„Wystawa jest dla nas symboliczna, specjalnie w czasie zmian, które dotykają Zachętę" – powiedziała na przedpremierowym pokazie Justyna Markiewicz p.o. dyrektora Zachęty – Narodowej galerii Sztuki. "Przez trzy miesiące zespół kuratorów wybierał prace z naszej kolekcji, opatrywał współczesnymi interpretacjami i komentarzami zarówno artystów jak i publiczności. I dzieła, i komentarze odzwierciedlają zmiany wrażliwości społecznej, pokazują ważną rolę sztuki współczesnej i instytucji kultury w procesie odzyskiwania głosu przez grupy społeczne systemowo go pozbawiane” – zaznaczyła Justyna Markiewicz.

Tytuł „Łzy szczęścia” został zaczerpnięty z prezentowanej na wystawie pracy wideo Oskara Dawickiego z muzyką Pawła Mykietyna. Na filmie Dawickiego z oczu mężczyzny płyną łzy, ale nie spływają do dołu, lecz wspinają się po rzęsach, po twarzy do góry, ku czołu.

Wystawa jak ją charakteryzują kuratorzy „jest opowieścią o emocjach, jakie dzieła te budziły kiedyś i jakie wywołują dzisiaj”.

Kilkadziesiąt prac z ostatnich kilku dekad, w tym dzieła ikoniczne dla polskiej historii sztuki, a także związane z przełomowymi wydarzeniami w historii galerii to m.in. wideoinstalacja „Święto wiosny” Katarzyny Kozyry, fotografie Anety Grzeszykowskiej, Zofii Kulik i Joanny Piotrowskiej, rzeźby Aliny Szapocznikow, Marii Pinińskiej-Bereś i Olafa Brzeskiego, a także prace wideo Liliany Zeic i Przemka Branasa.

„Święto wiosny”, jedna z najbardziej znanych prac Katarzyny Kozyry, zajmuje centralne miejsce wystawy „Łzy szczęścia”. Jakby wbrew tytułowi wystawy instalacja wideo wyświetlana na siedmiu ekranach poświęcona jest problematyce śmierci.

Punktem odniesienia dla artystki był słynny balet Igora Strawińskiego w choreografii Wacława Niżyńskiego i wykonaniu Baletów Rosyjskich Sergiusza Diagilewa.

W „Święcie wiosny” Kozyry uderza widok starych ludzi w roli tancerzy, ukazanych niemal zupełnie nago. „Konwulsyjne i sztywne gesty osiągnięte za pomocą mistrzowskiej pracy choreograficznej w dziele Kozyry wydobyte są za pomocą techniki animacji poklatkowej. Setki tysięcy ujęć, klatka po klatce odzwierciedlających ruch nagich, starych ciał, buduje nastrój niepokoju, tańca +na śmierć+” – charakteryzują pracę Maryla Sitkowska i Hanna Wróblewska w katalogu z 2010 r.

Wystawa „Łzy szczęścia” - jak podkreślają jej kuratorzy - pomyślana jest jako przestrzeń, w której równie ważną rolę, obok pokazywanych dzieł, odgrywa program performatywny. Artyści i artystki poprzez rozmaite działania wchodzą w kontakt, a raczej dialog, z wybranymi dziełami i wskazują na możliwość alternatywnego zwiedzania galerii.

Program performatywny, podobnie jak choreografia wystawy, zachęcają do aktywnego odbioru dzieł sztuki i ich zmysłowego, cielesnego doświadczania. Do publiczności kierowane są liczne, rozwieszone w salach przy poszczególnych dziełach zaproszenia do akcji np. dotykania, wąchania, słuchania odgłosów, oddychania w pewnym rytmie, zamknięcia oczu, wspięcia się na schodki) i pytania o odczucia zmysłowe i inne wrażenia.

Wystawie towarzyszy artystyczno-badawczy program Laboratorium. Chodzi o nowe sposoby dostępu i otwarcie na potrzeby osób z doświadczeniem migracyjnym, uchodźczym i opiekunów, którzy im pomagają. W ramach programu jest rozszerzona oferta oprowadzań w językach innych niż język polski czy „rezydencja wytchnieniowa”.

Wszystkie prace prezentowane w ramach wystawy należą do imponującej kolekcji Zachęty, składającej się z prawie 3700 obiektów; jest to malarstwo, rzeźba, instalacja, wideo, prace na papierze, choreografia czy performans. Dzieła z kolekcji były wystawiane w galeriach w Polsce oraz za granicą, takich jak Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Leopold Museum w Wiedniu czy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Artyści, których prace znalazły się na wystawie „Łzy szczęścia”: Azorro, Wojciech Bąkowski, Przemek Branas, Olaf Brzeski, Oskar Dawicki, Aneta Grzeszykowska, Zuzanna Janin, Katarzyna Józefowicz, Daniel Kotowski, Katarzyna Kozyra, Zofia Kulik, Zbigniew Libera, Goshka Macuga, Jacek Malinowski, Maria Pinińska-Bereś, Joanna Piotrowska, Agnieszka Polska, Mariola Przyjemska, Joanna Rajkowska, Erna Rosenstein, Paweł Sakowicz, Jadwiga Sawicka, Sędzia Główny, Mikołaj Smoczyński, Monika Sosnowska, Jonasz Stern, Alina Szapocznikow, Teresa Tyszkiewicz, Piotr Uklański, Krzysztof Wodiczko, Julita Wójcik, Monika Zawadzki, Liliana Zeic, Artur Żmijewski i inni.

Instalacja SECRET STREAM z 2024 r. (2024) na placu Małachowskiego oraz B U R U N D A N G A z 2017 r. na fasadzie Zachęty: są integralną częścią wydarzenia.

Autorami działań performatywnych i spotkań będą: Olaf Brzeski, Oskar Dawicki, Edka Jarząb, Filip Kijowski, Daniel Kotowski, Katarzyna Kozyra, Jacek Malinowski, Nadia Markiewicz, Alka Nauman, Ania Nowicka, Joanna Pawlik, Jana Shostak, Elwira Sztetler, Anna Zaradny, Liliana Zeic, Marta Ziółek, Katarzyna Żeglicka, Paweł Żukowski i inni.

Zespół kuratorski tworzą: Maria Brewińska, Michał Jachuła, Katarzyna Kołodziej-Podsiadło, Joanna Kordjak i współpracująca Jess Łukawska

„Łzy szczęści”. Wystawa kolekcji Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki będzie czynna od 8 czerwca do 15 września 2024 r. w Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki.(PAP)

Autorka: Anna Bernat

abe/ dki/