Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps…
2024-06-02, 09:00 Autor: IAR/K.Sowińska/K.Koziełł/dok.

110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps. "Milena", nazywana szpiegiem z pałacu Brühla

Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
110 lat temu, 2 czerwca 1914 roku, urodziła się Teodora Żukowska, pseudonim „Milena”, agentka kontrwywiadu Armii Krajowej, nazywana szpiegiem z pałacu Brühla, więźniarka polityczna okresu stalinizmu.
To ona dostarczyła informacji, które pozwoliły na wykonanie wyroku wydanego przez Polskie Państwo Podziemne na "kata Warszawy", generała SS i policji Franza Kutscherę, dowódcę tych formacji w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa.

W okresie okupacji, od listopada 1939 roku, za zgodą władz podziemia pracowała w urzędzie niemieckiego gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, który swoją siedzibę miał w pałacu Brühla.

W ciągu czterech lat pracy w okupacyjnej cywilnej administracji przekazała podziemiu szereg cennych informacji i dokumentów, wśród nich comiesięczne raporty gubernatora dystryktu warszawskiego.

Za jeden z jej największych sukcesów uznaje się wykradzenie poufnego przemówienia Fischera, wygłoszonego do podwładnych 10 sierpnia 1943 roku, którego tłumaczenie zostało potem opublikowane w podziemnym „Biuletynie Informacyjnym”. Przekazała też kontrwywiadowi AK rysopis i adres Franza Kutschery oraz informację o marce i numerze rejestracyjnym jego samochodu, przyczyniając się w ten sposób do sukcesu wymierzonego weń zamachu.

W 1949 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i przez blisko cztery lata była więziona bez wyroku. W tym czasie była przesłuchiwana, między innymi przez Józefa Światłę i Józefa Różańskiego. Ubecy torturami usiłowali wydobyć z niej zeznania wskazujące na rzekome kontakty kontrwywiadu AK z gestapo. Departament Śledczy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oskarżył ją o przynależność do "tajnej komórki Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w okręgu warszawskim" oraz o współpracę z gestapo w czasie wojny. Śledztwo przeciw Żukowskiej było elementem rozgrywki na szczytach komunistycznych władz. Uzyskane w jego wyniku „dowody” miały posłużyć do aktu oskarżenia wobec Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego.

Ostatecznie Teodora Żukowska została zwolniona z więzienia wiosną 1953 roku, niedługo po śmierci Józefa Stalina. Prowadzone przeciw niej postępowanie umorzono pięć lat później z powodu „braku dowodów winy”. Zmarła w Warszawie 18 grudnia 1993 roku.

(więcej)

Teodora Żukowska urodziła się w Wiedniu, jako Theodora-Flavia Matugenta Edle von Seracsin. Była córką austriackiego archeologa Alexandra von Seracsina. Jej rodzina miała wielonarodowe rumuńsko-austriacko-niemiecko-czeskie korzenie. Po rozpadzie małżeństwa rodziców, Teodora początkowo zamieszkała z ojcem w Wiedniu, a następnie przeniosła się do matki, do Polski. W 1936 roku przyjęła polskie obywatelstwo. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Do wybuchu II wojny światowej pracowała w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. We wrześniu 1939 roku poślubiła Grzegorza Żukowskiego.

Rodzina jej matki, która mieszkała przed wojną w „domu generalskim” przy al. Szucha, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji została stamtąd wyeksmitowana. Uroda i doskonała znajomość języka niemieckiego Teodory zwróciły jednak uwagę szefa służby bezpieczeństwa SS w dystrykcie Warszawa Ernsta Kaha, który zaproponował jej podjęcie pracy w okupacyjnej cywilnej administracji. Za radą swego przedwojennego przełożonego, członka konspiracji Stanisława Molendy, Teodora przyjęła niemiecką ofertę. W porozumieniu i za zgodą władz podziemia podpisała również volkslistę. Zajmowała stanowisko sekretarki, a następnie referentki. Jednocześnie, działając pod pseudonimem "Milena", stała się niezwykle cenną informatorką kontrwywiadu Armii Krajowej.

Latem 1944 roku, na krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, na polecenie władz konspiracyjnych opuściła stolicę i została ewakuowana do Austrii. Pod koniec 1945 roku przedostała się do Włoch, gdzie wstąpiła w szeregi 2. Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, a po zakończeniu wojny wyjechała do Wielkiej Brytanii.

W 1947 roku Teodora Żukowska wróciła do Polski. 20 lipca 1949 roku została aresztowana przez funkcjonariuszy UB i poddana brutalnym torturom. Zwolniono ją z więzienia w 1953.

Swoje wojenne wspomnienia publikowała pod pseudonimem „Milena” w serii artykułów w tygodniku „Stolica". Pełna wersja jej wspomnień ukazała się w formie książki zatytułowanej "Na skraju dwóch światów".

Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej.

Zobacz także

2024-06-13, godz. 10:50 Wodewil Kresowy "Tutaj się urodziłam” Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Opolu zaprasza na Wodewil Kresowy zatytułowany "Tutaj się urodziłam”. Spektakl… » więcej 2024-06-13, godz. 07:00 Święto Żandarmerii Wojskowej „Szkarłatne berety” - polska Żandarmeria Wojskowa - czyli wyodrębniona i wyspecjalizowana służba, wchodząca w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej… » więcej 2024-06-13, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 13 czerwca » więcej 2024-06-12, godz. 21:53 Uczczono pamięć ofiar i więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady "Nie pozwolimy zapomnieć" - mówił Lech Parell, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych podczas obchodów Narodowego Dnia Pamięci Ofiar… » więcej 2024-06-12, godz. 15:00 100 lat temu urodził się George Bush senior, 41. prezydent Stanów Zjednoczonych 100 lat temu - 12 czerwca 1924 roku - urodził się George Herbert Walker Bush, 41. prezydent Stanów Zjednoczonych. Najwyższy urząd w państwie pełnił w latach… » więcej 2024-06-12, godz. 10:00 Dziś pogrzeb żołnierza, który zmarł od ran odniesionych na granicy Dziś (12.06) pogrzeb 21-letniego sierżarta Mateusza Sitka, który pod koniec maja został ugodzony nożem przez jednego z migrantów szturmujących polską granicę… » więcej 2024-06-12, godz. 09:00 Dziś przypada Święto Służby Ochrony Państwa 12 czerwca to szczególny dzień dla wszystkich funkcjonariuszy i pracowników cywilnych Służby Ochrony Państwa. Przypada wówczas Święto Służby Ochrony… » więcej 2024-06-12, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 12 czerwca » więcej 2024-06-11, godz. 19:13 Nie żyje Stosław Kowalski, uczestnik bitwy o Monte Cassino Nie żyje major Stosław Kowalski, uczestnik bitwy o Monte Cassino. Zmarły w Buenos Aires weteran miał 102 lata. » więcej 2024-06-11, godz. 16:02 Nagrody "Kustosz Pamięci Narodowej" rozdane Na Zamku Królewskim w Warszawie rozdane zostały nagrody Instytutu Pamięci Narodowej "Kustosz Pamięci Narodowej". Tytuły "Kustosza Pamięci Narodowej" przyznane… » więcej
56789
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »