29 lipca

--------

1423 - Król Władysław II Jagiełło nadał Łodzi prawa miejskie.

1519 - Biskup poznański Jan Lubrański uzyskał przywilej królewski od Zygmunta Starego na powołanie w mieście akademii kształcącej na poziomie uczelni wyższej, ale bez prawa nadawania stopni naukowych.

1683 - Król Jan III Sobieski przybył z Wilanowa do Krakowa, gdzie oczekiwał na ostateczną mobilizację i koncentrację wojsk koronnych przed wyruszeniem pod oblegany przez armię turecką Wiedeń.

1899 - W Hadze zakończyła obrady pierwsza konferencja pokojowa, w której uczestniczyło 26 państw; jej efektem było podpisanie trzech konwencji: o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych, o prawach i zwyczajach wojny lądowej oraz o zastosowaniu w czasie wojen morskich zasad genewskiej konwencji z 1864 r.

1926 - We Lwowie urodził się Jacek Bocheński, prozaik, eseista, publicysta, autor książek "Boski Juliusz", "Nazo poeta", "Stan po zapaści"; członek polskiego Pen Clubu, redaktor naczelny kwartalnika "Zapis".

1938 - Urodził się Andrzej Szczeklik, lekarz, naukowiec i pisarz, rektor Akademii Medycznej w Krakowie, wiceprezes Polskiej Akademii Umiejętności.

1939 - Z Gdyni do Ameryki Południowej wypłynął w swój pierwszy rejs transatlantyk MS "Chrobry", na jego pokładzie był m.in. Witold Gombrowicz.

1942 - W Krakowie zmarł Wojciech Kossak, malarz, przedstawiciel nurtu malarstwa historycznego i batalistycznego, współautor "Panoramy Racławickiej"; ojciec malarza Jerzego Kossaka oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Magdaleny Samozwaniec.

1944 - Początek walk 1 Armii WP w rejonie Puław i Dęblina.

1944 - Związek Patriotów Polskich poprzez radio moskiewskie wezwał mieszkańców Warszawy do rozpoczęcia powstania przeciwko Niemcom.

1944 - W Woli Korytnickiej koło Węgrowa urodził się Stanisław Małkowski, ksiądz, socjolog, działacz opozycji antykomunistycznej, współpracownik KOR, ROPCiO oraz Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Grójeckiej; uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r.; kapelan podziemnej Solidarności w latach 1982-1989.

1948 - W Londynie rozpoczęły się XIV Letnie Igrzyska Olimpijskie. Polska zdobyła na nich dwa medale - w wadze piórkowej brązowy medal wywalczył bokser Aleksy Antkiewicz, a w Olimpijskim Konkursie Sztuki złoty medal w dziedzinie muzyki otrzymał Zbigniew Turski.

1949 - W Bieżuniu urodził się Jerzy Bończak, aktor scen warszawskich, odtwórca roli Krzepickiego w serialu "Kariera Nikodema Dyzmy" i inżyniera Maca w serialu "Alternatywy 4".

1950 - We Wrocławiu urodziła się Elżbieta Towarnicka, śpiewaczka operowa (sopran).

1951 – Prymas Stefan Wyszyński poświęcił odbudowaną po wojnie archikatedrę św. Jana Chrzciciela na wrocławskim Ostrowie Tumskim.

1964 - W Kijowie zmarła Wanda Wasilewska, działaczka socjalistyczna, komunistyczna, pisarka; członek Rady Naczelnej PPS (1934-1937); po wybuchu II wojny światowej przebywała we Lwowie, a następnie w Moskwie; od 1941 r. w WKP(b); w latach 1943-1946 przewodnicząca Związku Patriotów Polskich, organizacji powołanej przez komunistów polskich w ZSRS; wiceprzewodnicząca PKWN (1944).

1967 - W Paryżu zmarł Aleksander Wat (właśc. Aleksander Chwat), poeta, prozaik, tłumacz; przedstawiciel polskiego futuryzmu; autor "Ja z jednej strony i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka", wnikliwą diagnozą komunizmu jest jego "Mój wiek. Pamiętnik mówiony"; redaktor "Miesięcznika Literackiego".

1973 - Premiera filmu "Wniebowzięci" w reżyserii Andrzeja Kondratiuka.

1978 - W Warszawie zmarł Andrzej Bogucki, aktor, reżyser, piosenkarz. Wystąpił m.in. w filmach "Śluby ułańskie", "Manewry miłosne", "Sprawa do załatwienia"; wykonawca takich przebojów jak "Czerwony autobus", "Jak przygoda, to tylko w Warszawie", "Trzej przyjaciele z boiska", "A mnie jest szkoda lata".

1979 - Ukazał się komunikat o powstaniu Ruchu Młodej Polski.

1982 - Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" powołała Biuro Koordynacyjne za Granicą, którym kierował Jerzy Milewski.

1989 - W czasie obradującego w Warszawie XIII Plenum KC PZPR gen. Wojciech Jaruzelski, wybrany kilka dni wcześniej na urząd Prezydenta PRL, złożył rezygnację ze stanowiska I sekretarza KC PZPR, jego następcą został Mieczysław F. Rakowski.

2001 - W Cieszynie zmarł Edward Gierek, działacz komunistyczny, wieloletni I sekretarz KW PZPR w Katowicach; w latach 1970-1980 I sekretarz KC PZPR.

2012 - W Oświęcimiu zmarł August Kowalczyk, aktor, reżyser teatralny; więzień niemieckiego obozu Auschwitz, z którego uciekł w 1942 r., żołnierz Armii Krajowej; znany m.in. z ról w serialach "Stawka większa niż życie", "Chłopi" i "Sekret Enigmy".

2017 - W Branford w USA zmarł Piotr Wandycz, historyk Europy Środkowej i dziejów dyplomacji.

2018 – W Warszawie zmarł Tomasz Stańko, jeden z najwybitniejszych muzyków w historii polskiego jazzu, autor około 40 albumów, kompozytor muzyki do kilkudziesięciu filmów, wśród których znalazły się "Pożegnanie z Marią", "Reich", "Egzekutor" oraz spektakli teatralnych: "Balladyna", "Nienasycenie", "Wyzwolenie". Jako pierwszy polski artysta został uhonorowany Europejską Nagrodą Jazzową w 2003 r.

30 lipca

--------

1514 - Wojska moskiewskie, po kilkumiesięcznym oblężeniu, zdobyły Smoleńsk broniony przez załogę dowodzoną przez wojewodę Jerzego Sołłohuba.

1619 - W Jamestown w Wirginii wybuchł strajk polskich rzemieślników domagających się prawa głosu w wyborach do Zgromadzenia Ogólnego Wirginii. Gubernator spełnił żądania Polaków.

1656 - Wojska szwedzkie pokonały armię Jana Kazimierza w trzydniowej bitwie pod Warszawą. Armia polska nie została jednak rozbita i wycofała się za Wisłę.

1788 - W Kielcach zmarł Kajetan Sołtyk, biskup krakowski w latach 1758-1788.

1853 - W Tuligłowach koło Lwowa urodził się Julian Fałat, malarz, akwarelista, rysownik, czołowy przedstawiciel polskiego pejzażu impresjonistycznego, twórca i prezes toruńskiej Konfraterni Artystów.

1871 - W Klemensowie (według innych źródeł w Warszawie) urodził się Maurycy Zamoyski, od 1917 r. wiceprezes Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu; w latach 1919-1924 poseł RP w Paryżu; minister spraw zagranicznych RP (1924); w 1922 r. kandydat Związku Ludowo-Narodowego na prezydenta RP.

1873 - W Łęczycy urodził się Stanisław Thugutt, polityk, publicysta; minister spraw wewnętrznych (1918-1919), prezes PSL "Wyzwolenie" (1922-1923), wicepremier (1924-1925); jeden z założycieli działającej w latach 1921-1937 Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

1893 - Powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego, partia założona przez działaczy robotniczych z Różą Luksemburg na czele, którzy wystąpili z PPS; celem SDKP było obalenie caratu i wywołanie międzynarodowej rewolucji robotniczej.

1914 - I wojna światowa: Rosja wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom.

1920 - Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski ogłosił "Manifest do polskiego ludu roboczego miast i wsi", w którym zapowiedział utworzenie polskiej republiki sowieckiej.

1928 - W Krzczonowie koło Lublina urodził się Wojciech Siemion, aktor, reżyser, założyciel i dyrektor Teatru Stara Prochownia; popularność przyniosły mu role w filmach "Zamach", "Skąpani w ogniu", "Ostatnie dni", "Zezowate szczęście", "Ziemia obiecana", "Alternatywy 4" oraz w serialach "Wojna domowa", "Czterej pancerni i pies", "Złotopolscy".

1937 – Szef NKWD Nikołaj Jeżow wydał Rozkaz nr 00447 (na podstawie decyzji Komitetu Centralnego WKP(b) z 2 lipca 1937 r.), w którym zarządzał masową likwidację „elementów antysowieckich”. Na jego mocy od sierpnia 1937 do września 1938 r. wydano zaocznie ponad 700 tys. wyroków śmierci, w tym ok. 111 tys. na Polaków.

1941 - W Londynie premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski podpisał z ambasadorem ZSRS Iwanem Majskim polsko-sowiecki układ dotyczący wznowienia stosunków dyplomatycznych, współpracy na rzecz pokonania Niemiec oraz powstania polskiej armii w ZSRS; dodatkowy protokół przewidywał zwolnienie z więzień i łagrów obywateli polskich.

1944 - Z warszawskiego więzienia na Pawiaku wyruszyły ostatnie transporty do obozów koncentracyjnych. 1400 więźniów skierowano do obozu Gross-Rosen, a 400 osób do Ravensbrück.

1944 - Początek wizyty premiera Stanisława Mikołajczyka w Moskwie.

1946 - Prezydium Krajowej Rady Narodowej rozwiązało Związek Patriotów Polskich w ZSRS.

1968 - W Lubaczowie urodził się Robert Korzeniowski, lekkoatleta, czterokrotny złoty medalista olimpijski (1996, 2000 - dwukrotnie, 2004), trzykrotny mistrz świata (1997, 2001, 2003) i dwukrotny mistrz Europy (1998, 2002) w chodzie sportowym.

1974 - W Tarnowie urodził się Jacek Dukaj, pisarz science fiction i fantasy, autor powieści "Inne pieśni", "Perfekcyjna niedoskonałość", "Lód", sześciokrotnie uhonorowany Nagrodą im. Janusza A. Zajdla.

1976 - Podczas Igrzysk Olimpijskich w Montrealu polscy siatkarze zdobyli złoty medal, pokonując w finale zespół ZSRS.

1978 - W Ostrówku rolnicy powołali Tymczasowy Komitet Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej mający ich reprezentować w rozmowach z władzami.

1992 - Sejm ustanowił 15 sierpnia Świętem Wojska Polskiego.

1993 - W Londynie zmarł Edward Raczyński, polityk, dyplomata, prezydent RP na uchodźstwie w latach 1979-86, stały delegat RP przy Lidze Narodów, w latach 1935-45 ambasador RP w Wielkiej Brytanii.

1994 - W Chorzowie zmarł Ryszard Riedel, wokalista bluesowy, lider zespołu Dżem, autor tekstów piosenek "Sen o Victorii", "Czerwony jak cegła", "List do M", "Skazany na bluesa".

1995 - W Warszawie zmarł Aleksander Bardini, aktor, reżyser, pedagog.

2003 - W wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym w Hiszpanii zmarła Ewa Krzyżewska (inną podawaną datą jej śmierci jest 27 lipca); aktorka znana z filmów "Popiół i diament", "Faraon", "Zazdrość i medycyna".

2018 – W Krakowie zmarła prof. Maria Dzielska, historyk, filolog klasyczny, tłumaczka tekstów źródłowych, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, popularyzator wiedzy o kulturze klasycznej i antyku. Pośmiertnie odznaczona Orderem Orła Białego.

31 lipca

--------

1666 - W Łęgonicach podpisano ugodę kończącą tzw. rokosz Lubomirskiego. Na mocy jej postanowień król Jan Kazimierz wycofał się z planów reform państwa, a dla uczestników rokoszu ogłoszono amnestię.

1773 - W Olszy na Podolu urodził się Ignacy Blumer, generał, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. i insurekcji kościuszkowskiej (1794); oficer Legionów Polskich, armii Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

1802 - W Niedźwiadce nad Uszą w powiecie nowogródzkim urodził się Ignacy Domeyko, geolog, mineralog, inżynier górnictwa; przyjaciel Adama Mickiewicza, filomata, uczestnik powstania listopadowego, po którego upadku udał się na emigrację; w 1838 r. wyjechał na stałe do Chile.

1821 - Książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki przyjął nominację na ministra przychodów i skarbu Królestwa Polskiego.

1849 - W bitwie pod Segesvarem zginął Sandor Petofi, węgierski poeta, uczestnik powstania węgierskiego, adiutant generała Józefa Bema.

1853 - Na sali operacyjnej szpitala miejskiego we Lwowie po raz pierwszy użyto lamp naftowych wg projektu Ignacego Łukasiewicza.

1880 - W Młynnem urodził się Zygmunt Żuławski, polityk Polskiej Partii Socjalistycznej, działacz związkowy, prezes ogólnopolskiej Kasy Chorych, wieloletni sekretarz Komisji Centralnej Związków Zawodowych.

1893 - W Warszawie urodził się Ignacy Skorupka, ksiądz, kapelan Wojska Polskiego, ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej; poległ w Bitwie Warszawskiej 1920 r.

1919 - Sejm Ustawodawczy ratyfikował traktat wersalski.

1928 - Halina Konopacka zdobyła na igrzyskach w Amsterdamie pierwszy w historii złoty medal olimpijski dla Polski.

1929 - W Warszawie urodził się Feliks Tych, historyk, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w latach 1995-2007.

1932 - Na igrzyskach olimpijskich w Los Angeles Janusz Kusociński zdobył złoty medal w biegu na 10 000 m.

1932 – W Gdyni po raz pierwszy obchodzono Święto Morza.

1934 - Stefan Starzyński został mianowany komisarycznym prezydentem Warszawy.

1937 - W Noyelles-sous-Lens we Francji urodziła się Edyta Piecha, rosyjska piosenkarka polskiego pochodzenia; w 1988 roku nagrodzona tytułem "Ludowego artysty ZSRS".

1943 - W Małej Wsi koło Grójca zmarł książę Zdzisław Lubomirski, prezydent Warszawy (1916-1917), członek Rady Regencyjnej (1917-1918); w latach 1928-1935 senator z listy Bezpartyjnego Bloku Wspierania Rządu (BBWR), od 1935 do 1938 r. zasiadał w Senacie z nominacji Prezydenta RP; prezes Rady Naczelnej Organizacji Ziemiańskich (1931-1935).

1944 - Komendant Główny Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał dowódcy Okręgu AK Warszawa Miasto płk. Antoniemu Chruścielowi "Monterowi" rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17 powstania w Warszawie.

1944 - NKWD aresztowało płk. Władysława Filipkowskiego, komendanta Obszaru Lwowskiego AK. Zwolniony z sowieckiego więzienia w 1947 roku, zmarł trzy lata później.

1947 - Władze komunistyczne zakończyły Akcję "Wisła", w czasie której z południowo-wschodniej Polski w ciągu trzech miesięcy na Ziemie Zachodnie i Północne, według danych Sztabu Generalnego WP, przesiedlono przymusowo ponad 140 tys. ludności ukraińskiej.

1951 - W Warszawie przed Najwyższym Sądem Wojskowym rozpoczął się tzw. proces generałów, którym prokuratura zarzucała szpiegostwo i spisek przeciwko władzy ludowej. Na ławie oskarżonych zasiedli m.in. generałowie: Stanisław Tatar, Stefan Mossor i Jerzy Kirchmayer.

1952 - Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie wydał pięć wyroków śmierci i dwa dożywotniego więzienia w procesie tzw. grupy kierownictwa konspiracyjnego Marynarki Wojennej, jej członkowie zostali oskarżeni "o próbę obalenia władzy ludowej".

