FakeHunter: Jak prace Grupy Komunikacyjnej na rzecz Ukrainy (GKU) mają się do zapowiedzi Polski, Francji i Niemiec o wspólnym przeciwdziałaniu dezinformacji w formacie Trójkąta Weimarskiego? Te inicjatywy są komplementarne, czy np. działania w ramach Trójkąta zostały lub wkrótce zostaną wchłonięte przez GKU?

Tomasz Chłoń: Działania w ramach Trójkąta Weimarskiego są odrębne. Zespoły mogą się przenikać, bo działają w kilku formatach, ale Weimar towarzyszy nam na co dzień, jesteśmy w stałym kontakcie. Mieliśmy ostatnio nawet wspólną konferencję z przedstawicielem Platformy X i odbyliśmy szczerą rozmowę na temat tego, dlaczego X oflagował raport dziennikarzy śledczych z grupy Bellingcat o rosyjskim bombardowaniu szpitala w Kijowie jako spam lub treść potencjalnie niebezpieczną. Kilka godzin po tej rozmowie X odwiesił to oznaczenie. Może to koincydencja a może zareagowali na naszą prośbę, trudno powiedzieć, ale faktem jest, że grupa zajmująca się zwalczaniem dezinformacji w ramach Trójkąta Weimarskiego pracuje równolegle do powołanej w czerwcu GKU.

FH: Grupa Komunikacji na rzecz Ukrainy chce zaprosić influencerów z Globalnego Południa na Olimpiadę w Paryżu. Eksperci tacy jak prof. Herman Wasserman, zajmujący się komunikacją w obliczu dezinformacji, są zdania, że kluczem do budowania mostów ze społeczeństwami, czy zawężając - ze społecznościami lokalnymi, jest dotarcie do ich liderów. Ludzie ufają tym, których znają.

T.Ch.: I tak jest w istocie, ale ja bym zwrócił uwagę na jeszcze jeden aspekt. Mówiąc w uproszczeniu: nie ograniczajmy rozmów na ważne tematy do sal wykładowych, do uniwersytetu we Wrocławiu, Warszawie, Białymstoku, Rzeszowie, tylko wyjdźmy do ludzi w Kuźnicy Białostockiej czy w Sanoku. Niezależnie od tego czy mamy do czynienia z antyamerykanizmem, z antyukraińskością, uprzedzeniem do migrantów etc., warto rozmawiać z ludźmi, ale też warto pozyskiwać dla sprawy tych, którzy mają wpływ na debatę, mogą ponieść pewien przekaz w świat. Oczywiście można się zastanawiać, jak to jest z tą dezinformacją. Czy jest to zjawisko, które w ostatnim czasie zyskało na sile, czy może jest ono stare jak świat, jak ten symboliczny koń trojański. W sumie latami mówiliśmy o tym, czym jest dezinformacja, stawialiśmy diagnozy, ale teraz, w świecie cyfrowym, trzeba działać i to skutecznie.

FH: Pytanie tylko, na ile można przeciwdziałać dezinformacji, a na ile po prostu stworzyć kontrnarrację, która wzmocni odporność społeczną na dezinformację lub przynajmniej wyhamuje siłę jej oddziaływania.

T.Ch.: Wyłapywanie trolli internetowych jest bardzo proste.

FH: Ale przyzna Pan, że to jest hydra…

T.Ch.: Ja bym to przyrównał do polowania na krety. Jednego się złapie, inny już na horyzoncie. Stąd też potrzeba współpracy z big techem. Pytanie, dlaczego youtube może wspomagać walkę z dezinformacją, a już platforma X ma z tym trudność. Przygotowując się do polskiej prezydencji w UE będziemy się przyglądać, jak jest wykonywany Akt o Usługach Cyfrowych, czy nie należałoby go wzmocnić lub zmienić. To jest trochę jak z pasami bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Nie chodzi o to, by kogoś cenzurować. W mediach tradycyjnych nikt nikogo nie cenzuruje, a jak ktoś pisze artykuł pod pseudonimem, to redaktor naczelny wie, kto jest autorem tekstu i ten człowiek ponosi odpowiedzialność za słowo. W internecie różnie z tym bywa. Jak to skwitował pewien politolog amerykański, „media społecznościowe zagrażają demokracjom na świecie, ale tym mniejszym, Ameryka da sobie radę”.

Wracając jeszcze na chwilę do big techu, tzw. nienaturalne skoordynowane zachowania w sieci można wyłapywać i ograniczać, zaś to co próbujemy robić w ramach naszego departamentu, to jest – powiedzmy nieco górnolotnie – pewnego rodzaju walka o rząd dusz. Kilka dni temu na posiedzeniu ministrów spraw zagranicznych UE, szef polskiej dyplomacji Radosław Sikorski przedstawił pomysł na pozytywną narrację w USA i przeciwdziałanie mitom obecnym w Stanach, bo Amerykanie podtrzymują pewne mity dotyczące tego, że Europa wykorzystuje ich zasoby nadużywając ich, że jedzie na gapę, nie przekazuje wystarczająco pieniędzy na wsparcie Ukrainy. Same fakty pokazują, że jest odwrotnie. Poza tym, przecież siedemdziesiąt parę procent środków wydawanych przez USA na Ukrainę zostaje w Stanach, o czym część Amerykanów nie wie. Pytanie tylko jak dotrzeć z tą narracją do faktycznych adresatów. Jak zmobilizować potencjał 27 państw UE, niesłychanie zamożnych i kreatywnych, które być może troszkę zaspały w tej Ameryce i promują swoje bilateralne agendy zamiast akcentować wspólnotę interesów. Chcielibyśmy, by to się zmieniło. Co do strategii dotyczącej kreowania narracji zaadresowanych do Globalnego Południa – sama Bruksela nie będzie w stanie zapraszać i gościć wszystkich wpływowych influencerów z tego regionu świata, ale poszczególne państwa działając wspólnotowo mogą wiele zrobić

FH: Czy Państwo wiedzą już kogo zapraszać? Jest jakaś lista?

T.Ch.: Tak, są wśród nas eksperci, którzy rozumieją i znają Afrykę. Jędrzej Czerep z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych np., który bardzo dobrze zna tamtejsze realia. Możemy już teraz, z myślą o polskiej prezydencji, przygotować konkretny plan bez rozpraszania się w mało konkretne działania, na jałowe posunięcia. Co do konkretów jeszcze podam przykład udanej kampanii narracyjnej. MSZ zrobił serię ciekawych rozmów o żonach dysydentów rosyjskich, m.in. o małżonce skazanego na 25 lat kolonii karnej Władimira Kara-Murzy. Zrobiliśmy to po hiszpańsku i nasze placówki w Ameryce Łacińskiej promowały wywiady, zwróciliśmy się również do naszych partnerów z Unii Europejskiej by ich placówki również wzmacniały ten przekaz. Istnieje szerokie pole do jeszcze lepszego wykorzystania narracji ukazującej prawdę o tym, co dzieje się w Ukrainie i w Rosji.

***

Grupa Komunikacyjna na rzecz Ukrainy (UCG) rozpoczęła swoją działalność w czerwcu 2024 r. i ma za zadanie koordynację wspólnych działań w zakresie skutecznego przeciwdziałania rosyjskiej dezinformacji wymierzonej w Ukrainę. W skład UCG wchodzi kilkanaście państw partnerskich: Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Kanada, Litwa, Łotwa, Niemcy, Polska, Słowenia, Stany Zjednoczone, Szwecja, Ukraina, Wielka Brytania, Włochy i organizacje międzynarodowe: NATO i Europejska Służba Działań Zewnętrznych. (PAP)

rozmawiała: Olga Doleśniak-Harczuk

odh/ amac/