Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Mija 81 lat od akcji pod Arsenałem
2024-03-26, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

Mija 81 lat od akcji pod Arsenałem

Arsenał 1945 widok z ulicy Bielańskiej [Fot. źródło: S. Lorentz (red.), Walka o dobra kultury Warszawa 1939–1945. Tom I/wikipedia/domena publiczna]]
Arsenał 1945 widok z ulicy Bielańskiej [Fot. źródło: S. Lorentz (red.), Walka o dobra kultury Warszawa 1939–1945. Tom I/wikipedia/domena publiczna]]
Mija 81 lat od słynnej akcji pod Arsenałem. 26 marca 1943 roku harcerze z konspiracyjnych Szarych Szeregów odbili harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i 20 innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy alei Szucha do więzienia na Pawiaku.
Było to jedno z najważniejszych i najbardziej spektakularnych działań zbrojnych podczas II wojny światowej, zorganizowanych przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Podlegały one Armii Krajowej, która stanowiąc siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego, była podporządkowana Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie.

W akcji o kryptonimie "Meksyk II" pod dowództwem Stanisława Broniewskiego "Orszy" wzięło udział 28 harcerzy. Operacja precyzyjnie zaplanowana przez Tadeusza Zawadzkiego "Zośkę", przyjaciela "Rudego", została brawurowo przeprowadzona w biały dzień, u zbiegu Bielańskiej, Nalewek i Długiej. Harcerze zaatakowali ciężarówkę przewożącą więźniów na Pawiak. "Rudego" przenieśli do oczekującego w pobliżu samochodu, który odjechał z miejsca zdarzenia. Jan Bytnar "Rudy", komendant Hufca "Południe" warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów, śmiertelnie wyczerpany przesłuchaniami na Gestapo, zmarł 30 marca 1943 roku. Spośród przewożonych więźniów jeden poniósł śmierć, ponadto trzech zostało rannych. Po stronie niemieckiej było czterech zabitych i dziewięciu rannych.

W odwecie za akcję polskiego podziemia, następnego dnia - 27 marca - Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu Pawiaka 140 więźniów. Kilka dni później, wskutek obrażeń odniesionych w akcji, 30 marca zmarł Aleksy Dawidowski "Alek", a 2 kwietnia - Tadeusz Krzyżewicz "Buzdygan". Kapral AK - Hubert Lenk "Hubert" - aresztowany w czasie akcji, został wydany tzw. granatowej policji, a następnie przewieziony na Pawiak. Niemcy zakatowali go podczas śledztwa, prawdopodobnie w alei Szucha. Nie wydał nikogo ze współtowarzyszy.

Akcja pod Arsenałem jest uznawana za jeden z największych wyczynów Polskiego Państwa Podziemnego. Miała duże znaczenie psychologiczne, dodała otuchy mieszkańcom okupowanej Warszawy, Niemcy natomiast stracili poczucie bezpieczeństwa. Dla następnych pokoleń Polaków akcja stała się symbolem solidarności i odwagi, a także niezłomnej walki Szarych Szeregów o niepodległość. (więcej) Tadeusz Zawadzki "Zośka", przyjaciel "Rudego" i "Alka", zginął w sierpniu 1943 roku podczas ataku na posterunek granatowej policji w Sieczychach koło Wyszkowa. Wojnę przeżyło jedenastu uczestników akcji pod Arsenałem. Ostatni - Kazimierz Łodziński, pseudonim "Markiz" - zmarł w 2011 roku.

Tragiczny był powojenny los Jana Rodowicza "Anody", zaangażowanego w działalność antykomunistycznego podziemia. Aresztowany przez bezpiekę w Wigilię 1948 roku, zginął po dwóch tygodniach. Miał 25 lat. Według oficjalnej wersji, popełnił samobójstwo, wyskakując z czwartego piętra budynku Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Najprawdopodobniej jednak został zakatowany na śmierć, podczas brutalnego śledztwa. Prawdziwych okoliczności jego śmierci do dziś nie udało się ustalić.

Głośna akcja polskiego podziemia została opisana w książkach: "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego i monografii "Akcja pod Arsenałem" Stanisława Broniewskiego. W 1977 roku Jan Łomnicki nakręcił film fabularny pod tym samym tytułem, na motywach powieści Kamińskiego. W 2014 roku powstał obraz w reżyserii Roberta Glińskiego "Kamienie na szaniec".

W celu upamiętnienia bohaterów akcji pod Arsenałem, od 1971 roku Hufiec ZHP Warszawa-Mokotów, noszący imię Szarych Szeregów, organizuje w stolicy Rajd "Arsenał", który przez lata przerodził się w ogólnopolski zlot harcerski. Tegoroczny, 53. Rajd "Arsenał" został zorganizowany w dniach 22-24 marca (2024).

Zobacz także

2024-06-07, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 7 czerwca » więcej 2024-06-06, godz. 11:00 80 lat temu Alianci wylądowali na plażach Normandii [DŹWIĘK] 80 lat temu rozpoczęła się największa inwazja w historii, w trakcie której Alianci dokonali desantu na plażach Normandii i tym samym otworzyli kolejny front… » więcej 2024-06-06, godz. 10:00 Międzynarodowe obchody 80. rocznicy lądowania w Normandii We francuskiej Normandii dziś (6.06.) międzynarodowe obchody 80. rocznicy D-Day, czyli lądowania tysięcy alianckich żołnierzy w tym regionie podczas drugiej… » więcej 2024-06-06, godz. 09:30 Mija 80 lat od lądowania aliantów w Normandii 80 lat temu, 6 czerwca 1944 roku, wojska alianckie wylądowały w Normandii. Była to największa akcja desantowa w historii, która jednocześnie stanowiła część… » więcej 2024-06-06, godz. 09:00 120. lat temu urodził się Feliks Selmanowicz "Zagończyk" 120 lat temu, 6 czerwca 1904 roku, urodził się Feliks Selmanowicz "Zagończyk", żołnierz antykomunistycznego podziemia. W 1946 roku, w sfingowanym procesie… » więcej 2024-06-06, godz. 08:00 Nie żyje Mieczysław Frąckiewicz, weteran Polskich Sił Powietrznych Nie żyje porucznik Mieczysław Frąckiewicz, jeden z ostatnich weteranów Polskich Sił Powietrznych z czasów II wojny światowej. Miał 104 lata. Po wojnie… » więcej 2024-06-06, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 6 czerwca » więcej 2024-06-05, godz. 13:00 20 lat temu zmarł prezydent USA Ronald Reagan 20 lat temu - 5 czerwca 2004 roku - zmarł Ronald Reagan, 40. prezydent Stanów Zjednoczonych, uważany za jednego z największych amerykańskich przywódców… » więcej 2024-06-05, godz. 12:00 80. rocznica D-Day: francuscy uczniowie przypomnieli historię polskiego bohatera We Francji rozpoczynają się obchody 80. rocznicy lądowania aliantów w Normandii. Z tej okazji francuscy uczniowie przypomnieli historię polskiego bohatera… » więcej 2024-06-05, godz. 11:00 80 lat temu w Auschwitz-Birkenau zmarł Bronisław Czech, wybitny narciarz, kurier tatrzański 80 lat temu, 5 czerwca 1944 roku, w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zmarł Bronisław Czech, wybitny narciarz i olimpijczyk, w czasie II wojny… » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »