

1999 - Polskie koszykarki zdobyły złoty medal na rozgrywanych w Polsce mistrzostwach Europy.

2000 – Rozpadła się koalicja rządowa Akcja Wyborcza Solidarność-Unia Wolności. Rząd Jerzego Buzka stał się rządem mniejszościowym.

2010 - W Warszawie na pl. Piłsudskiego odbyła się msza beatyfikacyjna ks. Jerzego Popiełuszki.

2010 – Zmarł Zygmunt Molik, polski aktor teatralny i filmowy, teoretyk teatru, pedagog i aktor Teatru Laboratorium, twórca metody treningu głosowego „Głos i Ciało”.

2011 - W wypadku lotniczym w Hiszpanii zginął prof. Stefan Kuryłowicz, architekt, autor gmachu Narodowe Forum Muzyki we Wrocławiu.

2012 - Urna z prochami Kazimierza Deyny spoczęła na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Legendarny piłkarz zginął w 1989 roku w wypadku samochodowym w USA.

7 czerwca

---------

1457 – Król Kazimierz IV Jagiellończyk wjechał triumfalnie na wykupiony od czeskich najemników zamek w Malborku.

1492 - W Grodnie, po 45 latach panowania w Koronie i 52 na Litwie, zmarł król Kazimierz IV Jagiellończyk.

1660 - W Oradei zmarł Jerzy II Rakoczy, książę Siedmiogrodu, uczestnik układu w Radnot z 1656 r., przewidującego rozbiór Rzeczypospolitej; w 1657 r. najechał Małopolskę i Mazowsze, grabiąc m.in. Warszawę; pokonany przez Stefana Czarnieckiego pod Czarnym Ostrowem.

1840 - W Berlinie zmarł król pruski Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern, panujący od 1797 r.; jego następcą został Fryderyk Wilhelm IV.

1873 - W Częstochowie urodził się Wacław Tokarz, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego; badacz historii wojskowości i dziejów politycznych Polski przełomu XVIII i XIX w.

1877 - Urodził się Andrzej Wierzbicki, działacz gospodarczy i polityczny, współzałożyciel i dyrektor Lewiatana, od 1932 r. prezes Zarządu Centralnego Związku Przemysłu Polskiego.

1902 – Na łamach "Tygodnika Ilustrowanego" ukazał się pierwszy odcinek powieści historycznej "Popioły" Stefana Żeromskiego.

1921 - Na wniosek Komisji Międzysojuszniczej przerwano walki III Powstania Śląskiego i ustalono linię demarkacyjną.

1922 - W Krakowie urodził się Aleksander Krawczuk, historyk, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca dziejów starożytnej Grecji i Rzymu; w latach 1986-1989 minister kultury i sztuki.

1923 - W Warszawie urodził się Henryk Jerzy Chmielewski, znany jako Papcio Chmiel, grafik, rysownik, autor komiksów, m.in. o przygodach Tytusa, Romka i A'Tomka.

1925 - Powstało Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe.

1927 - W Warszawie zabity został sowiecki poseł Piotr Wojkow; zamachu dokonał rosyjski emigrant Borys Kowerda; zabójstwo to spowodowało znaczne pogorszenie relacji polsko-sowieckich.

1927 - W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Tadeusz Chmielewski, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; autor filmów "Ewa chce spać", "Gdzie jest generał", "Pieczone gołąbki", "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Nie lubię poniedziałku", "Wiosna panie sierżancie" i "Wierna rzeka".

1930 - W Warszawie urodził się Leszek Moczulski, historyk, dziennikarz, działacz opozycji antykomunistycznej; jeden z założycieli Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), współtwórca i przywódca Konfederacji Polski Niepodległej; wielokrotnie represjonowany przez władze komunistyczne, więziony w latach 1957-1958, 1980-1984 i 1985-1986; po 1989 r. parlamentarzysta (1991-1997); autor książek "Wojna polska 1939" i "Rewolucja bez rewolucji".

1946 - W Tarnowskich Górach urodził się Jan Miodek, językoznawca, profesor i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim.

1946 - W Chodorach urodził się Antoni Chodorowski, grafik, karykaturzysta.

1954 - Stanisław Cat-Mackiewicz został premierem rządu emigracyjnego.

1955 - W Warszawie urodziła się Dorota Kamińska, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Studio; wystąpiła w filmach "Karate po polsku", "Och, Karol", "Pręgi", znana również z seriali "Fala zbrodni" i "Fitness Club".

1979 - W czasie pierwszej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II odwiedził Kalwarię i Wadowice; przybył również na teren byłego niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie odprawił mszę świętą.

1980 - W Warszawie zmarł Marian Spychalski, działacz komunistyczny, minister obrony narodowej, marszałek Polski, przewodniczący Rady Państwa PRL.

1982 - Podpisano polsko-radziecką umowę o współpracy przy budowie warszawskiego metra.

2002 - Premiera filmu "Dzień świra" w reżyserii Marka Koterskiego.

2008 - W Austrii i Szwajcarii rozpoczęły się XIII Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej; po raz pierwszy w historii uczestniczyła w nich reprezentacja Polski.

2009 - W Polsce odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego: PO zdobyła 25 mandatów, PiS 15, koalicja SLD-UP 7 i PSL 3; frekwencja wyborcza wyniosła 24,53 proc.

2011 - W Mejszagole w wieku 105 lat zmarł ksiądz Józef Obrembski, nazywany patriarchą kapłanów Wileńszczyzny, autorytet moralny Polaków na Litwie.

2017 – Warszawski kościół Wszystkich Świętych został uhonorowany tytułem „House of Life” („Dom życia”), przyznawanym przez Międzynarodową Fundację Raoula Wallenberga za ratowanie Żydów w czasie Holokaustu. Świątynia w czasie II wojny światowej znalazła się na terenie getta. Ówczesny proboszcz ks. Marceli Godlewski udzielał żydowskiej ludności schronienia przed Niemcami, zorganizował też w parafii jadłodajnię, która wydawała ok. 100 posiłków dziennie.

2018 – W Warszawie zmarła Barbara Wachowicz-Napiórkowska, pisarka, autorka spektakli, poświęconych historii Polski oraz książek m.in. "Dom Sienkiewicza", "Bohaterki Powstańczej Warszawy. My musimy być mocne i jasne", "Czas nasturcji", "Ciebie jedną kocham. Tropami Stefana Żeromskiego w najściślejszej ojczyźnie", "Marie jego życia", "Malwy na lewadach" oraz cykl "Wierna rzeka harcerstwa".

2019 – W Warszawie zmarł Ryszard Bugajski, reżyser, scenarzysta i pisarz Ryszard Bugajski, twórca m.in. filmów "Przesłuchanie", "Generał Nil", "Układ zamknięty" oraz "Zaćma". Film "Przesłuchanie" z 1982 r., opowiadający o działaniach komunistycznej bezpieki w okresie stalinowskim, został określony przez władze jako "najbardziej antykomunistyczny film w historii PRL". Przez lata był kolportowany na kasetach wideo i pokazywany na zamkniętych pokazach. Premiery kinowej doczekał się w 1989 r. Rok później film stał się wydarzeniem Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes, na którym Krystyna Janda została uhonorowana nagrodą dla najlepszej aktorki.

8 czerwca

-------------

1533 - Poświęcenie Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, uważanej za jedno z najważniejszych dzieł polskiego renesansu.

1603 - W Łowiczu zmarł arcybiskup gnieźnieński i prymas Stanisław Karnkowski, jeden z przywódców kontrreformacji w Polsce.

1876 - W Paryżu zmarła George Sand, właściwie Aurore Dudevant, powieściopisarka, eseistka, autorka dramatów; przyjaciółka i towarzyszka życia Fryderyka Chopina.

1898 - Dekret o powołaniu Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. cara Mikołaja II.

1926 - Sejm powołał nowy rząd, na czele którego ponownie stanął Kazimierz Bartel.

1927 - W Grodnie urodził się Wiktor Woroszylski, poeta, prozaik, tłumacz.

1939 - W Bolton w Anglii urodził się Norman Davies, brytyjski historyk walijskiego pochodzenia, profesor Uniwersytetu Londyńskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Brytyjskiej, autor prac dotyczących historii Europy i Polski.

1941 - W Bestwince koło Bielska-Białej urodził się Zygmunt Smalcerz, sztangista, złoty medalista olimpijski z Monachium (1972), trzykrotny mistrz świata.

1946 - W Londynie odbyła się Parada Zwycięstwa, która uczciła zwycięstwo aliantów nad III Rzeszą Niemiecką i Japonią podczas drugiej wojny światowej; w paradzie zabrakło polskich żołnierzy, w tym zasłużonych dla obrony Anglii polskich lotników.

1946 - W Łodzi urodził się Piotr Fronczewski, aktor związany z Teatrem Ateneum, występował w Kabarecie "Pod Egidą" i Kabarecie Olgi Lipińskiej; odtwórca ról w filmach "Bilans kwartalny", "Kung-fu", "Hallo Szpicbródka", "Lata dwudzieste lata trzydzieste", "Konsul", "Baryton", "Ziemia obiecana", "Akademia Pana Kleksa", "Podróże Pana Kleksa", a także w serialach "Lalka", "Polskie drogi", "Tajemnica Enigmy", "Królowa Bona", "07 zgłoś się", "Tata, a Marcin powiedział" i "Rodzina zastępcza"; sympatię publiczności zyskał również jako oryginalny wokalista, wydając w latach 80. albumy pod pseudonimem "Franek Kimono".

1947 - W Heppenheim w Niemczech urodził się Edward Lutczyn, grafik, rysownik, satyryk.

1951 - W Krakowie urodziła się Olga Jackowska, Kora, wokalistka zespołu Maanam, wykonawczyni przebojów "Boskie Buenos", "Kocham Cię, kochanie moje", "O! Nie rób tyle hałasu", "Lucciola", "To tylko tango", "Raz dwa raz dwa" i "Szare miraże".

1956 - W Nowym Jorku zmarł Jan Lechoń, poeta, współzałożyciel grupy poetyckiej "Skamander"; eseista, tłumacz, krytyk teatralny i literacki; autor zbiorów poezji "Karmazynowy poemat", "Srebrne i czarne", a także "Dziennika" z lat 1949-1956.

1968 - Utworzono Uniwersytet Śląski w Katowicach oraz Politechnikę Koszalińską.

1976 - Początek oficjalnej wizyty Edwarda Gierka w RFN, podczas której podpisano kilkanaście porozumień gospodarczych.

1977 - W Warszawie zmarł prof. Kazimierz Kumaniecki, filolog klasyczny, badacz literatury łacińsko-polskiej, tłumacz.

1982 - Stan wojenny: Pierwsza audycja podziemnego gdańskiego Radia "Solidarność".

1984 - W Gdańsku aresztowany został Bogdan Lis, członek podziemnej Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ "Solidarność".

1987 - Początek III pielgrzymki do Polski papieża Jana Pawła II (8-14 czerwca).

1991 - W Katowicach zmarł Wilhelm Szewczyk, prozaik, publicysta, redaktor kilku śląskich pism, krytyk literacki, poeta, poseł na Sejm PRL.

1996 - Powołano Akcję Wyborczą "Solidarność".

1997 - Papież Jan Paweł II kanonizował królową Jadwigę Andegaweńską.

2000 - Sejm wybrał prof. Leona Kieresa na stanowisko prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

2003 - Zakończyło się dwudniowe referendum unijne; za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej opowiedziało się 77,45 proc. głosujących, przeciw 22,55 proc.; frekwencja 58,85 proc.

2008 - W Montrealu Robert Kubica jako pierwszy Polak wygrał wyścig Formuły 1 - Grand Prix Kanady.

2009 – W Poznaniu zburzono pomnik sowieckiego generała Karola Świerczewskiego.

2012 - W Warszawie otwarto XIV Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej; w inauguracyjnym meczu na Stadionie Narodowym reprezentacja Polski zremisowała 1:1 z Grecją.

2021 – Zmarł Andrzej Kalinin, pisarz, współpracownik "Kultury" Jerzego Giedroycia, gdzie publikował m.in. "Obrazki ze starych klisz" i opowiadanie "Wigilia białych niedźwiedzi". Publikował w nowojorskim "Dzienniku Polskim", współpracował z krakowskimi periodykami literackimi "Arką", "Arcanami" i "Dekadą Literacką".

9 czerwca

---------

1595 - W Łobzowie urodził się przyszły król Polski Władysław IV Waza.

1810 – Po raz pierwszy od upadku Rzeczypospolitej wznowiła działalność Mennica Warszawska, bijąc monety Księstwa Warszawskiego.

1815 - Podpisano akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego.

1832 - Papież Grzegorz XVI ogłosił encyklikę "Cum primum", potępiającą Powstanie Listopadowe, jako bunt podjęty przeciwko legalnej władzy.

1855 - W Krzyżtoporzycach koło Krakowa zmarł Piotr Michałowski, malarz, przedstawiciel romantyzmu w polskim malarstwie.

1863 - Powstanie Styczniowe: pracownicy Banku Polskiego na Placu Bankowym w Warszawie przekazali powstańcom dowodzonym przez Aleksandra Waszkowskiego depozyty Kasy Głównej Królestwa w wysokości 3,6 miliona złotych, 500 tysięcy rubli rosyjskich i wielu listów zastawnych.

1875 - W Brdowie koło Środy Wielkopolskiej zmarł Karol Libelt, filozof, publicysta, działacz niepodległościowy, współtwórca i prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu.

1885 - W Gąbinie pow. Gostynin urodził się Felicjan Składkowski, działacz PPS, żołnierz Legionów Polskich i POW; minister spraw wewnętrznych (1926-1929, 1930-1931, 1936-1939), poseł na Sejm (1930-1939); premier w latach 1936-1939.

1906 – Późniejszy trzykrotny premier RP i marszałek Sejmu Walery Sławek został ciężko ranny w czasie ataku Organizacji Bojowej PPS na rosyjski pociąg pod Milanówkiem.

1920 - Dymisja rządu Leopolda Skulskiego.

1926 - W Paryżu zmarł Władysław Mickiewicz, działacz emigracyjny, księgarz, bibliotekarz i publicysta.

1928 - W Mydlicach, obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej, urodził się Wirgiliusz Gryń, aktor, wystąpił w filmach "Bołdyn", "Klucznik", "Żywot Mateusza", "Jak rozpętałem drugą wojnę światową", "Operacja Himmler", "Wściekły", a także w serialu "Dom".

1943 - W Moskwie rozpoczął się I Zjazd Związku Patriotów Polskich, komunistycznej organizacji podporządkowanej sowieckim władzom.

1945 - Wojska Czechosłowackie dażąc do rozstrzygnięcia zatargu granicznego z Polską wkroczyły na teren powiatu raciborskiego.

1945 - Władze ZSRS utworzyły na obszarze polskich ziem zachodnich Północną Grupę Wojsk Radzieckich.

1946 - We Wrocławiu zainaugurowano zajęcia na Uniwersytecie i Politechnice.

1947 - August Zaleski zaprzysiężony został na urząd prezydenta RP na uchodźstwie; stanowisko to objął po zmarłym 6 czerwca 1947 r. Władysławie Raczkiewiczu.

1947 - W Bielsku-Białej urodził się Bohdan Smoleń, artysta kabaretowy i aktor komediowy; największą popularność zdobył dzięki występom w kabarecie Tey, wspólnie z Zenonem Laskowikiem.

2002 - W Londynie zmarła Lidia Ciołkoszowa, historyczka, działaczka socjalistyczna, od 1979 r. przewodnicząca PPS na Obczyźnie.

2006 - Sejm uchwalił ustawę powołującą Centralne Biuro Antykorupcyjne, a także ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego.

2011 - W Nowym Dworze Mazowieckim zmarł Andrzej Święcicki, wieloletni prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, socjolog; w czasie II wojny światowej żołnierz AK, po wojnie więziony przez komunistów w Polsce i ZSRS.

2017 – Premier RP Beata Szydło i premier Danii Lars Lokke Rasmussen podpisali w Kopenhadze memorandum w sprawie budowy gazociągu Balticp Pipe – strategicznego systemu gazociągów łączących Norwegię, Danię i Polskę.

2023 – W Warszawie zmarła Barbara Borys-Damięcka, reżyserka teatralna i telewizyjna, wieloletnia dyrektor Teatru Syrena, przewodnicząca Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów, senator RP od 2007 r.(PAP)

szuk/ dki/