Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 50 lat temu zmarł Melchior Wańkowicz, mistrz opowieści…
2024-09-10, 09:00 Autor: IAR/K.Koziełł/dok.

50 lat temu zmarł Melchior Wańkowicz, mistrz opowieści reportażowej

Melchior Wańkowicz po bitwie o Monte Cassino na szczycie „Widma” [fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego]
Melchior Wańkowicz po bitwie o Monte Cassino na szczycie „Widma” [fot. ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego]
50 lat temu, 10 września 1974 roku, zmarł pisarz, publicysta i dziennikarz Melchior Wańkowicz. Mistrz opowieści reportażowej, łączącej fakty z elementami fikcji literackiej. Znakomicie posługiwał się również szlachecką gawędą. Był korespondentem wojennym przy II Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa, uczestnikiem bitwy pod Monte Cassino.
W latach 60. ubiegłego wieku popisał tzw. List 34, w którym polscy intelektualiści zaprotestowali między innymi przeciwko narzuconej przez komunistów cenzurze. Decyzją Sejmu Melchior Wańkowicz jest jednym z patronów roku 2024.

Nazywany "ojcem polskiego reportażu", pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką, na którą składa się ponad 40 pozycji - powieści, reportaży, wspomnień i szkiców z teorii publicystyki. Jego najbardziej znanym dziełem jest "Bitwa o Monte Cassino", trzytomowa monografia poświęcona żołnierzom generała Andersa. Inne książki to między innymi "Tworzywo", "Na tropach Smętka", "Ziele na kraterze", "Hubalczycy", "Westerplatte" i "Karafka La Fontaine'a". Melchior Wańkowicz doskonale operował wywodzącym się z dawnej polskiej kultury szlacheckiej stylem opowieści mówionej, gawędą. Jego proza zawiera liczne dygresje i anegdoty. Przez całe życie pozostał pisarzem związanym z Kresami.

Monumentalny reportaż "Bitwa o Monte Cassino", napisany na podstawie relacji żołnierzy niemal wszystkich oddziałów, został opublikowany w latach 1945-47 w Mediolanie. Potem był wiele razy wydawany w PRL, jednak pod cenzurą. Pisarz złożył w nim hołd żołnierzom II Korpusu Polskiego Władysława Andersa. Zawarł także swoje osobiste przeżycia i doświadczenia korespondenta wojennego na pierwszej linii walk.

Melchior Wańkowicz często podkreślał, że w doskonaleniu warsztatu twórczego korzystał z doświadczenia nabytego podczas pisania tekstów reklamowych. To on wymyślił znany przedwojenny slogan reklamowy "Cukier krzepi", za który, jak mówił, dostał najwyższe w życiu honorarium. Po wojnie, w latach 50., był autorem równie słynnego hasła "LOT-em bliżej".

Po wonie pisarz przebywał na emigracji. W 1958 roku powrócił do rządzonej przez komunistów Polski. W roku 1964 podpisał tzw. List 34, w którym polscy intelektualiści zaprotestowali przeciwko cenzurze. Jednak, choć odegrał rolę w jego rozpowszechnianiu, bezpośrednią przyczyną jego aresztowania stało się wysłanie do córki w Waszyngtonie - Marty Erdman - tekstu przemówienia, w którym negatywnie odniósł do rzeczywistości PRL. Melchior Wańkowicz został oskarżony o przekazywanie za granicę materiałów godzących w Polskę Ludową i współpracę z Radiem Wolna Europa. W wyniku wytoczonego procesu jeszcze w tym samym roku (1964) skazano go na trzy lata więzienia. Władze nie zdecydowały się jednak na wykonanie kary i pisarz nie trafił do więzienia. W pełni zrehabilitowany został jednak dużo później - w 1990 roku Sąd Najwyższy uchylił wyrok i pośmiertnie go uniewinnił.

Zmarł 10 września 1974 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

(więcej)

Melchior Wańkowicz urodził się 10 stycznia 1892 roku w Kałużycach nieopodal Mińska. W młodości działał w konspiracyjnych organizacjach. Po maturze rozpoczął studia w Szkole Nauk Politycznych w Krakowie oraz na wydziale prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prowadził działalność polityczną w organizacjach narodowych.

Po wybuchu I wojny światowej został zwolniony z rosyjskiego wojska, w czym pomogło mu sfałszowane świadectwo zdrowia. Zajmował się pomocą Polakom przebywającym w Rosji. W 1917 roku wstąpił do I Korpusu Polskiego generała Józefa Dowbora-Muśnickiego. Za udział w buncie młodszych oficerów przeciwko decyzji o zaprzestaniu walk z Niemcami został aresztowany i postawiony przed sądem, a następnie uniewinniony. W 1920 roku walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Za zasługi w walce został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Pierwsze zbiory reportaży i wspomnień opublikował w 20-leciu międzywojennym: "W kościołach Meksyku", ”Szczenięce lata", "Na tropach Smętka".

Od 1943 roku Wańkowicz był korespondentem wojennym II Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa. Podróżował po Bliskim Wschodzie. W maju 1944 roku uczestniczył w bitwie o Monte Cassino i za tę bitwę również otrzymał Krzyż Walecznych.

Po wojnie przebywał na emigracji. Mieszkał w 17 krajach. Odbył niezliczone podróże po Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Kanadzie. W 1958 roku wrócił do Polski.

Melchior Wańkowicz zmarł 10 września 1974 roku.

Od 2005 roku Polskie Radio organizuje Ogólnopolski Konkurs Reportażystów "Melchiory", w którym promuje twórców reportażu radiowego i honoruje reportażystów innych mediów. W ubiegłym (2023) roku wyróżnienia zostały wręczone w kategoriach: Reportaż Roku, Dokument Roku, Inspiracja Roku oraz Realizator Roku. Laureatką nagrody za najlepszy reportaż radiowy została Jolanta Rudnik z Polskiego Radia Koszalin. Dwa równorzędne wyróżnienia w tej kategorii (Reportaż Roku) otrzymali: Michał Kwiatkowski z Polskiego Radia Wrocław oraz Alicja Samolewicz-Jeglicka z Polskiego Radia Gdańsk. W poprzednich latach "Melchiory" otrzymali między innymi: Ewa Szkurłat, Katarzyna Michalak, Patrycja Gruszyńska-Ruman, Waldemar Kasperczak, Henryk Dedo, Magda Skawińska, Adam Bogoryja-Zakrzewski i Aleksandra Sadokierska.

Zobacz także

2024-10-13, godz. 12:58 140 lat temu ustanowiono południk zerowy w Greenwich 140 lat temu, 13 października 1884, ustanowiono południk zerowy w Greenwich pod Londynem. Obecnie jest to linia historyczna, ponieważ 100 lat po wyznaczaniu… » więcej 2024-10-13, godz. 13:00 95 lat temu urodziła się por. Teresa Stanek, ps. "Mitsuko", żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej 95 lat temu, 13 października 1929 roku, urodziła się porucznik Teresa Stanek, pseudonim "Mitsuko", żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej, prezes Zarządu… » więcej 2024-10-13, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 13 października » więcej 2024-10-12, godz. 11:00 81. rocznica bitwy pod Lenino To było jedno z najbardziej krwawych starć podczas II wojny światowej. 81 lat temu, 12 października 1943 roku, rozpoczęła się dwudniowa bitwa pod Lenino… » więcej 2024-10-12, godz. 09:00 104. rocznica podpisania zawieszenia broni w wojnie polsko-bolszewickiej 104 lata temu - 12 października 1920 roku - w Rydze podpisano zawieszenie broni w trwającej niemal dwa lata wojnie polsko-bolszewickiej, której przełomowym… » więcej 2024-10-12, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 12 października » więcej 2024-10-11, godz. 13:00 55 lat temu zmarł gen. Kazimierz Sosnkowski, działacz niepodległościowy, Wódz Naczelny Polskich Sił Zbrojnych 55 lat temu, 11 października 1969 roku, zmarł Kazimierz Sosnkowski, generał, działacz niepodległościowy, uważany za jednego z najwybitniejszych polskich… » więcej 2024-10-11, godz. 11:00 Wyzwolenie czy okupacja - losy ludności cywilnej w 1944 r. w badaniach IPN Dwudniowa konferencja naukowa poświęcona cywilnym ofiarom II wojny światowej rozpoczęła się wczoraj (10 października) w Łodzi. Naukowcy z IPN i uniwersytetów… » więcej 2024-10-11, godz. 10:00 Ameryka czci generała Pułaskiego Ameryka czci generała Kazimierza Pułaskiego. Joe Biden na mocy specjalnej proklamacji ogłosił 11 paźdzernika Dniem Pamięci Generała Pułaskiego. Prezydent… » więcej 2024-10-11, godz. 09:00 245. rocznica śmierci gen. Kazimierza Pułaskiego i dzień jego pamięci w USA Dzisiaj, 11 października, przypada 245. rocznica śmierci generała Kazimierza Pułaskiego, polskiego i amerykańskiego bohatera o wolność tych narodów, jednego… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »