Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-09-19, 01:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk, przypadający w rocznicę przyjęcia Konwencji Berneńskiej z 1979 roku..

19 września - Światowy Dzień Emotikona.

19 września - Europejski Tydzień Mobilności, trwający od 16 do 22 września.
1410 - Wojska króla Władysława II Jagiełły zakończyły nieudane oblężenie Malborka. Oblężenie twierdzy Zakonu Krzyżackiego trwało od 25 lipca.

1551 - Urodził się Henryk III Walezy, ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów, książę Orleanu, w latach 1573 -1575 - pierwszy elekcyjny król Polski, jako Henryk I, od 1574 roku król Francji, jako Henryk III. Zasłynął ucieczką z Polski, gdy otworzyły się możliwości objęcia tronu w Paryżu. Zmarł 2 sierpnia 1589 roku.

1657 - W Wielawie zostały uzgodnione dwa traktaty między Rzeczpospolitą i elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem, które między innymi zwolniły Prusy Książęce od polskiej zwierzchności lennej. Polska utraciła wpływ na politykę Prus i oddała im w lenno ziemię lęborsko-bytowską. Tak zwane traktaty wielawsko-bydgoskie podpisano w Bydgoszczy 5 listopada, zostały zaaprobowane przez Sejm w 1658 roku.

1692 - Oskarżony o czary 80-letni Amerykanin Giles Corey został stracony przez zmiażdżenie kamieniami, jako ofiara procesu czarownic w Salem w Nowej Anglii. Wcześniej Corey zrezygnował dobrowolnie z procesu, dzięki czemu jego majątek, w tym ziemia, nie przeszły na własność państwa. Zgodnie z angielskim prawem konfiskata majątku mogła nastąpić tylko po procesie, a ten nie mógł być wszczęty, bo oskarżony w żaden sposób nie odniósł się do stawianych mu zarzutów. W procesach czarownic z Salem w kolonii Massachusetts, od 2 czerwca do 22 września 1692 roku, sąd skazał na śmierć przez powieszenie łącznie 19 osób.

1710 - Zmarł Ole Romer, duński astronom i reformator, profesor uniwersytetu i założyciel obserwatorium astronomicznego w Kopenhadze. Jako pierwszy przeprowadził obserwacje, na podstawie których określił prędkość światła i wykazał, że jest ona skończona. Urodził się 25 września 1644 roku.

1749 - Urodził się Jean Delambre, francuski matematyk, geodeta i metrolog, w latach 1792-1798, wspólnie z astronomem Pierrem Méchainem, dokonał pomiaru łuku południka paryskiego, od Dunkierki do Barcelony, w celu ustalenia wzorca 1 metra i elementów elipsoidy ziemskiej. Delambre opracował też tablice położeń Urana. Zmarł 19 sierpnia 1822 roku. 275 rocznica

1783 - W Wersalu pod Paryżem odbył się pierwszy "załogowy” lot balonem, na pokładzie którego znalazły się: baran, kogut i kaczka. Francuzi, bracia Joseph Michel i Jacques Étienne Montgolfier wraz ze szwajcarskim fizykiem Ami Argandem zbudowali balon na gorące powietrze. Doświadczenie ze zwierzętami w koszu balonu miało ustalić, jaki wpływ na żywe organizmy będzie miała podróż powietrzna. Po tej próbie rozpoczęto przygotowania do lotu z udziałem ludzi. Taki lot odbył się 21 listopada.

1797 - Urodził się January Suchodolski, romantyczny malarz batalista, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Autor dzieł o charakterze patriotycznym: "Bitwa pod Raszynem”, "Samosierra", znany jest też, jako malarz koni: kuligów, pokazów konnych. Zmarł 20 marca 1875 roku.

1812 - Zmarł Mayer Amschel von Rothschild, niemiecki bankier pochodzenia żydowskiego, założyciel dynastii finansowej rodziny Rothschildów. Urodził się 23 lutego 1744 roku.

1833 - W czeskim mieście Mnichovo Hradiště Austria i Rosja podpisały układ, na mocy którego zobowiązały się wspólnie zwalczać ruchy rewolucyjne na terenach polskich, włoskich i niemieckich. Tak zwana "Konwencja z Münchengrätz" zobowiązywała też Rosję i Austrię do przeciwdziałania naruszeniu suwerenności Turcji.

1834 - Urodził się Władysław Holewiński, prawnik, profesor Szkoły Głównej Warszawskiej i Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, członek Komisji Kodyfikacyjnej RP. Jako pierwszy w polskiej nauce prawa przedstawił podstawy teorii zobowiązań. Zmarł 8 października 1919 roku. 190 rocznica

1839 - Zmarł Wojciech Męciński, generał brygady armii Księstwa Warszawskiego, członek sejmu i senator Królestwa Polskiego. Jako senator podpisał 25 stycznia 1831 roku akt detronizacji cara Mikołaja I Romanowa. Urodził się w roku 1760. 185 rocznica

1839 - Urodził się George Cadbury, angielski przemysłowiec i filantrop. Rozwinął handel kakao, zapoczątkowany przez ojca i nazwał swoim nazwiskiem firmę - dziś największego brytyjskiego producenta czekolady. Zainspirowany ideami kwakrów, wybudował dla swoich robotników, na przedmieściach Birmingham, wioskę Bournville, gdzie mieli zapewnione mieszkania, pomoc finansową na edukację dzieci i opiekę socjalną. Zmarł 24 października 1922 roku. 185 rocznica

1846 - Objawienie Matki Bożej w La Salette we Francji. Miała się ukazać tylko raz, dwojgu biednym dzieciom: 15-letniej Melanii Calvat i 11-letniemu Maksyminowi Giraud, przekazując im swoje orędzie. Jego treścią było wezwanie ludzi do pokuty i powrotu do Boga. W La Salette znajduje się sanktuarium maryjne.

1863 - Powstanie Styczniowe: W Warszawie przeprowadzono nieudany zamach na carskiego namiestnika Królestwa Polskiego generała Fiodora Berga. W czasie powrotu na Zamek Królewski, na pobliskim Nowym Świecie spadło na jego powóz kilka bomb z poddasza pałacu Zamoyskich. Wybuch zranił kilka koni z eskorty i towarzyszącego Bergowi adiutanta. Sprawców nieudanego zamachu nie zatrzymano.

1883 - Urodził się Wiktor Maleszewski, lekarz i samorządowiec, prezydent Wilna w latach 1932-1939, podpułkownik lekarz Wojska Polskiego. Po zajęciu Wileńszczyzny przez wojska radzieckie aresztowany przez NKWD, zginął w czasie ewakuacji więzienia w Starej Wilejce, w lipcu 1941 roku.

1887 - Urodził się Włodzimierz Krukowski, inżynier elektryk. Najbardziej znanym jego patentem był licznik elektrolityczny o elektrodzie specjalnej - do 1939 roku działało w Europie ponad milion takich liczników. Został zamordowany przez Niemców w nocy z 3 na 4 lipca 1941 roku wraz z grupą lwowskich uczonych.

1888 - W belgijskim mieście Spa odbył się pierwszy na świecie konkurs piękności. Tytuł najpiękniejszej zdobyła 18-letnia Kreolka z Gwadelupy, Marthe Soucaret, która w nagrodę otrzymała pięć tysięcy franków a jej portret umieścił na swojej okładce francuski magazyn "L’Illustriation". W finale wzięło udział 21 kobiet, które wybrano spośród 350, które nadesłały swoje zdjęcia. Panie w konkursie prezentowały się w długich sukniach.

1892 - Urodził się Jan Piekałkiewicz, pseudonim Wernic, ekonomista, statystyk. W 1921 roku pod jego kierownictwem przeprowadzono pierwszy spis ludności II Rzeczypospolitej. W czasie II wojny światowej, od 5 sierpnia 1942 do 19 lutego 1943 roku, pełnił funkcję Delegata Rządu na Kraj. Został zamordowany przez Niemców 19 czerwca 1943 roku.

1893 - Nowa Zelandia, jako pierwszy kraj na świecie przyznała czynne prawo wyborcze kobietom. Wcześniej w 1869 roku, jako pierwsze prawo do głosowania wywalczyły kobiety w amerykańskim stanie Wyoming, ale w całych Stanach Zjednoczonych kobiety uzyskały możliwość głosowania w 1920. W Europie prawo wyborcze, jako pierwsze uzyskały w 1906 mieszkanki Finlandii. Polki otrzymały czynne prawo wyborcze w 1918 roku.

1897 - Zmarł Kornel Ujejski, poeta, publicysta, nazywany ostatnim wielkim poetą romantyzmu. Jego najbardziej znanym utworem jest pieśń "Z dymem pożarów", która stała się nieoficjalnym hymnem Powstania Styczniowego. Urodził się 12 września 1823 roku.

1911 - Urodził się William Golding, angielski pisarz, autor powieści alegorycznych, zbliżonych do powiastki filozoficznej: "Władca much", "Papierowi ludzie", Wieża", "Piramida". W 1983 roku otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Zmarł 19 czerwca 1993 roku.

1917 - Urodził się Andrzej Miłosz, dziennikarz, publicysta, reżyser filmów dokumentalnych, autor audycji i słuchowisk radiowych. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej w Wilnie i na Litwie. Współpracownik paryskiej "Kultury". Za ratowanie Żydów otrzymał tytuł "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". Zmarł 21 września 2002 roku.

1921 - Został utworzony pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego. Gabinet powołany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Wincentego Witosa. Drugi rząd Ponikowskiego funkcjonował od 10 marca 1922 do ustąpienia 6 czerwca 1922 roku.

1922 - Urodził się Emil Zátopek, czeski biegacz, długodystansowiec nazywany czeską Lokomotywą. Magazyn Runner's World uznał go za najlepszego biegacza wszech czasów. Był czterokrotnym złotym medalistą olimpijskim, 18-krotnym rekordzistą świata i trzykrotnym mistrzem Europy. W 1997 roku został ogłoszony najlepszym czeskim lekkoatletą XX wieku. Zmarł 21 listopada 2000 roku.

1926 - Urodził się Masatoshi Koshiba, japoński fizyk, profesor Uniwersytetu Tokijskiego, uhonorowany Nagrodą Nobla w 2002 roku, w dziedzinie fizyki, wspólnie z amerykańskim badaczem Raymondem Davisem, za prace nad detekcją kosmicznych neutrin. Zmarł 12 listopada 2020 roku.

1929 - W Białowieży utworzono rezerwat pokazowy żubrów w celu restytucji tego zwierzęcia w Polsce. Jako pierwsze umieszczono w rezerwacie pochodzącego z Danii żubrobizona Kobolda i pochodzącego z Niemiec żubra Borusse. W kolejnych latach rezerwat powiększono z 28 do 59 hektarów i sprowadzano kolejne żubry. W 1939 roku w rezerwacie było już 16 żubrów. Obecnie w polskiej części Puszczy Bia­łowieskiej jest ich prawie tysiąc, a w całej Polsce żyje ponad 2400 żubrów. 95 rocznica

1929 - Urodził się Bogdan Śmigielski, aktor teatralny i filmowy. Grał między innymi w filmach i serialach: "Przedwiośnie", "Miodowe lata", "Dom", "Sprawa Gorgonowej". Zmarł 23 stycznia 2013 roku. 95 rocznica

1930 - Urodziła się Hanna Świda-Ziemba, socjolog, działaczka opozycyjna w PRL. Znana z książki "Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii". W latach 1991-1993 pełniła funkcję członkini Trybunału Stanu. Zmarła 11 stycznia 2012 roku.

1931 - Urodziła się Márta Mészáros, węgierska reżyserka i scenarzystka filmowa, twórczyni wielu obrazów, jak: "Adopcja", "Córy szczęścia", "Mała Vilma", "Dziewięć miesięcy", "Dziennik dla moich ukochanych", "Czerwony Kapturek”. W 2003-2004 roku wyreżyserowała film o Imre Nagyu "Niepochowany".

1934 - Urodził się Brian Epstein, brytyjski manager zespołu The Beatles. Działalność Epsteina doprowadziła do stworzenia image’u The Beatles i przyczyniła się do ich początkowego sukcesu. Zmarł 27 sierpnia 1967 roku. 90 rocznica

1935 - Zmarł Konstanty Ciołkowski, rosyjski uczony, pionier kosmonautyki pochodzenia polskiego. Na początku XX wieku ogłosił teorię lotu rakiety i teorię ruchu rakiet wielostopniowych. Urodził się 17 września 1857 roku.

1936 - Urodził się Andrzej Kreütz-Majewski, scenograf, malarz i pedagog, naczelny scenograf Teatru Wielkiego w Warszawie w latach 1966 - 2005. Twórca około 160 scenografii, w teatrach operowych i dramatycznych, w tym do: ”Święta wiosny” Strawińskiego, "Syna marnotrawnego” Debussy’ego, "Trójkątnego kapelusza” de Falli. Zmarł 28 lutego 2011 roku.

1938 - W Warszawie urodził się Zygmunt Krauze, kompozytor, pianista. Znany jest przede wszystkim, jako twórca muzyki unistycznej, której zasady opierają się na teorii zaczerpniętej z malarstwa Władysława Strzemińskiego. Jest autorem pięciu oper, w tym "Polyeuctus", "Gwiazda" i "Iwona, księżniczka Burgunda", szeregu koncertów instrumentalnych oraz utworów symfonicznych i kameralnych, między innymi "Canzona".

1939 - W 19. dniu II wojny światowej, po dziewięciodniowych walkach z niemieckimi wojskami, skapitulowały 15-tysięczne oddziały Lądowej Obrony Wybrzeża na Kępie Oksywskiej w Gdyni. Dowódca pułkownik Stanisław Dąbek popełnił samobójstwo. Polscy saperzy wysadzili w powietrze ułatwiającą celowanie niemieckiej artylerii latarnię morską na Helu. Pod Wólką Węglową na obrzeżach Warszawy miała miejsce ostatnia szarża w dziejach jazdy polskiej wykonana z udziałem całego pułku kawalerii. 14. pułk Ułanów Jazłowieckich oraz część 9 pułku Ułanów Małopolskich, które wydostały się z okrążenia niemieckiego po bitwie nad Bzurą przebiły się do Warszawy. Spośród około tysiąca polskich żołnierzy zginęło 105, a rannych zostało 100. Niemcy, którzy mieli 37 czołgów stracili spośród 2300 żołnierzy 52 zabitych i 70 rannych. 85 rocznica

1939 - Gdy całe Pomorze, z wyjątkiem Helu, było już w niemieckich rękach, Adolf Hitler przyjechał do Gdańska. Witały go wiwatujące tłumy gdańskich Niemców, dzwoniły wszystkie dzwony. 85 rocznica

1939 - Oddziały Armii Czerwonej po dwudniowych walkach zajęły Wilno. Miasta broniło około 6,5 tysiąca uzbrojonych żołnierzy oddziałów rezerwowych. W celu samoobrony powstały także formacje studenckie i młodzieżowe nie mające uzbrojenia, ale zostały odesłane z miasta. Uzbrojenie jednostek polskich było niewystarczające, aby przeciwstawić się siłom sowieckim. Po zajęciu miasta sowieci wzięli do niewoli 10 tysięcy polskich mundurowych - żołnierzy i policjantów. 85 rocznica

1939 - Zginął podczas walk nad Bzurą Stanisław Grzmot-Skotnicki, generał, dowódca grupy operacyjnej "Czersk". Urodził się 13 stycznia 1894 roku. 85 rocznica

1940 - Rotmistrz Witold Pilecki dobrowolnie dał się zatrzymać hitlerowcom w czasie wielkiej obławy w Warszawie, gdzie okupanci aresztowali około 2 tysięcy mężczyzn. Rotmistrz Pilecki chciał w ten sposób dostać się w celach wywiadowczych do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Tam zorganizował wśród więźniów tajną siatkę pod nazwą Związek Organizacji Wojskowej. Jej członkami byli głównie oficerowie i podoficerowie Wojska Polskiego.

1941 - W Serejach na Litwie Niemcy wraz z miejscową policją zamordowali 953 Żydów. Na cmentarzu w Serejach i w lesie przy wsi Baraciszki znajdują się pomniki upamiętniające ofiary tych mordów. W latach 1941-1944 Niemcy zamordowali ponad 90 procent z ponad 200 tysięcy litewskich Żydów.

1943 - W Ak-Bułak na terenie Kazachstanu urodził się Janusz Kondratiuk, reżyser, autor między innymi filmu "Dziewczyny do wzięcia". Wyreżyserował też obrazy: "Głowy pełne gwiazd", "Klakier", "Złote runo", "Milion dolarów" oraz "Jak pies z kotem". Po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w latach 80. w jego mieszkaniu mieściła się redakcja podziemnego "Tygodnika Mazowsze". Zmarł 7 października 2019 roku.

1943 - W nocy z 19 na 20 września z niemieckiego oflagu w Doessel koło Warburga uciekło podkopem 47 polskich żołnierzy. Była to największa ucieczka polskich żołnierzy z niemieckiego obozu jenieckiego. 37 z nich zostało przez Niemców schwytanych i zamordowanych. Pozostałym dziesięciu udało się pozostać na wolności i albo wrócić do Polski, albo przedostać do wojsk alianckich.

1943 - Urodził się Stanisław Niemczyk, architekt, autor oryginalnych projektów architektury sakralnej, nazywany "polskim Gaudím”. Laureat Honorowej Nagrody SARP w 1998. Określany był architektem postmodernistycznym, choć jego architektura wymyka się podporządkowaniom stylistycznym, nawiązując do przeszłości, w tym bezpośrednio do średniowiecza i gotyku. Był laureatem Krzyża Pro Ecclesia et Pontifice oraz medalu "Per Artem ad Deum". Zmarł 13 maja 2019 roku.

1944 - W 50. dniu Powstania Warszawskiego powstańcy mimo silnego natarcia niemieckiego utrzymali w swych rękach część wybrzeża Wisły na odcinku od ulicy Zagórnej do portu „Syrena” i kilka domów przy ulicy Wilanowskiej. Wieczorem podpułkownik Jan Mazurkiewicz „Radosław” rozpoczął ewakuację swoich oddziałów kanałami na Mokotów. Po południu na Powiśle północne przeprawili się żołnierze I i II batalionów 8. pułku piechoty z I armii Ludowego Wojska Polskiego. Niemiecki atak powstrzymał desant. Podobnie było na Żoliborzu, gdzie na wysokości Marymontu, po przedostaniu się z praskiego brzegu grupa żołnierzy z LWP zaatakowana przez Niemców nie nawiązała kontaktu z oddziałami AK. 80 rocznica

1944 - Finlandia i ZSRR podpisały rozejm, na mocy którego Finlandia zobowiązała się do podjęcia walki z oddziałami niemieckim na północy kraju. Rozejm moskiewski potwierdził granicę wyznaczoną w 1940 roku, co oznaczało między innymi oddanie Karelii i Petsamo na rzecz Związku Radzieckiego. Finlandia zobowiązała się też do częściowego rozbrojenia i zapłacenia reparacji. 80 rocznica

1947 - W Poznaniu urodziła się Urszula Sipińska, piosenkarka, kompozytorka, architekt wnętrz. Do jej największych przebojów należą piosenki: "Cudownych rodziców mam", "To był świat w zupełnie starym stylu", "Zapomniałam" i "Są takie dni w tygodniu".

1947 - Urodził się Janusz Zaorski, scenarzysta, reżyser i producent filmowy. Były przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Autor filmów: "Palec boży", "Awans", Piłkarski poker", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Jezioro Bodeńskie".

1948 - W dawnym majątku Potulickich w Oborach pod Warszawą otwarty został Dom Pracy Twórczej Związku Literatów Polskich, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Polskiego Pen Clubu. W 2015 roku dwór wrócił do rąk spadkobierców przedwojennych właścicieli.

1948 - Urodził się Jerzy Drygalski, ekonomista, menedżer i urzędnik państwowy, wiceminister przekształceń własnościowych w latach 1990-1994, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. W drugiej połowie lat 70. zaangażowany w działalność Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR”. Zmarł 5 września 2018 roku.

1948 - Urodził się Jeremy Irons, uważany za jednego z najlepszych aktorów brytyjskich. Wystąpił między innymi w filmach: "Niżyński”, "Kochanica Francuza”, ”Misja”, "Nierozłączni”, "Lolita”, "Ukryte pragnienia”, "Dom dusz”, "Ostatnie wołanie” oraz "Fucha”. Wielokrotnie nagradzany, w tym Oscarem i dwukrotnie Złotym Globem.

1949 - Urodziła się Twiggy, właściwie Lesley Hornby, angielska modelka, aktorka i piosenkarka. Za jej przyczyną ówczesnym kanonem piękna kobiecego stały się duże oczy, regularne rysy i drobna dziecięca sylwetka. Modelki o tego typu urodzie królowały na wybiegach w latach 60. Jako pierwsza użyczyła swojego wizerunku do stworzenia lalki Barbie. Wystąpiła w kilku filmach, w tym: "Pigmalion”, "Dziewczynka z zapałkami”, "Stambuł”. 75 rocznica

1951 - Urodził się Kazimierz Kmiecik, piłkarz, trener, napastnik Wisły Kraków. Rozegrał 304 mecze ligowe, strzelił 153 gole - najlepszy strzelec w historii Wisły. W reprezentacji narodowej wystąpił 34 razy, strzelając osiem goli. Medalista olimpijski - złoty z 1972 i i srebrny z 1976 roku, brązowy medalista mistrzostw świata w 1974.

1952 - Zmarł Adam Półtawski, drukarz i grafik. Twórca czcionki drukarskiej, zwanej antykwą polską. Specjalizował się przede wszystkim w zdobnictwie książkowym i ekslibrisie, uprawiał też rysunek i malarstwo miniaturowe, projektował druki akcji i obligacji, zaprojektował między innymi banknot o nominale stu marek, który był pierwszym banknotem międzywojennej Polski. Urodził się 15 lub 17 maja 1881 roku.

1953 - W fabryce na Żeraniu wyprodukowano pierwszy polski silnik do samochodu FSO Warszawa M-20. Wcześniej Warszawa M-20, której pierwszy egzemplarz zjechał z taśmy 6 listopada 1951 roku, była montowana z części importowanych ze Związku Radzieckiego. W 1954 roku zaczęto montować nadwozia z polskich wytłoczek oraz mosty i wały napędowe, a także przekładnie kierownicze.

1953 - Urodziła się Grażyna Szapołowska, aktorka, przez wiele lat związana z Teatrem Narodowym w Warszawie. Znana z ról w filmach "Lata dwudzieste lata trzydzieste", "Krótki film o miłości", "Kroniki domowe" oraz "Pan Tadeusz".

1958 - Urodził się José Torres, kubańsko-polski muzyk. Wielokrotnie wyróżniany tytułem najlepszego polskiego perkusisty w plebiscycie magazynu "Jazz Forum”. Jako instrumentalista koncertował i nagrywał utwory z Johnem Porterem, Sławomirem Kulpowiczem, Tomaszem Stańką, Zbigniewem Namysłowskim, Wojciechem Karolakiem, Zbigniewem Lewandowskim, Marylą Rodowicz, Kayah, Ryszardem Rynkowskim, Ewą Bem, Zbigniewem Preisnerem, Michałem Lorencem i Mietkiem Szcześniakiem.

1959 - Rozpoczął się miedzynarodowy program naukowy Search for Extraterrestial Inteligence (SETI), którego celem było znalezienie kontaktu z pozaziemskimi cywilizacjami poprzez poszukiwanie sygnałów radiowych i świetlnych sztucznie wytworzonych, pochodzących z przestrzeni kosmicznej, a niebędących dziełem człowieka. Pierwsze badania przeprowadził astronom z USA Frank Drake z Uniwersytetu Cornella, przesłuchując szumy radiowe nagrane w kolicy gwiazd położonych najbliżej Ziemi. 65 rocznica

1961 - Zmarł Antoni Jurasz, chirurg, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, dziekan wydziału lekarskiego i prorektor uczelni. W 1923 roku zorganizował w poznańskim szpitalu Sióstr Miłosierdzia Klinikę Chirurgiczną. W latach 20. ubiegłego wieku założył Polskie Towarzystwo Chirurgów i Ortopedów Polski Zachodniej. Urodził się 11 lutego 1882 roku.

1963 - Zniesiono blokadę Wrocławia, zarządzoną po wybuchu w mieście epidemii czarnej ospy. Była to ostatnia w Polsce i jedna z ostatnich w Europie epidemia ospy prawdziwej. Zachorowało 99 osób, z których siedem zmarło.

1963 - Urodził się Marcin Pospieszalski, kompozytor, aranżer, producent muzyczny, basista, multiinstrumentalista. Oprócz gitary basowej i kontrabasu, gra na takich instrumentach, jak: skrzypce, altówka, cymbały rzeszowskie oraz instrumenty klawiszowe. Współpracował między innymi z zespołami: Armia, Tie Break, Young Power, Soyka Yanina & Kompania, 2Tm2,3, Arka Noego oraz SBB. Jest również twórcą muzyki filmowej do filmów "Słodko gorzki", "Demony wojny według Goi" oraz "Prawo ojca".

1967 - Zmarł Stanisław Gąsienica-Byrcyn, ratownik górski, współzałożyciel TOPR, jeden z najbardziej doświadczonych przewodników tatrzańskich. Od 1912 należał do pierwszego zarządu Bratniej Pomocy Przewodników Tatrzańskich. W okresie I wojny światowej służył w wojsku austriackim. Był w niewoli rosyjskiej i w 1921 wrócił do Zakopanego. W latach międzywojennych należał do stowarzyszeń przewodników od 1930 był w zarządzie TOPR. Jest bohaterem filmów "Śladami Byrcynowych wspominków", "Błękitny krzyż" oraz opowiadania "Pech" w książce "Biały cień" Tomasza Domaniewskiego. Urodził się 2 lutego 1887 roku.

1968 - Urodził się Paweł Łukaszewski, kompozytor, dyrygent, pedagog organizator życia muzycznego. Od 2016 do 2020 prorektor Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Komponuje przede wszystkim muzykę sakralną[8]. Jego utwory były wykonywane w kraju i za granicą, podczas licznych festiwali i koncertów. W latach 1987-2002 związany był z Chórem Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

1969 - Urodził się Mariusz Błaszczak, polityk, poseł na Sejm RP, minister spraw wewnętrznych i administracji, obecnie minister obrony narodowej. W latach 2010-2015 przewodniczący Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości. 55 rocznica

1979 - W Bernie w Szwajcarii została podpisana konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk. Polska ratyfikowała ją 13 września 1995 rroku, wprowadziła od 1 stycznia 1996 roku. 45 rocznica

1982 - Odnotowano pierwsze znane użycie emotikonów przedstawiających grymas twarzy obrócony o 90 stopni w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Zrobił to profesor Scott Fahlman z Carnegie Mellon University. Sam pomysł typograficznych emotikonów złożonych ze znaków przestankowych pojawił się po raz pierwszy 30 marca 1881 roku w satyrycznym amerykańskim magazynie "Puck". Były to wówczas emotikony składające się ze znaków umieszczonych w kilku liniach jeden pod drugim.

1985 - Ponad 10 tysięcy osób, według oficjalnych danych, zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w mieście Meksyk. Według ekspertów, w trzęsieniu ziemi o sile 8,1 stopni w skali Richtera mogło zginąć nawet 40 tysięcy osób.

1986 - Zmarł Henryk Korotyński, dziennikarz, długoletni redaktor naczelny "Życia Warszawy". W latach 1939-1943 redaktor prasy konspiracyjnej. Autor książek: "Dziesięć tygodni w Korei”, "Różnie bywało”. Urodził się 24 maja 1913 roku.

1986 - W Sztokholmie zakończyła obrady Konferencja w sprawie Budowy Środków Zaufania i Bezpieczeństwa oraz Rozbrojenia w Europie. Trwała od 17 stycznia 1984 roku z udziałem 35 państw. Podpisano końcowy dokument, który otwierał drogę między innymi do rokowań w sprawie zrównoważonych redukcji sił zbrojnych w Europie.

1987 - Zmarł Wiktor Sadecki, aktor krakowskich teatrów - Starego i imienia Juliusza Słowackiego, zagrał też w filmach, między innymi: "Biała wizytówka", "Sanatorium pod klepsydrą”, "Kopernik”, "Wodzirej”, a także w serialach telewizyjnych: "Chłopi", "Czarne chmury" oraz "Janosik". Urodził się 23 października 1923 roku. 1990 - W Nowym Jorku zmarł Wacław Solski, właściwe nazwisko Wacław Pański, pisarz, autor opowiadań: "Przy świetle księżyca", "Rękopis znaleziony pod dywanem", "Bajki na co dzień", a także powieści - "Władza", "Rysy twarzy". Urodził się 5 września 1897 roku w Łodzi.

1991 - Na granicy austriacko-włoskiej w Alpach znaleziono zamrożone ciało "Ötziego" - „człowieka lodu”, który zmarł około 3300 lat przed naszą erą. Obecnie Ötzi znajduje się w Muzeum archeologicznym Górnej Adygi w Bolzano we Włoszech. Przeprowadzone analizy wykazały, że miał około 160 centymetrów wzrostu, ważył około 50 kilogramów i zmarł mając 40-53 lata. Ötzi mimo stosunkowo młodego wieku miał genetyczne predyspozycje do choroby wieńcowej i cierpiał na arteriosklerozę. Ustalono, iż nie prowadził siedzącego trybu życia, nie miał nadwagi, nie cierpiał głodu, a jego dieta była zrównoważona. Mimo to zagrażały mu choroby serca i układu krążenia. Naukowcy wykryli u niego też bakterie z rodzaju Borrelia, wywołujące boreliozę. Jest to najstarszy poznany ślad tej infekcji, spowodowanej przez kleszcze.

1993 - Sojusz Lewicy Demokratycznej wygrał przedterminowe wybory parlamentarne. Wyniki głosowania do Sejmu: SLD 20,4 procent, PSL 15,4 procent, Unia Demokratyczna 10,6 procent, Unia Pracy 7,3 procent, KPN 5,8 procent, BBWR 5,4 procent. W Senacie SLD zdobył 37 miejsc, PSL 36, NSZZ "Solidarność" dziewięć, UD cztery, UP dwa, BBWR dwa, KLD i PC po jednym miejscu. Po cztery mandaty senatorskie uzyskali kandydaci innych komitetów oraz kandydaci niezależni. Frekwencja wyniosła blisko 53 procent.

1996 - Zmarł Czesław Petelski, aktor i reżyser filmowy. Razem z żoną Ewą był reżyserem miedzy innymi filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Jarzębina czerwona", "Kopernik", "Kazimierz Wielki", "Urodziny młodego warszawiaka". Urodził się 5 listopada 1922 roku.

2001 - Zmarł Eligiusz Lasota, dziennikarz, redaktor naczelny tygodnika "Po prostu", w latach 70. uczestnik nieformalnego klubu dyskusyjnego Konwersatorium "Doświadczenie i Przyszłość". W 1957 roku został objęty zakazem pracy dziennikarskiej oraz usunięty z PZPR. Potem pracował w "Głosie Pracy", podziemnych "Fundamentach" oraz Polskim Radiu. Po 1981 roku działał w zdelegalizowanym Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich, publikował artykuły w drugim obiegu. Po upadku komunizmu został zastępcą redaktora naczelnego reaktywowanego „Po prostu”. Urodził się 15 kwietnia 1929 roku.

2003 - Premiera filmu "Stara baśń. Kiedy Słońce było bogiem" w reżyserii Jerzego Hoffmana. Jest to ekranizacja powieści pod tym samym tytułem z 1876 roku autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego. Główne role grają: Michał Żebrowski, Katarzyna Bujakiewicz i Daniel Olbrychski.

2006 - Powstała Komisja Nadzoru Finansowego. Jest to centralny organ administracji rządowej sprawujący nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, nad instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytucjami pieniądza elektronicznego oraz nad sektorem kas spółdzielczych.

2007 - Zmarł Janusz Klekowski, muzyk wiolonczelista, członek orkiestry Teatru Wielkiego w Warszawie, działacz opozycyjny, członek Komitetu Obrony Robotników. Przez wiele lat współpracował z Radiem Solidarność, był jego pierwszym spikerem, a także autorem sygnału rozpoznawczego radia - melodii "Siekiera, motyka" granej na flecie. W stanie wojennym przez blisko 3 lata poszukiwany listem gończym przez bezpiekę. Urodził się 1 października 1930 roku.

2008 - Uległ awarii Wielki Zderzacz Hadronów w ośrodku Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych pod Genewą. Zwarcie zniszczyło lub uszkodziło 60 magnesów, w większości 22-tonowych dipoli. Do tunelu wyciekło kilka ton ciekłego helu. Naprawa awarii trwała około 14 miesięcy.

2013 - Zmarł Robert Barnard, angielski pisarz i literaturoznawca, autor kryminałów. Większość jego powieści to klasyczne historie detektywistyczne, których akcja umiejscowiona jest w małych miasteczkach angielskich. Wiele z nich rozgrywa się w środowiskach miłośników literatury. Pod pseudonimem "Bernard Bastable” napisał serię powieści rozgrywających się w alternatywnej przeszłości, w których zagadki kryminalne rozwiązuje Wolfgang Amadeus Mozart. Urodził się 23 listopada 1936 roku.

2014 - Premiera filmu "Miasto 44" w reżyserii Jana Komasy. Film przedstawia historię trojga uczestników Powstania Warszawskiego, walczących w Zgrupowaniu Radosław. 10 rocznica

2015 - Zmarł Marcin Wrona, reżyser oraz producent filmowy, telewizyjny i teatralny, scenarzysta. Twórca filmów: "Chrzest", "Demon", "Człowiek magnes" oraz seriali "Lekarze” i "Ratownicy". Popełnił samobójstwo podczas Festiwalu Filmowego w Gdyni. Urodził się 25 marca 1973 roku.

2015 - Zmarła Jackie Collins, brytyjska pisarka tworząca głównie powieści sensacyjno-obyczajowe. Siostra Joan Collins, światowej sławy aktorki brytyjskiej. Wiele jej książek zostało zekranizowanych, jak "Żony Hollywoodu" czy "Uśmiechy losu". Urodziła się 4 października 1937 roku

2019 - Zmarł ojciec Hubert Czuma, jezuita, działacz opozycji w okresie PRL. Był duszpasterzem akademickim w Bydgoszczy, Kaliszu, Szczecinie i Lublinie, od 1968 roku był przełożonym wspólnoty jezuickiej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Razem z braćmi: Andrzejem, Benedyktem, Jerzym i Łukaszem uczestniczył w pracy organizacji Ruch, co stało się powodem jego aresztowania w 1970 roku. W latach 1977-1979 był współorganizatorem Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz Studenckiego Komitetu Solidarności. Od 1979 pracował w Radomiu. Po wprowadzeniu stanu wojennego organizował msze za ojczyznę oraz pomoc osobom represjonowanym i ich rodzinom. W latach 90. prowadził diecezjalny tygodnik "Ave”. Urodził się 2 listopada 1930 roku. 5 rocznica

2021 - Zmarł Jerzy Targalski, historyk, doktor nauk humanistycznych, politolog, publicysta, a także działacz opozycyjny w okresie PRL. Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się, do 1983 roku działał w podziemiu. Był współtwórcą - pod pseudonimem Józef Darski - nielegalnego w PRL czasopisma "Niepodległość". Brał też udział w zakładaniu pisma "Obóz". Od stycznia do maja 1982 roku wydawał podziemne "Fakty". W latach 1982-1984 był członkiem Komitetu Wykonawczego podziemnej organizacji Liberalno-Demokratyczna Partia "Niepodległość". Od 1984 do 1997 roku przebywał we Francji, współpracował ze środowiskiem emigracyjnym. Publikował między innymi w Paryskiej Kulturze i współpracował z rozgłośnią polską Radia Wolna Europa. Był zwolennikiem lustracji i dekomunizacji. W latach 2006-2009 był członkiem zarządu Polskiego Radia. Współautor serii publikacji "Resortowe Dzieci". Urodził się 28 lipca 1952 roku.

2022 - W Londynie odbył się pogrzeb królowej brytyjskiej Elżbiety II. 96-letnia monarchini zmarła 8 września ubiegłego roku w zamku w Balmoral w Szkocji. Następcą Elżbiety II został jej syn Karol, który panuje, jako Karol III. Elżbieta II z dynastii Windsor, królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, była najdłużej panującym monarchą w historii Wielkiej Brytanii i drugą najdłużej panującą koronowaną głową na świecie. Jedynie francuski król Ludwik XIV panował dłużej od niej. Na tronie zasiadła w 1952 roku, po śmierci ojca Jerzego VI. Czas panowania Elżbiety II określa się czasem mianem "drugiej epoki elżbietańskiej".

2022 - Zmarł Piotr Marczewski, kompozytor, pianista, dyrygent. Autor muzyki teatralnej, telewizyjnej i filmowej. W 1979 roku otrzymał Nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za muzykę do filmu "Ślad na ziemi". Skomponował też muzykę do filmów, między innymi: "Rzeczpospolita babska", "Wakacje z duchami", "Trędowata", "Daleko od szosy" i "Kariera Nikodema Dyzmy". Urodził się 13 sierpnia 1938 roku.

Zobacz także

2024-09-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej 2024-09-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej 2024-09-25, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. 25 września - Światowy Dzień Rzek. 25 września - Światowy Dzień Farmaceuty. 25… » więcej 2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »