W środę w Macedonii Płn. odbędą się wybory parlamentarne i druga tura wyborów prezydenckich, w której zmierzą się obecny prezydent Stewo Pendarowski reprezentujący centrolewicową SDSM oraz kandydatka WMRO-DPMNE Gordana Siljanowska-Dawkowa. Sondaże przewidują wygraną WMRO-DPMNE w obu przypadkach, ale bez absolutnej większości w 120-osobowym parlamencie.

"Zarówno UE, jak i NATO są strategicznymi kierunkami dla kraju i wszystkie główne partie polityczne opowiadają się za członkostwem w obu organizacjach (Macedonia Płn. należy do NATO od 2020 roku - PAP). Różnica polega jednak na sposobie ubiegania się o akcesję do UE" - zauważa rozmówca PAP.

"Jedna strona - obecny rząd - chce zaakceptować wszystko, czego żąda Bruksela. Opozycja twierdzi, że Skopje musi chronić swoją godność i interesy. Twierdzą, że proces ten nie może przekształcić się w niekończące się zastraszanie ze strony Bułgarii czy Grecji" - wyjaśnia Trosanowski.

Na znaczenie procesu integracji z UE w kampanii wyborczej uwagę zwraca też Spasimir Domaradzki z Uniwersytetu Warszawskiego. "Sprawa ta stała się kluczową w kampanii i oscyluje wokół wymogu wpisania w poczet mniejszości narodowych wymienionych w preambule do macedońskiej konstytucji m.in. mniejszości bułgarskiej" - przypomina badacz.

"Kwestia ta podzieliła macedońską scenę polityczną i doprowadziła nie tylko do mocnej konfrontacji pomiędzy głównymi ugrupowania, ale stała się też paliwem napędowym WMRO-DPMNE, które dostrzegło w niej sposób na powrót do władzy. Przypadek Macedonii Płn. jest fenomenem dlatego, że kwestia integracji z UE zaczęła społeczeństwo dzielić, a nie je łączyć. Im dłużej pozostaje się poza UE, tym większe jest społeczne zniechęcenie i to wśród Macedończyków widać" - podkreśla Domaradzki.

Komentując argumenty podnoszone przez WMRO-DPMNE, ekspert zaznacza, że "macedońskie społeczeństwo w dużej mierze popiera m.in. zgłaszaną konieczność renegocjacji ram negocjacyjnych z UE, co byłoby w istocie krokiem wstecz w procesie akcesyjnym".

"W wymiarze retorycznym WMRO-DPMNE sprzeciwia się temu, co miałoby przybliżyć Skopje do UE, czyli wpisaniu do konstytucji bułgarskiej mniejszości. Partia zaznacza, że aby to uczynić, musiałaby otrzymać gwarancję, że przed państwem nie postawi się później już innych wymogów, chociaż nie do końca wiadomo, kto miałby takich gwarancji udzielić" - mówi Domaradzki.

Badacz podkreśla przy tym, że wynik wyborczy może zmienić bezkompromisowe podejście lidera sondaży. "O nowej władzy mogą zdecydować ugrupowania albańskie, które deklarowały, że nie poprą ugrupowania, które nie będzie gotowe do wprowadzenia zmian w konstytucji" - przypomina. "Konieczność współrządzenia z partią albańską jest też najbardziej prawdopodobnym scenariuszem powyborczym" - dodaje badacz UW.

Odnosząc się do stosunku konserwatystów do UE, szef Instytutu Demokracji w Skopje przypomina, że "za rządów tej partii Macedonia Płn. otrzymała wiele zaleceń dotyczących rozpoczęcia negocjacji z UE, co oznacza, że ugrupowanie było w proces szczerze zaangażowane". "Obecny rząd deklaratywnie podkreśla swoje zaangażowanie, ale ostatnio otrzymał najgorszy w historii raport o postępie procesu reform" - zauważa Trosanowski.

Przewiduje, że w przypadku wygranej WMRO-DPMNE Skopje "będzie zmierzało w stronę +konserwatywnej osi+ w regionie złożonej z Budapesztu, Belgradu, Aten czy Sofii". Z takim scenariuszem zgadza się Domaradzki, twierdząc, że "istnieją pewne powody do obaw, że Macedonia Płn. dołączy do nieformalnego bloku skupionego w regionie wokół Belgradu i Budapesztu". "W niektórych kwestiach retoryka WMRO-DPMNE pokrywa się z serbską wizją regionu; jasne jest też, że poprzedni lider partii otrzymał azyl polityczny w Budapeszcie" - dodaje.

Zmiana władzy - jak ocenia Trosanowski - przyniesie "przynajmniej w ciągu pierwszych dwóch lat" procesy sądowe, aresztowania lub odzyskanie skradzionego mienia w czasie "naznaczonych korupcją rządów skupionych wokół SDSM". "Historia macedońskiej sceny politycznej pokazuje jednak, że po pewnym czasie politycy zapominają o tych sprawach i wracają do porządku dziennego" - dodaje.

Ze Skopje Jakub Bawołek (PAP)

jbw/ ap/