Sprawa rozstrzygania tego głośnego i opisywanego w mediach pytania prawnego toczy się od kilku miesięcy.

Zagadnienie prawne w tej sprawie skierował do SN we wrześniu 2022 r. poprzedni prokurator generalny Zbigniew Ziobro. We wniosku Ziobry chodziło o rozstrzygniecie, czy jeśli osoba, która chce zmienić płeć, ma małżonka lub dzieci, to muszą oni występować w sprawie sądowej o zmianę płci.

W styczniu br. obecny prokurator generalny Adam Bodnar ocenił, że skierowanie tego wniosku przez Ziobrę miało utrudnić przeprowadzanie całej procedury dotyczącej spraw o zmianę płci. "Planowano to osiągnąć poprzez udział w tym postępowaniu dodatkowych podmiotów, m.in. dzieci osób starających się o zmianę płci, co mogłoby prowadzić do naruszenia ich praw" - wskazywała wtedy rzeczniczka PG prok. Anna Adamiak.

Dlatego 29 stycznia br. Prokurator Generalny cofnął wniosek o rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego.

"Na posiedzeniu niejawnym 7 czerwca 2024 r. skład całej Izby Cywilnej SN uznał cofnięcie wniosku za niedopuszczalne. Posiedzenie w przedmiocie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego będzie miało miejsce w listopadzie 2024 r." - poinformował w piątek po południu SN.

Jak wynika z opublikowanej przez SN sentencji postanowienia, w piątkowym posiedzeniu wzięło udział 19 spośród 30 sędziów Izby Cywilnej wymienionych na stronie sądu. W posiedzeniu nie wzięli udziału sędziowie z tej Izby wyłonieni do SN przez Krajową Radę Sądownictwa sprzed zmian przepisów o KRS uchwalonych w grudniu 2017 r.

Zasadniczo przyjmuje się, że w sprawach o ustalenie lub zmianę płci metrykalnej legitymację procesową mają rodzice powoda, ewentualnie zaś - jeśli już nie żyją - kurator ustanowiony przez sąd. Prawo rodziców do uczestnictwa w takich sprawach jest wyprowadzane z tego, że są oni wpisani w akcie urodzenia powoda, zaś orzeczenie sądu stanowi podstawę do ujawnienia zmiany płci w tym akcie.

Jednak w 2022 r. pytanie w tej kwestii zadał Ziobro, a zostało ono wtedy podpisane przez zastępcę PG Roberta Hernanda. W uzasadnieniu tego pytania oceniono, że także małżonek lub dzieci muszą występować w takiej sprawie.

Jak m.in. wskazał zastępca PG, charakter prawny zawartego przez transseksualistę związku małżeńskiego oraz istota więzi łączących nierozwiedzionych małżonków nakazują nie tylko opowiedzenie się za koniecznością udziału małżonka transseksualisty w sprawie sądowej, ale wręcz za niedopuszczalnością powództwa o zmianę płci metrykalnej.

Zastępca PG dodał w uzasadnieniu pytania, że w razie przyjęcia odmiennej wykładni - "w razie uwzględnienia takiego pozwu z dniem następującym po dacie uprawomocnienia się wyroku doszłoby bowiem do niedopuszczalnego z mocy prawa usankcjonowania w obrocie prawnym małżeństwa dwóch osób tej samej płci".

Zagadnieniem tym 19 stycznia br. zajmował się skład siedmiorga sędziów Izby Cywilnej SN. Wówczas zdecydowano, że pytaniem ma zająć się cała Izba Cywilna SN.

Prezes Izby Cywilnej Joanna Misztal-Konecka mówiła wtedy, że tryb postępowania w procedurze o zmianę płci "został w istocie wykreowany w drodze orzecznictwa sądowego, a jego prawidłowość ma ogromne znaczenie z punktu widzenia ochrony praw obywatelskich i praw człowieka". "W konsekwencji decyzje co do prawidłowości takiego trybu powinny mieć wystarczającą podstawę, a tej należy poszukiwać w rozstrzygnięciu całej Izby Cywilnej" - oceniła prezes tej Izby.

Niedługo później Bodnar wycofał wniosek o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego. "W dotychczasowym orzecznictwie SN nie występują rozbieżności co do wykładni przepisów prawa będących podstawą do orzekania w sprawach o ustalenie płci metrykalnej" - ocenił.

"W postępowaniu tym bierną legitymację procesową mają jedynie rodzice osoby ubiegającej się o zmianę płci, a w przypadku, gdy nie żyją, kurator ustanowiony przez sąd" - przypominała wtedy prok. Adamiak.

Wcześniej w stanowisku przekazanym do SN Rzecznik Praw Obywatelskich wnosił o odmowę podjęcia uchwały, gdyż, w jego ocenie, nie ma rozbieżności w orzecznictwie sądów. Ponadto - jak zaznaczał - w praktyce osoby wnoszące powództwo o ustalenie płci decydują się wcześniej na rozwód.

Przedstawiciel PK prok. Grzegorz Bucoń mówił 19 stycznia, podczas posiedzenia w SN, że fakt, iż nie jest częste posiadanie współmałżonka przez osobę wytaczającą takie powództwo, nie oznacza, że nie istnieje problem prawny.

W stanowisku Kampanii Przeciw Homofobii do tego zagadnienia opowiedziano się za jak najmniej uciążliwą dla osoby transseksualnej formą takiego procesu. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ godl/ wus/