1953 - W Zakopanem zmarł Kornel Makuszyński, pisarz, felietonista, krytyk teatralny, autor książek dla dzieci i młodzieży, m.in.: "Przygody Koziołka Matołka", "Szatan z VII klasy", "O dwóch takich, co ukradli księżyc".

1955 - W Warszawie rozpoczął się V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń między Narodami.

1959 - Ministerstwo Handlu Wewnętrznego ogłosiło poniedziałek dniem bezmięsnym.

1959 - W Warszawie otwarto most Gdański.

1967 - W Krakowie urodził się Grzegorz Turnau, kompozytor, wokalista, poeta, wykonawca poezji śpiewanej; przez wiele lat związany z krakowską Piwnicą pod Baranami, autor takich utworów, jak "Bracka", "Cichosza", "Między ciszą a ciszą".

1981 - Sejm uchwalił ustawę o kontroli publikacji i widowisk.

1981 - Gen. Czesław Kiszczak zastąpił gen. Mirosława Milewskiego na stanowisku ministra spraw wewnętrznych.

2004 - W Warszawie uroczyście otwarto Muzeum Powstania Warszawskiego.

2016 – W Brzegach koło Krakowa papież Franciszek odprawił mszę kończącą 31. Światowe Dni Młodzieży.

2021 – W Warszawie zmarł Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz – jeden z najważniejszych muzyków na polskiej scenie jazzowej, kompozytor muzyki filmowej, organizator festiwali jazzowych.

1 sierpnia

----------

1520 - W Krakowie urodził się przyszły król Polski Zygmunt II August.

1701 - W Niedzieliskach zmarł Jan Chryzostom Pasek, szlachcic, żołnierz, autor "Pamiętników", w których opisywał swą służbę Rzeczypospolitej oraz życie codzienne szlachty; "Pamiętniki" zawierające rubaszne gawędy, mowy, pieśni i przyśpiewki, paszkwile, makaronizmy, weszły do kanonu polskiej literatury.

1794 - Pod Słonimem koło Grodna rozpoczęła się dwudniowa bitwa pomiędzy wojskami insurekcji kościuszkowskiej dowodzonymi gen. Karola Sierakowskiego i wojskami rosyjskimi, zakończona zwycięstwem Polaków i Litwinów.

1827 - Na Helu została uruchomiona pierwsza latarnia morska.

1834 - W Warszawie urodziła się Jadwiga Łuszczewska, poetka i pisarka epoki romantyzmu publikująca pod pseudonimem "Deotyma", animatorka jednego z najważniejszych warszawskich salonów kulturalnych.

1894 - We Lwowie urodził się Wilhelm Orlik-Rueckemann, oficer Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, generał WP; od sierpnia 1939 r. dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP).

1909 - W Krzyżu urodził się Henryk Worcell, polski pisarz, autor powieści "Zaklęte rewiry".

1914 - W Wilnie urodził się Stefan Kryński, lekarz, bakteriolog, specjalista w dziedzinie badań nad zakażeniami; żołnierz Armii Krajowej.

1919 - Sejm RP uchwalił ustawy: o godłach i barwach Rzeczypospolitej oraz orderze Virtuti Militari.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Armia Czerwona zdobyła Brześć nad Bugiem.

1926 - W Zakopanem zmarł Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz; jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, piewca przyrody tatrzańskiej, autor poematu "Miłość" i tomów "Krzak dzikiej róży", "Ginącemu światu", "Księga ubogich".

1935 - Rozpoczęła się budowa kolejki linowej na Kasprowy Wierch.

1941 - II wojna światowa: Utworzony przez władze niemieckie okręg-dystrykt Galicja został wcielony do Generalnego Gubernatorstwa.

1943 - Na rozpoczęcie przez Niemców ostatecznej akcji likwidacyjnej gett w Będzinie i Sosnowcu żydowscy bojownicy odpowiedzieli zbrojnym oporem; wydarzenie to jest znane jako powstanie będzińsko-sosnowieckie.

1944 - W Warszawie na rozkaz Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora" wybuchło powstanie. Przez 63 dni powstańcy prowadzili z wojskami niemieckimi heroiczną i osamotnioną walkę, której celem była niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i dominacji sowieckiej.

1944 - 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wylądowała we Francji.

1944 - PKWN przeniósł się z Chełma do Lublina.

1944 - W Warszawie urodził się Maciej Pietrzyk, aktor, malarz, poeta, satyryk; wykonawca i autor niezależnych piosenek, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., w czasie którego skomponował muzykę do "Piosenki do córki".

1946 - Ukazał się pierwszy numer pisma "Film", na jego okładce znalazło się zdjęcie aktorki Danuty Szaflarskiej; pismo wydawane było do 2013 r.

1947 - W Warszawie urodził się Jacek Kleyff, poeta, bard, kompozytor, malarz, współtwórca kabaretu "Salon Niezależnych".

1950 - Początek budowy osiedla MDM w Warszawie.

1951 – Część załogi trałowca marynarki wojennej ORP „Żuraw” sterroryzowała dowództwo i uprowadziła okręt do Ystad w Szwecji. 12 członków załogi wystąpiło o azyl polityczny, a okręt z resztą załogi powrócił do kraju 3 sierpnia.

1952 - Sejm uchwalił ordynację wyborczą, zgodnie z którą liczba kandydatów miała być równa liczbie mandatów poselskich.

1962 - W Warszawie zmarł Leon Kruczkowski, prozaik, dramaturg, publicysta; członek Krajowej Rady Narodowej, KC PZPR i Rady Państwa; od 1947 r. poseł na Sejm; prezes Związku Literatów Polskich w latach 1946-1956; autor powieści "Kordian i cham" oraz dramatu "Niemcy".

1972 - Dla Jelczańskich Zakładów Samochodowych zakupiono licencję na produkcję francuskich autobusów "Berliet".

1975 - W Helsinkach podpisano Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

1977 - Do Warszawy przyłączony został Ursus, który stał się częścią dzielnicy Ochota.

1981 - Po raz pierwszy powstańców warszawskich odznaczono Warszawskimi Krzyżami Powstańczymi.

1981 - W Warszawie zmarł Jan Batory, reżyser, scenarzysta, autor filmów "Podhale w ogniu", "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Lekarstwo na miłość", "Con amore" i "Karino".

1981 - W hotelu Victoria w Warszawie doszło do próby zamachu na przebywającego w Polsce Abu Dauda, działacza terrorystycznej organizacji Czarny Wrzesień.

1987 - W San Antonio w Teksasie zmarła Pola Negri (właściwie: Apolonia Chałupiec), polska aktorka, gwiazda niemieckiego i amerykańskiego kina niemego; grała m.in. w filmach Maxa Reinhardta i Ernsta Lubitscha.

1989 - W Warszawie na placu Krasińskich odsłonięto pomnik Powstania Warszawskiego.

1989 - Na terenie całej Polski zniesiono kartki na mięso i jego przetwory.

1992 - Sejm przyjął projekt ustawy konstytucyjnej, tzw. Małej Konstytucji.

1997 - Sejm przyjął Ustawę o Trybunale Konstytucyjnym.

2006 - W Warszawie zmarł Stanisław Jopek, śpiewak (tenor) Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca "Mazowsze".

2015 – Podczas Festiwalu Rzutów im. Kamili Skolimowskiej w Cetniewie Anita Włodarczyk ustanowiła wynikiem 81,08 metra rekord świata w rzucie młotem, jako pierwsza kobieta przekraczając granicę 80 m.

2020 - Zmarł Józef Wiłkomirski, dyrygent i kompozytor, założyciel i wieloletni dyrektor Filharmonii Sudeckiej w Wałbrzychu, uczestnik Powstania Warszawskiego.

2 sierpnia

----------

1519 - Wojska polsko-litewskie poniosły pod Sokalem klęskę w starciu z ponaddwukrotnie liczniejszymi oddziałami Tatarów.

1589 - W Saint-Cloud koło Paryża w wyniku ran odniesionych w zamachu zmarł Henryk III Walezy, król Francji, a także pierwszy wybrany w wyniku wolnej elekcji król Polski (1573-1574).

1755 - W Pierzchowcu koło Bochni urodził się Jan Henryk Dąbrowski, twórca Legionów Polskich we Włoszech, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, generał armii Księstwa Warszawskiego.

1847 - W Berlinie rozpoczął się proces 247 uczestników powstania wielkopolskiego 1846 r.

1881 - W Biłce Szlacheckiej pod Lwowem urodził się Eustachy Sapieha, ziemianin, dyplomata, minister spraw zagranicznych II RP, poseł na Sejm z list BBWR.

1893 - W Płocku zakonnica Feliksa Magdalena Kozłowska doznała pierwszego z serii objawień, trwającej do roku 1918, a stanowiącej podstawę nowego wyznania - mariawityzmu.

1897 - W Krakowie zmarł Adam Asnyk, poeta, dramatopisarz, członek Rządu Narodowego w czasie powstania styczniowego; autor m.in. cyklu sonetów "Nad głębiami", pochowany w Krypcie Zasłużonych na krakowskiej Skałce.

1919 - Sejm Ustawodawczy przeprowadził podział administracyjny ziem dawnego Królestwa Polskiego, tworząc pięć województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie; Warszawę pozostawiono jako miasto wydzielone.

1926 - Sejm znowelizował konstytucję - "nowela sierpniowa" uprawniała prezydenta do rozwiązania Sejmu i Senatu (na wniosek Rady Ministrów), a także do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

1928 - W Kaliszu urodził się Mieczysław Voit, aktor teatralny i filmowy, członek krakowskiego Teatru Rapsodycznego od 1963 związany z teatrami warszawskimi; odtwórca ról Kuno von Lichtensteina w "Krzyżakach" i księdza Suryna w "Matce Joannie od Aniołów".

1940 - Na lotnisku w Northolt pod Londynem rozpoczęto formowanie 303 Dywizjonu Warszawskiego im. Tadeusza Kościuszki.

1940 - Do niemieckiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen przybył pierwszy transport więźniów.

1943 - W niemieckim obozie zagłady w Treblince wybuchł bunt więźniów.

1944 - Likwidacja obozu cygańskiego w niemieckim obozie zagłady Auschwitz II-Birkenau.

1944 - Powstanie Warszawskie: Powstańcy zdobyli gmach Poczty Głównej, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Elektrownię na Powiślu.

1944 - Powstanie Warszawskie: W wyniku ran zmarła Krystyna Krahelska ps. Danuta - poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych "Hej chłopcy, bagnet na broń!".

1944 - Powstanie Warszawskie: Ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK "Biuletyn Informacyjny".

1944 - Po wybuchu Powstania Warszawskiego, na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera, zamordowany został gen. Stefan Rowecki "Grot"; według ustaleń śledztwa przeprowadzonego przez IPN jego egzekucji dokonano pomiędzy 2 a 7 sierpnia 1944 r., prawdopodobnie na terenie krematorium obozu koncentracyjnego Sachsenhausen.

1944 - W Krakowie urodziła się Ewa Braun, scenografka, dekoratorka wnętrz, wykładowca PWSFTViT w Łodzi; laureatka Oscara za scenografię i dekorację wnętrz do filmu "Lista Schindlera" Stevena Spielberga.

1945 - W Poczdamie zakończyła się konferencja Wielkiej Trójki, w której wzięli udział Winston Churchill i Clement Attlee, Harry Truman oraz Józef Stalin; w czasie obrad ustalono m.in. przebieg polskich granic zachodnich oraz kwestię przesiedlenia ludności niemieckiej.

1945 - Krajowa Rada Narodowa ogłosiła amnestię dla żołnierzy podziemia; skorzystało z niej ponad 30 tysięcy osób.

1946 - Agencja TASS podała informację o wykonaniu wyroku śmierci na Andrieju Własowie, sowieckim generale, który po dostaniu się do niemieckiej niewoli w 1942 r. podjął współpracę z III Rzeszą, organizując podporządkowane Niemcom oddziały Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA).

1949 - W Łodzi urodziła się Gołda Tencer, aktorka i reżyserka Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie; dyrektor generalna Fundacji Shalom, organizatorka Festiwalu Kultury Żydowskiej "Warszawa Singera".

1951 - W Krynicy funkcjonariusze X Departamentu MBP pod kierownictwem płk. Józefa Światły aresztowali Władysława Gomułkę.

1954 - Podjęto decyzję o budowie w Warszawie stadionu dla 100 tys. widzów (Stadion Dziesięciolecia).

1954 - Władze komunistyczne zlikwidowały Wydziały Teologii Katolickiej na Uniwersytecie Warszawskim i na Uniwersytecie Jagiellońskim, powołując w Warszawie Akademię Teologii Katolickiej oraz Chrześcijańską Akademię Teologiczną.

1958 - Na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie odbył się mecz lekkoatletyczny Polska - USA, który obejrzało ponad 100 tys. kibiców.

1972 - W Rzeszowie urodziła się Justyna Steczkowska, piosenkarka, autorka tekstów; wielokrotna laureatka nagrody muzycznej Fryderyk; popularność przyniosły jej m.in. piosenki "Dziewczyna szamana", "Oko za oko, słowo za słowo".

1984 - W Warszawie zmarł Marian Łącz, aktor, piłkarz, zawodnik m.in. ŁKS Łódź i Polonii Warszawa, trzykrotny reprezentant Polski; wystąpił m.in. w filmach "Święta wojna", "Kierunek Berlin" i serialach "Janosik", "Alternatywy 4".

1987 - Powstał Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w Lipcu 1945 r. zajmujący się badaniem losów ofiar obławy augustowskiej.

1989 - Sejm powołał gen. Czesława Kiszczaka na stanowisko premiera.

1993 - W Warszawie zmarł Janusz Sidło, lekkoatleta, rekordzista świata w rzucie oszczepem, dwukrotny mistrz Europy (1954, 1958) i srebrny medalista olimpijski z Melbourne (1956).

2012 - W Piasecznie pod Warszawą zmarł Tomasz Szukalski, saksofonista jazzowy, kompozytor, członek zespołu Zbigniewa Namysłowskiego i Tomasza Stańki, lider grupy The Quartet.

2016 - W Krakowie zmarł kardynał Franciszek Macharski, metropolita krakowski w latach 1979-2005.

2017 - W Warszawie zmarła Wanda Chotomska, autorka literatury dziecięcej, między innymi takich utworów jak "Dziesięć bałwanków", "Gdyby kózka nie skakała", "Gdyby tygrysy jadły irysy", "Muzyka pana Chopina", "Przygody jeża spod miasta Zgierza", autorka cyklu programów telewizyjnych "Jacek i Agatka".

2019 – Zmarł Romuald Lazarowicz, działacz opozycji antykomunistycznej, współtwórca „Solidarności Walczącej”, dziennikarz prasy podziemnej, wydawca.

3 sierpnia

----------

1569 - Inflanty jako wspólna własność przyłączone zostały do Korony i Litwy.

1721 - W Skierniewicach zmarł Stanisław Szembek, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski od 1706 r.

1773 - W Warszawie zmarł Stanisław Konarski, pedagog, reformator szkolnictwa, poeta, dramaturg, pisarz polityczny, pijar; założyciel Collegium Nobilium w Warszawie.

1816 – W Warszawie odbyło się prawykonanie "Pieśni narodowej za pomyślność króla" z muzyką Jana Nepomucena Piotra Kaszewskiego i tekstem Alojzego Felińskiego, będącej oficjalnym hymnem Królestwa Polskiego. Obecnie pieśń, ze zmienionym tekstem, znana jest pod tytułem "Boże, coś Polskę".

1901 - W miejscowości Zuzela nad Bugiem urodził się Stefan Wyszyński, kardynał, arcybiskup gnieźnieński i warszawski, prymas Polski w latach 1948-1981; przywódca duchowy, mąż stanu, nazywany Prymasem Tysiąclecia.

1914 - W krakowskich Oleandrach zorganizowana została I Kompania Kadrowa; na dowódcę kompanii Józef Piłsudski wyznaczył por. Tadeusza Kasprzyckiego - oficera Związku Strzeleckiego.

1915 - Pod Jastkowem koło Lublina zakończyły się trwające trzy dni walki Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi.

1924 - W Oswalds pod Canterbury w Anglii zmarł Joseph Conrad (Józef Teodor Konrad Korzeniowski), pisarz, autor "Jądra ciemności", "Lorda Jima", "Tajfunu" "Nostromo" i "Smugi cienia".

1929 - W Wielichowie w Wielkopolsce urodził się Zdzisław Krzyszkowiak, lekkoatleta, dwukrotny mistrz Europy na 5 i 10 km ze Sztokholmu (1958), mistrz olimpijski w biegu na 3 km z przeszkodami z Rzymu (1960) oraz rekordzista świata na tym dystansie.

1933 - W Łodzi urodził się Jerzy Urban, dziennikarz, publicysta, redaktor "Po prostu" i "Polityki"; rzecznik prasowy rządu PRL w latach 1981-1989; założyciel i redaktor naczelny tygodnika "Nie".

1936 - W Warszawie otwarto park im. gen. Józefa Sowińskiego; budowa tego pierwszego na Woli parku była inicjatywą prezydenta Stefana Starzyńskiego.

1939 - W Poznaniu urodził się Andrzej Dłużniewski, malarz, rysownik, twórca instalacji artystycznych, pisarz, długoletni profesor warszawskiej ASP.

1941 - W KL Auschwitz zamordowany został harcmistrz Stanisław Sedlaczek, założyciel i naczelnik konspiracyjnego Harcerstwa Polskiego (Hufców Polskich).

1941 - W Warszawie zmarł prof. Ludwik Kulczycki, historyk, socjolog, działacz II Proletariatu, więzień carski, zesłaniec, członek PPS.

1942 - W warszawskim getcie w piwnicy domu przy ul. Nowolipki 68 ukryta została część Podziemnego Archiwum Getta.

1944 - W Moskwie premier Stanisław Mikołajczyk spotkał się z Józefem Stalinem.

1944 - Powstanie Warszawskie: Powstańcy zdobyli gmach Dworca Pocztowego w Alejach Jerozolimskich, pałace Blanka i Mostowskich oraz Arsenał.

1944 - Powstanie Warszawskie: Niemieckie bombowce po raz pierwszy od wybuchu powstania zbombardowały Warszawę.

1946 - Niespełna 18-letnia Danuta Siedzikówna, ps. "Inka", łączniczka i sanitariuszka 5. Wileńskiej Brygady AK, została skazana na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku; wyrok wykonano 28 sierpnia 1946 r.

1946 - W Nowym Jorku zmarł Ignacy Matuszewski, jeden z czołowych reprezentantów obozu sanacyjnego, minister skarbu, redaktor naczelny "Gazety Polskiej".

1948 - W Warszawie urodził się Antoni Macierewicz, działacz opozycji antykomunistycznej, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników, członek NSZZ "Solidarność"; poseł na Sejm RP, wiceprzewodniczący Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego (1989-1992); minister spraw wewnętrznych (1991-1992); w rządzie Jarosława Kaczyńskiego wiceminister obrony narodowej (2006-2007), szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego, likwidator WSI, przewodniczący zespołu parlamentarnego ds. zbadania przyczyn katastrofy smoleńskiej; od listopada 2015 r. do grudnia 2017 r. minister obrony narodowej.

1952 - W Zielonej Górze urodził się Zbigniew Godlewski, pracownik Stoczni Gdyńskiej im. Komuny Paryskiej, zastrzelony 17 grudnia 1970 r. w Gdyni w czasie pacyfikacji robotniczych protestów przez władze komunistyczne; pochód niosący na drzwiach ciało 18-letniego Godlewskiego i pokrwawioną biało-czerwoną flagę, utrwalony na fotografii, stał się tragicznym symbolem Grudnia '70.

1968 - W Moskwie zmarł Konstanty Rokossowski, członek partii bolszewickiej, od 1918 r. w Armii Czerwonej; w czasie II wojny światowej pod jego dowództwem w ramach Frontu Białoruskiego walczyła 1 Armia Wojska Polskiego; w latach 1949-1956 minister obrony narodowej Polski, wicepremier, członek BP KC PZPR; marszałek Polski i ZSRS.

1979 - W Kruku koło Gostynina zmarł Adam Szczypiorski, historyk, działacz PPS; w czasie II wojny światowej członek PPS-WRN, więzień niemieckiego obozu Sachsenhausen; po wojnie na emigracji; współtwórca Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie; w 1955 r. powrócił do kraju; jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników.

1980 - W Moskwie zakończyły się XXII Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 32 medale, wśród nich trzy złote.

1980 - W Toronto zmarł Zdzisław Krasnodębski, pilot, pułkownik WP; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i francuskiej 1940 r.; założyciel i pierwszy dowódca Dywizjonu 303.

1990 - Instrukcja MEN dotycząca powrotu nauczania religii do szkoły w roku szkolnym 1990/1991.

2001 - W Olsztynie zmarł Stefan Rachoń, skrzypek, założyciel i w latach 1945-80 dyrygent Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji.

2018 – W Warszawie zmarł gen. Zbigniew Ścibor-Rylski ps. "Motyl", żołnierz Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, prezes Związku Powstańców Warszawskich, członek grupy inicjatywnej Muzeum Powstania Warszawskiego, kawaler Krzyża Wojennego Virtuti Militari i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą „Polonia Restituta”.

2022 – W Poznaniu zmarł Czesław Cybulski, polski trener lekkiej atletyki specjalizujący się w rzucie młotem. Jego najwybitniejszymi zawodnikami byli medaliści olimpijscy i mistrzostw świata: Szymon Ziółkowski, Anita Włodarczyk, Paweł Fajdek i Joanna Fiodorow.

4 sierpnia

----------

1260 - W Gdańsku odbył się pierwszy Jarmark Dominikański; zgodę na jego organizację dominikanie uzyskali od papieża Aleksandra IV.

1306 - W Ołomuńcu zamordowany został Wacław III, król Czech i Węgier, pretendujący do polskiej korony; ostatni władca z dynastii Przemyślidów.

1392 - Król Władysław Jagiełło i jego brat stryjeczny książę Witold Kiejstutowicz zawarli ugodę w Ostrowie. Na jej mocy Witold został namiestnikiem Jagiełły na Litwie.

1444 - Król Polski i Węgier Władysław III Warneńczyk ogłosił wznowienie wojny z Turcją. Podjęta wyprawa zakończyła się klęską i śmiercią króla w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 r.

1818 – Poeta, prekursor romantyzmu Antoni Malczewski jako pierwszy Polak zdobył Mont Blanc, najwyższy szczyt Europy.

1850 - Na wyspie Helgoland zmarł Ignacy Prądzyński, generał, uczestnik kampanii napoleońskich 1809 i 1812 r.; w czasie powstania listopadowego szef sztabu armii polskiej; autor projektu budowy Kanału Augustowskiego.

1899 - W Pabianicach urodził się Alfred Lenica, malarz, w swojej twórczości nawiązywał m.in. do kubizmu i surrealizmu; współtwórca awangardowej poznańskiej grupy 4F+R (farba, forma, fantastyka, faktura + realizm), następnie związany z Grupą Krakowską.

1904 - W Małoszycach pod Ostrowcem Świętokrzyskim urodził się Witold Gombrowicz, prozaik, eseista, dramatopisarz; jeden z najciekawszych polskich pisarzy XX wieku; autor powieści "Ferdydurke", "Trans-Atlantyk", "Pornografia", "Kosmos", dramatów "Iwona, księżniczka Burgunda", "Ślub" i "Operetka", a także "Dzienników".

1904 - W Kałuszu koło Stanisławowa urodził się Jonasz Stern, malarz, grafik; profesor krakowskiej ASP; współzałożyciel Grupy Krakowskiej.

1914 - I wojna światowa: Armia niemiecka rozpoczęła systematyczny ostrzał Kalisza; trwające kilkanaście dni bombardowania oraz towarzyszące im podpalenia i represje doprowadziły do zniszczenia miasta i exodusu jego mieszkańców.

1924 - W nocy z 3 na 4 sierpnia sowieccy dywersanci napadli na Stołpce - miasteczko położone kilkanaście kilometrów od granicy polsko-sowieckiej; w wyniku napadu zginęło siedmiu policjantów oraz trzy inne osoby, dywersanci uwolnili m.in. grupę więźniów politycznych, w tym funkcjonariuszy KPP i KPZB.

1935 - W Czechowicach urodził się Jan Tesarz, aktor, występował m.in. w Teatrze Ziemi Łódzkiej i Teatrze Polskim w Warszawie; zagrał w "Krótkim filmie o zabijaniu" Krzysztofa Kieślowskiego.

1931 - W Katowicach urodził się Kazimierz Świtoń, członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych, poseł na Sejm (1991-1993).

1932 - Utworzony został Park Narodowy w Białowieży.

1944 - Powstanie Warszawskie: Poległ Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, czołowy przedstawiciel tzw. Pokolenia Kolumbów, żołnierz Batalionów AK "Zośka" i "Parasol".

1944 - Powstanie Warszawskie: Załogi polskich i brytyjskich samolotów dokonały pierwszych zrzutów nad walczącą Warszawą.

1944 - W okupowanym przez Niemców Amsterdamie gestapo aresztowało ukrywającą się żydowską rodzinę Franków: Ottona i Edith oraz ich córki Margot i Annę - autorkę dziennika, który stał się jednym z najważniejszych świadectw Holokaustu. Cała rodzina Franków została deportowana do KL Auschwitz ostatnim transportem, jaki dotarł z terenu okupowanej Holandii w ramach nazistowskiej akcji "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej".

1953 - W Żywcu urodził się Stanisław Pyjas, student Uniwersytetu Jagiellońskiego, współpracownik Komitetu Obrony Robotników; zginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach 7 maja 1977 r. w Krakowie.

1958 - Premiera filmu "Ostatni dzień lata" w reżyserii Tadeusza Konwickiego.

2006 – W Kielcach zmarł Wacław Ziółek, zbrodniarz komunistyczny, funkcjonariusz UB i SB odpowiedzialny za zwalczanie podziemia niepodległościowego i podejrzewany o wykonywanie wyroków śmierci w zakładach karnych w Kielcach i Radomiu.

2017 - W Warszawie zmarł Bogusław Wolniewicz, polski filozof, logik, profesor nauk humanistycznych, twórca ontologii sytuacji, publicysta.

2022 – W Opocznie zmarł Stanisław Wróbel, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, wyróżniony za uratowanie pięcioosobowej rodziny Żydów.(PAP)

szuk/ miś/