W marcu do Sejmu wniesiono poselski projekt ustawy o uchyleniu ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Pod projektem podpisana jest grupa posłów: Polskiego Stronnictwa Ludowego - Trzeciej Drogi, Koalicji Obywatelskiej, Polski 2050 i niezrzeszonych.

Celem nowelizacji z 13 lipca 2023 r. miało być m.in. zwiększenie bezpieczeństwa dziedzictwa kulturowego poprzez wyłączenie z amatorskich poszukiwań miejsc pozostających pod ochroną konserwatorską, ale też zliberalizowanie przepisów regulujących prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu urządzeń technicznych i elektronicznych. W praktyce chodzi głównie o osoby posługujące się detektorami metali, poszukujące znajdujących się pod ziemią (lub pod wodą) metalowych zabytków oraz broni pochodzącej z różnych epok historycznych.

Zdaniem przeciwników nowelizacji z lipca 2023 roku sytuacja ta stanowi realne zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego, a liczne nieścisłości w treści przepisów, utrudniają ich zastosowanie w praktyce. "Amatorskie poszukiwania zabytków to zjawisko globalne, które może wspomagać i nierzadko wspomaga z powodzeniem badania naukowe. Aktywność ta musi jednak pozostawać pod ścisłą kontrolą urzędów konserwatorskich, w przeciwnym razie stanowić będzie realne zagrożenie dla zabytków" – dodano w uzasadnieniu nowelizacji. Podkreślono też, że "dziedzictwo archeologiczne ma nieodnawialny charakter. Jego niszczenie i rabowanie pozbawiają możliwości prowadzenia badań naukowych, uszczupla bezpowrotnie dziedzictwo narodowe. Przyjęte nowelizacją z 13 lipca 2023 r. zmiany ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w żaden sposób nie służą eliminacji sygnalizowanych przez autorów nowelizacji błędów i braków".

Ostatecznie nowelizacji z lipca 2023 roku nie uchylono, wprowadzono natomiast roczne vacatio legis, aby poprawić przepisy. Ustawa wejdzie w życie 1 maja 2025 roku. (PAP)

Autorka: Zuzanna Piwek

zzp/ aszw/