„To wyjątkowe wyróżnienie należy się zarówno tym, którzy byli bezpośrednio zaangażowani w projekt, jak i tym, którzy wierzyli, że w trosce o zachowanie naszego dziedzictwa warto dać kopalni drugie życie” - skomentował cytowany w informacji miasta jego prezydent Piotr Kuczera.

„Rywalizacja w kategorii: konserwacja i adaptacja Europejskiej Nagrody Dziedzictwa / Nagrody Europa Nostra jest zawsze bardzo zacięta, a zabytki techniki związane z przemysłem ciężkim rzadko są nagradzane” – zaznaczył dyrektor Zabytkowej Kopalni Ignacy Marek Gołosz.

Otwarcie zrewitalizowanego kompleksu Zabytkowej Kopalni Ignacy, po zakończeniu ostatniego etapu rewitalizacji i udostępnieniu wszystkich zaplanowanych atrakcji, odbyło się dwa lata temu, w czerwcu 2022 r., w 230. rocznicę powstania kopalni Hoym, jak pierwotnie nazywał się zakład. Główną atrakcją jest interaktywna wystawa stała „Wiek pary”.

Prowadzona w znacznej części przy wsparciu Funduszy Europejskich rewitalizacja Zabytkowej Kopalni Ignacy była w poprzednich latach jedną z priorytetowych inwestycji miasta. Prace na kopalni, która zakończyła eksploatację jako część kopalni Rydułtowy w latach 90., były wspierane przez członków Stowarzyszenia Zabytkowej Kopalni Ignacy, wśród nich jej dawnych pracowników.

Działania rewitalizacyjne rozpoczęły się w 2006 r. od zaadaptowania wieży ciśnień na wieżę widokową. W 2015 r. oddano budynki stolarni i maszynowni szybu Głowacki (na cele wystawowe i konferencyjne). Później ruszyły projekty dotyczące sprężarkowni, otoczenia oraz maszynowni i nadszybia szybu Kościuszko.

Utworzona w kompleksie szybu Kościuszko interaktywna wystawa „Wiek pary” ma charakter popularnonaukowy, nawiązuje do idei centrum nauki. Ukazuje, w jaki sposób ujarzmienie sił przyrody np. pary wodnej jako nośnika energii zmieniło świat i ludzi. Najważniejszym eksponatem jest działająca oryginalna parowa maszyna wyciągowa kopalni.

Maszyna z 1920 r. firmy Linke-Hofmann-Werke AG z ówczesnego Breslau od lat nie obsługuje kopalnianego szybu, który jest zasypany, jednak może kręcić charakterystycznymi i widocznymi z daleka kołami wieży wyciągowej, na których dawniej zawieszone były – poprzez liny wyciągowe - klatki szybowe.

To właśnie od budynku maszynowni rozpoczyna się zwiedzanie wystawy. Wewnątrz, przy wysokiej, od gorącej pary, temperaturze, maszynista wraz z pomocnikiem odtwarzają procedury, zgodnie z którymi opuszczano i wyciągano klatki szybowe. Po zakończeniu pokazu można wejść za barierki, by z bliska obejrzeć urządzenie i poczuć zapach mechanizmu.

Z maszynowni przechodzi się do budynku nadszybia, obszernej hali o konstrukcji stalowo-ceglanej z 1922 r., z wieżą wyciągową o wysokości 37 m. W jej centrum znajduje się konstrukcja wieży szybowej, z zachowanymi elementami uzbrojenia. Całość – mimo odczyszczenia, zakonserwowania i częściowej odbudowy - zachowuje industrialny charakter miejsca.

W nadszybiu – przy użyciu nowoczesnych metod – prezentowani są prekursorzy mechanizacji opartej o parę, a następnie stanowisko po stanowisku - doświadczalnie pokazywane są elementy i zasady działania silnika parowego. Całość zwieńczają symulatory kabiny lokomotywy parowej i samochodu parowego. Z antresoli można obejrzeć wyświetlaną na ścianie nadszybia paradę maszyn parowych.

Zabytkowa Kopalnia Ignacy od lat jest częścią Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego. W 2021 r. rybnicki obiekt dołączył do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (European Route of Industrial Heritage - ERIH). W listopadzie 2022 r. kopalnia została członkiem Śląskiej Organizacji Turystycznej. Od marca br. jest współprowadzona przez samorządy miasta i woj. śląskiego.

Europejska Nagroda Dziedzictwa / Nagroda Europa Nostra to najważniejsze europejskie wyróżnienie, jakie przyznawane jest projektom, osobom, organizacjom i instytucjom działającym w obszarze dziedzictwa kulturowego.

W gronie 26 tegorocznych laureatów z 18 krajów wyróżniono też: model rewitalizacji rzemiosła Serfenta z Cieszyna (w kategorii edukacja, szkolenia i umiejętności) oraz twórcę kilku muzeów techniki na południu Polski, zaangażowanego też w poprzednich latach w ratowanie Elektrociepłowni Szombierki w Bytomiu, Piotra Gerbera (w kategorii: mistrzowie dziedzictwa).

Zwycięzcy tegorocznej edycji nagrody zostaną uhonorowani podczas ceremonii, która odbędzie się 7 października w Ateneum Rumuńskim w Bukareszcie. Podczas ceremonii zostaną ogłoszeni laureaci Grand Prix oraz zdobywca nagrody publiczności, wybrani spośród tegorocznych laureatów.

W 2019 r. Grand Prix Nagrody Dziedzictwa Przemysłowego/Nagrody Europa Nostra odebrało zabrzańskie Muzeum Górnictwa Węglowego za wieloletnią rewitalizację i udostępnienie turystom kompleksu Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu.(PAP)

mtb/ dki/