Uroczystość upamiętniająca czarnoskórego powstańca odbywa się od czterech lat i jest organizowana przez nigeryjską diasporę. W wydarzenie angażuje się również Ambasada Nigerii w Polsce.

"Odpowiedzialność spoczywa na wszystkich Nigeryjczykach, a także Afrykanach, którzy wyemigrowali do innych części świata. Siła, odwaga i patriotyzm, które wykazywał Agbola, nigeryjska diaspora powinna wykorzystywać w każdym możliwym momencie, aby zamanifestować te cnoty, które Nigeryjczycy mają jako ludzie, w służbie narodu i kraju, w którym żyją" - powiedziała Charity A. Okey chargé d'affaires ambasady Nigerii w Polsce.

"To piękne widzieć na tym wydarzeniu tylu Polaków. Przyjeżdżając do Polski - właściwie dzisiaj odebrałam wizę pracowniczą - miałam wiele negatywnych opinii o Polakach, ale to doświadczenie jest zupełnie inne" - stwierdziła Oluwatosin Grace Alasiri, wolontariuszka Organizacji Nigeryjczyków w Diasporze.

Kamień upamiętniający Augusta Agbolę O'Browna ps. "Ali", powstał w 2019 roku z inicjatywy fundacji "Wolność i Pokój".

"Na jednym z portali organizacji pojawiła się informacja, że w Londynie na cmentarzu jest grób czarnoskórego powstańca, który wymaga uporządkowania. Aktywiści tej organizacji udali się na cmentarz i uporządkowali grób. Jeden z naszych kolegów, był w tym czasie w Londynie, odwiedził ten grób i nas o tym poinformował - powiedział PAP obecny podczas uroczystości wiceprezes Fundacji Wolność i Pokój, Dariusz Zalewski.

Dodał, że początkowo fundacja chciała uhonorować powstańca, tytułując jego nazwiskiem ulicę w Warszawie, jednak dostępne były tylko ulice na obrzeżach miasta. Ostatecznie powstała tablica, która stanęła przy Pasażu Wiecha w ścisłym centrum.

August Agbola O'Brown jako młody mężczyzna wyemigrował do Wielkiej Brytanii, skąd przeprowadził się do Polski. Znał sześć języków. Jako obywatel Warszawy zasłynął z bycia artystą estradowym, perkusistą i tancerzem. Po wojnie Nigeryjczyk dołączył do Towarzystwa Bojowników o Wolność i Demokrację w Warszawie i został zatrudniony w Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Miasta.

Jego historia trafiła do Muzeum Powstania Warszawskiego na podstawie dokumentów Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.

"To był rok 2008. Pracowałem w archiwum i redagowałem biogramy do słownika uczestników Powstania Warszawskiego. W teczkach Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych trafiłem na kartę zgłoszeniową Agboli do ZboWiD-u, którą wypełnił w 1949 roku" - powiedział PAP dr Zbigniew Osiński z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Badacz potwierdził, że na podstawie tego dokumentu można stwierdzić, że Nigeryjczyk był uczestnikiem powstania. Dodał, że Agbola na pewno był pożyteczny w batalionie łączności.

"Żołnierz łączności jest takim samym żołnierzem, jak i ten, który ma karabin. Nie miał stopnia wojskowego, jak tysiące Warszawiaków, był ochotnikiem Powstania Warszawskiego" - przekazał historyk.

Deklaracja podpisana przez Augusta Agbolę O'Browna przyczyniła się do kwestionowania jego udziału w Powstaniu Warszawskim. Można w niej przeczytać, że Nigeryjczyk od maja 1940 roku do 10 października 1944 roku przebywał w obozie zagłady w Treblince, który istniał od 1942 roku i przestał istnieć w listopadzie 1943 roku. Następnie Agbola miał znaleźć się w obozie w Radomsku, gdzie miałby przebywać do 10 kwietnia 1945 r. Sowieci wtargnęli do Radomska w styczniu 1945 roku, a w kwietniu 1945 roku byli pod Berlinem.

"To, co powiedział, to jest kompletna bzdura, nie był w Treblince. Nie wiem, na jakie potrzeby wymyślał te historie - był człowiekiem, miał różne okresy. Natomiast trafił do Muzeum Powstania Warszawskiego na podstawie dokumentów ZBoWiD-u" - stwierdził dr Zbigniew Osiński.

August Agbola O'Brown to domniemany bohater książki "Cafe pod Minogą" autorstwa Stefana Wiecheckiego, w której pojawiła się postać czarnoskórego szofera "Jumbo".

"Historia którą opisał Stefan Wiechecki oparta jest na pewno na historii przynajmniej trzech czarnoskórych powstańców warszawskich - nie tylko Agboli, ale prawdopodobnie również Józefa Diaka i Sana Salvado, których historia urywa się przed wrześniem 1939 roku. Czarnoskóry powstaniec na pewno był - stwierdził podczas uroczystości Kazimierz Latuch, dziennikarz, który bada udział obywateli Afryki w Powstaniu Warszawskim.(PAP)

mbed/ dki/