"Od początku pełnowymiarowej inwazji Rosji Biuro Prokuratora Generalnego Ukrainy zarejestrowało ponad 130 tysięcy spraw dotyczących zbrodni międzynarodowych popełnianych przez żołnierzy Federacji Rosyjskiej. Od lutego 2022 roku do Polski nieprzerwanie przybywają uchodźcy z Ukrainy, w tym mieszkańcy terytoriów okupowanych lub obszarów bezpośrednio dotkniętych działaniami wojennymi. Polska jest dla wielu pierwszym bezpiecznym krajem – miejscem, w którym mogą otwarcie opowiedzieć o tym, czego doświadczyli ich bliscy i oni sami" - podkreśliła HFPC.

Wskazała też, że Polska powinna być miejscem, w którym otrzymają wsparcie medyczne i psychologiczne oraz dostęp do systemu sprawiedliwości.

Raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zawiera rekomendacje skierowane przede wszystkim do polskich władz, proponujące działania, które mogą usprawnić ściganie zbrodni międzynarodowych i wsparcie dla ofiar oraz ocalałych.

W opinii zawartej w raporcie HFPC przekonuje, że polskie władze mogą wesprzeć te działania poprzez np. utworzenie stałego zespołu w Prokuraturze Krajowej zajmującego się ściganiem zbrodni międzynarodowych.

Zaproponowano też przeprowadzenie przez Ministerstwo Sprawiedliwości analizy systemu prawnego pod kątem rozpatrywania zbrodni międzynarodowych przed polskimi sądami, a także utworzenie komisji składającej się z przedstawicieli odpowiednich ministerstw, prokuratury, ekspertów w zakresie prawa międzynarodowego i organizacji pozarządowych.

„Polska i Polacy są od początku bardzo zaangażowani w pomoc uchodźcom z Ukrainy, ale jednocześnie ocalali, czyli ci z nich, którzy zostali pokrzywdzeni w wyniku poważnych naruszeń prawa międzynarodowego, takich jak tortury, przemoc seksualna czy przymusowe zaginięcia, nie mają dostępu do systemowego i specjalistycznego wsparcia. Część z nich zmaga się z problemami zdrowotnymi czy psychologicznymi, wynikającymi z traumatycznych doświadczeń" - zaznaczała członkini zarządu HFPC Aleksandra Iwanowska.

Podkreśliła też, że polski system prawny nie ma mechanizmów identyfikujących osoby pokrzywdzone w wyniku poważnych naruszeń prawa międzynarodowego, czego następstwem jest także brak odpowiednich wytycznych dotyczących świadczenia pomocy takim osobom przez instytucje państwowe.

Jak podała HFPC od sierpnia 2022 roku do grudnia 2023 roku pracownicy HFPC rozmawiali z ponad 1800 uchodźcami z Ukrainy. Następnie dokumentatorzy prowadzili pogłębione wywiady z osobami pokrzywdzonymi w wyniku naruszeń prawa międzynarodowego. HFPC Zebrało w ten sposób 105 świadectw - 70 procent z nich pochodzi z terytoriów okupowanych, z których nie da się wyjechać inną drogą niż przez Rosję.

Raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zawiera m.in.: wykaz udokumentowanych przez HFPC naruszeń, podzielonych na kategorie w zgodzie z prawem międzynarodowym, opis dróg, przeszkód i zagrożeń, jakie muszą pokonać ludzie decydujący się na opuszczenie terytoriów okupowanych w obawie o swoje zdrowie i życie, analizę możliwości pociągnięcia sprawców zbrodni międzynarodowych do odpowiedzialności na terytorium Polski, a także dostęp do reparacji, czyli w szczególności pomocy medycznej, psychologicznej i socjalnej. (PAP)

Autorka: Aleksandra Kuźniar

akuz/ agz/