W czwartek w formule online Instytut Badań Obywatelskich (IBE) i Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) zorganizowały wysłuchanie publiczne na temat nowego przedmiotu edukacja obywatelska. Ma on zastąpić Historię i Teraźniejszość (HiT) od 1 września 2025 r.

Podczas wysłuchania umożliwiono zgłoszenie propozycji i uwag m.in. przedstawicielom instytucji publicznych i organizacji społecznych, nauczycielom, uczniom, a także osobom prywatnym. Kolejność wystąpień ustalono w drodze losowania, każdy z zabierających głos dostał trzy minuty na wystąpienie. Wydarzenie transmitowane jest też w serwisie Youtube.

Dyrektor IBE dr hab. Maciej Jakubowski powiedział, że wydarzenie służy temu, by naradzić się wraz z resortem edukacji, zebrać głosy i przekazać je decydentom, żeby stworzyć przedmiot, który będzie odpowiadał na potrzeby naszych czasów.

Podkreślił, że stoimy przed olbrzymimi wyzwaniami. "Wiele osób mówi, że demokracja jest zagrożona, widzimy też przemiany globalne i technologiczne, które będą dotykać młodych ludzi i kolejne pokolenia; wyzwania migracji i związane ze zmianami klimatycznymi. Na to wszystko musimy wspólnie odpowiedzieć" - dodał.

Jakubowski wyraził nadzieję, że dzięki głosom uczestników, będzie można razem opracować podstawy nowego przedmiotu odpowiadającego na te wyzwania, którego absolwenci będą radzili sobie z nimi bardzo dobrze.

"Mamy nadzieję, że w tym procesie IBE będzie mógł wesprzeć danymi, badaniami, doświadczeniami z innych krajów (...). Chcemy, by dyskusja była oparta o racjonalne podstawy, ale niezwykle ważne są także opinie. Postaramy się je wszystkie zebrać i podsumować tak, by każdy z nich trafił do Ministerstwa Edukacji Narodowej" - zapewnił.

Wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer powiedziała, że edukacja obywatelska ma być przedmiotem realnie dotykającym kwestii związanych z odpowiedzią na pytanie: co to znaczy być obywatelem? "Mamy takie czasy, w których bycie obywatelem jest dużą odpowiedzialnością" - zaznaczyła.

"Jesteśmy zalewani fake newsami, mamy poczucie, że wpływają na nas różne siły, tuż za naszą granicą toczy się wojna (...), można powiedzieć o wojnie hybrydowej na granicy polsko-białoruskiej. W związku z tym patriotyzm, ale również postawa obywatelska, świadomość praw i obowiązków, jest bardzo ważnym elementem edukacji" - powiedziała.

Lubnauer dodała, że edukacja obywatelska ma być też "jaskółką zmian". Przypomniała, że w roku szkolnym 2026/27 resort planuje wprowadzić do szkół zupełnie nowe podstawy programowe, nowe ramowe plany nauczania, "po prostu nową szkołę". Zaznaczyła, że edukacja obywatelska, która pojawi się w szkołach rok wcześniej, ma być częścią tego nowego systemu, w którym umiejętności i kompetencje są bardzo ważnym elementem zadań szkoły.

"Szeroko otwieramy się na konsultacje społeczne (...). Słyszymy o wielu pomysłach, od kwestii komunikacyjnych, prawa drogowego, poprzez kwestię prawa konsumentów i oczywistą wiedzę na temat konstytucji" - powiedziała. "Przede wszystkim chcemy, by młodzi uczyli się poprzez praktyczne działania polegających na projektach społecznych, które pokazują, że bycie obywatelem, to bycie obywatelem zaangażowanym" - zaznaczyła Lubnauer.

Przewodniczący zespołu eksperckiego do prac nad przygotowaniem projektu podstawy programowej nowego przedmiotu – edukacja obywatelska dr Jędrzej Witkowski powiedział, że zespołowi "bardzo zależy, by zaproponować resortowi edukacji przedmiot o praktycznym, obywatelskim charakterze".

"Chcielibyśmy tę obywatelskość także praktykować w samym procesie prac nad postawą, stąd wysłuchanie (...). Naszą intencją nie jest przedstawianie wstępnych pomysłów, chcemy się podzielić pytaniami, które sobie zadajemy, przede wszystkim: jak zapewnić praktyczny charakter tego przedmiotu, jak wykorzystać w nim dobre doświadczenia nauczania WOS, HiT, nauczania wcześniej - historii i społeczeństwa, jak zapewnić elastyczność nauczycielom przedmiotu, biorąc pod uwagę dynamikę tego obszaru, jakie treści uwzględnić, jakie umiejętności młodzi powinni zdobywać, jakimi metodami powinniśmy nauczać przedmiotu?" - powiedział.

"Chyba najtrudniejsze pytanie to: jak uniknąć przeładowania podstawy programowej?" - dodał.

20 maja minister edukacji Barbara Nowacka podpisała rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania. Od roku szkolnego 2024/25 przedmiot historia i teraźniejszość nie będzie już nauczany w klasach pierwszych liceów ogólnokształcących, techników, szkół branżowych pierwszego stopnia, liceów ogólnokształcących dla dorosłych prowadzących zajęcia stacjonarnie ani w semestrze I i II liceum ogólnokształcącego dla dorosłych z zajęciami w formie zaocznej. W latach następnych nie będzie HiT-u w kolejnych klasach i semestrach tych szkół aż do całkowitego zakończenia nauczania tego przedmiotu.

Rozporządzenie oznacza, że w roku szkolnym 2025/2026 HiT nie będzie nauczany w klasie II liceum ogólnokształcącego i technikum, a w roku szkolnym 2026/2027 - w klasie III technikum.

HiT został wprowadzony, gdy ministrem edukacji i nauki był Przemysław Czarnek. Nauczany jest w szkołach ponadpodstawowych od 1 września 2022 r.: w roku szkolnym 2022/2023 nauczany był w klasach I, w roku szkolnym 2023/2024 jest w klasie I i II. Wprowadzono go w miejsce przedmiotu wiedza o społeczeństwie, nauczanego w zakresie podstawowym, obejmuje zagadnienia z zakresu wiedzy o społeczeństwie i zagadnienia z historii najnowszej od 1945 r. do 2015 r. (PAP)

Autorka: Paulina Kurek

pak/ agz/