Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps…
2024-06-02, 09:00 Autor: IAR/K.Sowińska/K.Koziełł/dok.

110 lat temu urodziła się Teodora Żukowska ps. "Milena", nazywana szpiegiem z pałacu Brühla

Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Pałac Bruhla. [Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
110 lat temu, 2 czerwca 1914 roku, urodziła się Teodora Żukowska, pseudonim „Milena”, agentka kontrwywiadu Armii Krajowej, nazywana szpiegiem z pałacu Brühla, więźniarka polityczna okresu stalinizmu.
To ona dostarczyła informacji, które pozwoliły na wykonanie wyroku wydanego przez Polskie Państwo Podziemne na "kata Warszawy", generała SS i policji Franza Kutscherę, dowódcę tych formacji w dystrykcie warszawskim Generalnego Gubernatorstwa.

W okresie okupacji, od listopada 1939 roku, za zgodą władz podziemia pracowała w urzędzie niemieckiego gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, który swoją siedzibę miał w pałacu Brühla.

W ciągu czterech lat pracy w okupacyjnej cywilnej administracji przekazała podziemiu szereg cennych informacji i dokumentów, wśród nich comiesięczne raporty gubernatora dystryktu warszawskiego.

Za jeden z jej największych sukcesów uznaje się wykradzenie poufnego przemówienia Fischera, wygłoszonego do podwładnych 10 sierpnia 1943 roku, którego tłumaczenie zostało potem opublikowane w podziemnym „Biuletynie Informacyjnym”. Przekazała też kontrwywiadowi AK rysopis i adres Franza Kutschery oraz informację o marce i numerze rejestracyjnym jego samochodu, przyczyniając się w ten sposób do sukcesu wymierzonego weń zamachu.

W 1949 roku została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i przez blisko cztery lata była więziona bez wyroku. W tym czasie była przesłuchiwana, między innymi przez Józefa Światłę i Józefa Różańskiego. Ubecy torturami usiłowali wydobyć z niej zeznania wskazujące na rzekome kontakty kontrwywiadu AK z gestapo. Departament Śledczy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oskarżył ją o przynależność do "tajnej komórki Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w okręgu warszawskim" oraz o współpracę z gestapo w czasie wojny. Śledztwo przeciw Żukowskiej było elementem rozgrywki na szczytach komunistycznych władz. Uzyskane w jego wyniku „dowody” miały posłużyć do aktu oskarżenia wobec Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego.

Ostatecznie Teodora Żukowska została zwolniona z więzienia wiosną 1953 roku, niedługo po śmierci Józefa Stalina. Prowadzone przeciw niej postępowanie umorzono pięć lat później z powodu „braku dowodów winy”. Zmarła w Warszawie 18 grudnia 1993 roku.

(więcej)

Teodora Żukowska urodziła się w Wiedniu, jako Theodora-Flavia Matugenta Edle von Seracsin. Była córką austriackiego archeologa Alexandra von Seracsina. Jej rodzina miała wielonarodowe rumuńsko-austriacko-niemiecko-czeskie korzenie. Po rozpadzie małżeństwa rodziców, Teodora początkowo zamieszkała z ojcem w Wiedniu, a następnie przeniosła się do matki, do Polski. W 1936 roku przyjęła polskie obywatelstwo. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Do wybuchu II wojny światowej pracowała w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. We wrześniu 1939 roku poślubiła Grzegorza Żukowskiego.

Rodzina jej matki, która mieszkała przed wojną w „domu generalskim” przy al. Szucha, po rozpoczęciu niemieckiej okupacji została stamtąd wyeksmitowana. Uroda i doskonała znajomość języka niemieckiego Teodory zwróciły jednak uwagę szefa służby bezpieczeństwa SS w dystrykcie Warszawa Ernsta Kaha, który zaproponował jej podjęcie pracy w okupacyjnej cywilnej administracji. Za radą swego przedwojennego przełożonego, członka konspiracji Stanisława Molendy, Teodora przyjęła niemiecką ofertę. W porozumieniu i za zgodą władz podziemia podpisała również volkslistę. Zajmowała stanowisko sekretarki, a następnie referentki. Jednocześnie, działając pod pseudonimem "Milena", stała się niezwykle cenną informatorką kontrwywiadu Armii Krajowej.

Latem 1944 roku, na krótko przed wybuchem powstania warszawskiego, na polecenie władz konspiracyjnych opuściła stolicę i została ewakuowana do Austrii. Pod koniec 1945 roku przedostała się do Włoch, gdzie wstąpiła w szeregi 2. Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa, a po zakończeniu wojny wyjechała do Wielkiej Brytanii.

W 1947 roku Teodora Żukowska wróciła do Polski. 20 lipca 1949 roku została aresztowana przez funkcjonariuszy UB i poddana brutalnym torturom. Zwolniono ją z więzienia w 1953.

Swoje wojenne wspomnienia publikowała pod pseudonimem „Milena” w serii artykułów w tygodniku „Stolica". Pełna wersja jej wspomnień ukazała się w formie książki zatytułowanej "Na skraju dwóch światów".

Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej.

Zobacz także

2024-09-21, godz. 11:58 Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju Dziś Międzynarodowy Dzień Pokoju. Pracownicy Polskiej Misji Medycznej podkreślają, że w wyniku konfliktów zbrojnych na przestrzeni lat zginęły miliony… » więcej 2024-09-21, godz. 09:00 82 lata temu Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie 2 lata temu, 21 września 1942 roku, Niemcy zakończyli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie. Tego dnia z Umschlagplatz - rampy kolejowej przy ulicy… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 21 września » więcej 2024-09-20, godz. 21:30 „Łączka i inne miejsca poszukiwań” – zgłoszenia do projektu do 7 października. Trwa VIII edycja projektu edukacyjnego „Łączka i inne miejsca poszukiwań”. Projekt został przygotowany przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji, Centralny… » więcej 2024-09-20, godz. 20:51 Przegląd filmów o księdzu Popiełuszce rozpoczyna obchody 40. rocznicy jego śmierci Przegląd filmowy "Popiełuszko. Kazania na dziś" rozpoczyna obchody 40. rocznicy śmierci kapłana męczennika, kapelana Solidarności. Pokazy filmów o błogosławionym… » więcej 2024-09-20, godz. 11:00 Cykl "Kulisy historii" - gen. Jan Kruszewski – dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza. 12 września 2024 roku na warszawskich Powązkach spoczęły doczesne szczątki generała Jana Kazimierza Kruszewskiego. Zostały przeniesione z pod paryskiego… » więcej 2024-09-20, godz. 09:00 85 lat temu zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz 85 lat temu, 20 września 1939 roku, zmarł Tadeusz Dołęga-Mostowicz, jeden z najpoczytniejszych polskich pisarzy XX wieku, autor powieści "Kariera Nikodema… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 20 września » więcej 2024-09-19, godz. 18:00 Konkurs na Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej IPN oraz Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk ogłosiły siedemnastą edycję Konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy… » więcej 2024-09-19, godz. 16:11 Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie zagra na 10-leciu Muzeum POLIN Orkiestra Polskiego Radia zagra na 10-leciu otwarcia wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Koncert „Mir zenen do. Jesteśmy tutaj”… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »