Kazachstańskie ministerstwo zasobów wodnych i irygacji poinformowało, że w najbliższym czasie otrzyma od sąsiedniego Kirgistanu ponad 560 mln metrów sześciennych wody do nawadniania pól. "180 milionów metrów sześciennych wody z rzeki ?zu i 380 mln m sześciennych z rzeki Tałas zostanie skierowanych do Kazachstanu z Kirgistanu w sezonie irygacyjnym 2024" - przekazały władze.

Wcześniej poinformowano, że dzięki porozumieniu z władzami innego sąsiedniego kraju, Uzbekistanu, Kazachstan otrzyma 922 mln metrów sześciennych wody dostarczonej przez łączący oba kraje kanał Dostyk.

Kazachstan, dziewiąty pod względem powierzchni kraj na świecie, nie jest samowystarczalny, jeśli chodzi o zasoby wodne. Zaledwie 2,8 proc. jego terytorium stanowią zbiorniki i cieki wodne, podczas gdy dwie trzecie stanowią ziemie jałowe - stepy i półpustynie. Znaczna część zasobów wodnych pochodzi z sąsiednich krajów, co sprawia, że wykorzystanie rzek transgranicznych jest dla Kazachstanu kwestią kluczową. Szacuje się, że do 2030 r. ilość słodkiej wody w kraju może zmniejszyć się pięciokrotnie.

Zasoby wodne w Azji Środkowej mają głównie charakter transgraniczny. Znaczna część wody spływa z gór Kirgistanu, Tadżykistanu i Afganistanu, a następnie przepływa przez dwie największe rzeki regionu - Syr-darię i Amu-darię. Ta pierwsza wpływa do coraz bardziej wysychającego Jeziora Aralskiego, druga wpływała do niego jeszcze w latach 60. ubiegłego stulecia, lecz obecnie kończy swój bieg w kanałach nawadniających pola Uzbekistanu. Kanały te nie są szczytem techniki irygacyjnej i większość wody jest tracona.

Woda odgrywa kluczową rolę w gospodarkach pięciu krajów Azji Środkowej. W Kirgistanie i Tadżykistanie, państwach, których ogromną większość powierzchni stanowią góry, energia pochodząca z wody odpowiada za większość zasobów energetycznych, jest także towarem eksportowym. W krajach położonych w dolnym biegu rzek, Uzbekistanie i Turkmenistanie, woda spływająca z gór Tadżykistanu i Kirgistanu służy jako źródło nawadniania pól bawełny, stanowiących kluczowy towar eksportowy tych państw. Uzbekistan i Turkmenistan są bardzo uzależnione od wody pochodzącej z krajów sąsiednich, co często prowadzi do konfliktów.

Najbardziej spektakularnym przejawem nieporozumień było grożenie Tadżykistanowi wojną przez pierwszego, zmarłego w 2016 roku prezydenta Uzbekistanu Islama Karimowa, który nie zgadzał się na budowę elektrowni wodnej na rzece Wachsz. Elektrownię otwarto w 2018 roku, sytuacja pomiędzy oboma państwami nieco się poprawiła, wcześniej oba kraje przez lata nie utrzymywały ze sobą połączeń drogowych, kolejowych ani lotniczych; Tadżycy odmawiali nawadniania uzbeckich pól, w ramach retorsji Uzbekistan wyłączał Tadżykom prąd w okresie zimowym.

Przyszłość regionu jednak nie rysuje się w różowych barwach. Według Banku Światowego obecna populacja pięciu krajów regionu Azji Środkowej przekracza 78 mln. Do 2050 r., według prognoz, liczba ta ma wzrosnąć do 90-100 mln, co spowoduje ogromny deficyt wody. Już do 2030 r. zapotrzebowanie na wodę służącą do nawadniania pól może wzrosnąć o 30 proc.

Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) stwierdziła, że kraje Azji Środkowej znajdują się w pierwszej dziesiątce liderów zużycia wody na świecie. Rolnictwo w krajach Azji Środkowej zużywa prawie trzy razy więcej wody na jednostkę produkcji niż w krajach rozwiniętych. Jest to spowodowane w dużej mierze ogromnymi stratami wody, która dosłownie wsiąka w ziemię w kanałach zbudowanych za czasów sowieckich dla nawadniania pól bawełny w ramach projektu zawracania biegu Amu-darii i Syr-darii, co doprowadziło do wysychania Jeziora Aralskiego i największej katastrofy ekologicznej w Azji Środkowej. Przez 60 lat jezioro to, niegdyś czwarte co do wielkości słone jezioro świata, straciło 90 proc. objętości.

Z Astany Sebastian Markiewicz (PAP)

sm/ fit/