Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps…
2024-06-02, 09:00 Autor: IAR/K.Sowińska/K.Koziełł/dok.

110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps. "Milena", nazywana szpiegiem z pałacu Brühla

Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
110 lat temu, 2 czerwca 1914 roku, urodziła się Teodora Żukowska, pseudonim „Milena”, agentka kontrwywiadu Armii Krajowej, nazywana szpiegiem z pałacu Brühla, więźniarka polityczna okresu stalinizmu.
To ona dostarczyła informacji, które pozwoliły na wykonanie wyroku wydanego przez Polskie Państwo Podziemne na "kata Warszawy", generała SS i policji Franza Kutscherę, dowódcę tych formacji w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa.

W okresie okupacji, od listopada 1939 roku, za zgodą władz podziemia pracowała w urzędzie niemieckiego gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, który swoją siedzibę miał w pałacu Brühla.

W ciągu czterech lat pracy w okupacyjnej cywilnej administracji przekazała podziemiu szereg cennych informacji i dokumentów, wśród nich comiesięczne raporty gubernatora dystryktu warszawskiego.

Za jeden z jej największych sukcesów uznaje się wykradzenie poufnego przemówienia Fischera, wygłoszonego do podwładnych 10 sierpnia 1943 roku, którego tłumaczenie zostało potem opublikowane w podziemnym „Biuletynie Informacyjnym”. Przekazała też kontrwywiadowi AK rysopis i adres Franza Kutschery oraz informację o marce i numerze rejestracyjnym jego samochodu, przyczyniając się w ten sposób do sukcesu wymierzonego weń zamachu.

W 1949 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i przez blisko cztery lata była więziona bez wyroku. W tym czasie była przesłuchiwana, między innymi przez Józefa Światłę i Józefa Różańskiego. Ubecy torturami usiłowali wydobyć z niej zeznania wskazujące na rzekome kontakty kontrwywiadu AK z gestapo. Departament Śledczy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oskarżył ją o przynależność do "tajnej komórki Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w okręgu warszawskim" oraz o współpracę z gestapo w czasie wojny. Śledztwo przeciw Żukowskiej było elementem rozgrywki na szczytach komunistycznych władz. Uzyskane w jego wyniku „dowody” miały posłużyć do aktu oskarżenia wobec Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego.

Ostatecznie Teodora Żukowska została zwolniona z więzienia wiosną 1953 roku, niedługo po śmierci Józefa Stalina. Prowadzone przeciw niej postępowanie umorzono pięć lat później z powodu „braku dowodów winy”. Zmarła w Warszawie 18 grudnia 1993 roku.

(więcej)

Teodora Żukowska urodziła się w Wiedniu, jako Theodora-Flavia Matugenta Edle von Seracsin. Była córką austriackiego archeologa Alexandra von Seracsina. Jej rodzina miała wielonarodowe rumuńsko-austriacko-niemiecko-czeskie korzenie. Po rozpadzie małżeństwa rodziców, Teodora początkowo zamieszkała z ojcem w Wiedniu, a następnie przeniosła się do matki, do Polski. W 1936 roku przyjęła polskie obywatelstwo. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Do wybuchu II wojny światowej pracowała w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. We wrześniu 1939 roku poślubiła Grzegorza Żukowskiego.

Rodzina jej matki, która mieszkała przed wojną w „domu generalskim” przy al. Szucha, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji została stamtąd wyeksmitowana. Uroda i doskonała znajomość języka niemieckiego Teodory zwróciły jednak uwagę szefa służby bezpieczeństwa SS w dystrykcie Warszawa Ernsta Kaha, który zaproponował jej podjęcie pracy w okupacyjnej cywilnej administracji. Za radą swego przedwojennego przełożonego, członka konspiracji Stanisława Molendy, Teodora przyjęła niemiecką ofertę. W porozumieniu i za zgodą władz podziemia podpisała również volkslistę. Zajmowała stanowisko sekretarki, a następnie referentki. Jednocześnie, działając pod pseudonimem "Milena", stała się niezwykle cenną informatorką kontrwywiadu Armii Krajowej.

Latem 1944 roku, na krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, na polecenie władz konspiracyjnych opuściła stolicę i została ewakuowana do Austrii. Pod koniec 1945 roku przedostała się do Włoch, gdzie wstąpiła w szeregi 2. Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, a po zakończeniu wojny wyjechała do Wielkiej Brytanii.

W 1947 roku Teodora Żukowska wróciła do Polski. 20 lipca 1949 roku została aresztowana przez funkcjonariuszy UB i poddana brutalnym torturom. Zwolniono ją z więzienia w 1953.

Swoje wojenne wspomnienia publikowała pod pseudonimem „Milena” w serii artykułów w tygodniku „Stolica". Pełna wersja jej wspomnień ukazała się w formie książki zatytułowanej "Na skraju dwóch światów".

Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej.

Zobacz także

2024-09-19, godz. 11:00 81 lat temu z niemieckiego oflagu w Dössel uciekło niemal 50 polskich żołnierzy 81 lat temu, w nocy z 19 na 20 września 1943 roku, z Oflagu VI B Dössel koło Warburga, podziemnym tunelem, uciekło 47 polskich żołnierzy. Większość z… » więcej 2024-09-19, godz. 09:00 85 lat temu zakończyła się bitwa o Kępę Oksywską w Gdyni 85 lat temu, 19 września 1939 roku, zakończyła się bitwa o Kępę Oksywską w Gdyni. Po kilkunastu dniach obrony w okrążeniu przed przeważającymi siłami… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 19 września » więcej 2024-09-18, godz. 11:00 IV edycja Nagrody im. Grażyny Langowskiej IPN ogłasza nabór zgłoszeń kandydatów do IV edycji Nagrody im. Grażyny Langowskiej w kategorii przyznawanej przez Instytut Pamięci Narodowej – zgłoszenia… » więcej 2024-09-18, godz. 09:00 74 lata temu Polskie Radio po raz pierwszy nadało audycję Muzyka i Aktualności 74 lata temu - 18 września 1950 roku - Polskie Radio po raz pierwszy nadało audycję "Muzyka i Aktualności". Był to pierwszy w Polskim Radiu nowoczesny magazyn… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września » więcej 2024-09-17, godz. 13:00 80 lat temu rozpoczęła się operacja Market Garden 80 lat temu, 17 września 1944 roku, rozpoczęła się operacja Market Garden przeprowadzona przez aliantów pod Arnhem w Holandii z udziałem polskich żołnierzy… » więcej 2024-09-17, godz. 12:00 85 lat temu utworzono konspiracyjną Tajną Organizację Wojskową 85 lat temu, 17 września 1939 roku, w dniu napaści Związku Sowieckiego na Polskę, w Stanisławowie utworzono Tajną Organizację Wojskową. Była to konspiracyjna… » więcej 2024-09-17, godz. 11:00 Dziś przypada Dzień Sybiraka 17 września - w rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku - przypada Dzień Sybiraka. Został ustanowiony przez Sejm w 2013 roku, by oddać hołd wszystkim… » więcej 2024-09-17, godz. 10:00 85 lat temu doszło do napaści sowieckiej na Polskę 85 lat temu, 17 września 1939 roku, doszło do napaści sowieckiej na Polskę. Na wschodnie tereny naszego kraju wkroczyła Armia Czerwona. Tym samym zrealizowała… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »