Siljanowska-Dawkowa, kandydatka największej opozycyjnej partii Macedonii Płn. - konserwatywnej WMRO-DPMNE - uzyskała w pierwszej turze wyborów prezydenckich 41,2 proc. głosów, pokonując zdecydowanie obecnego prezydenta, który zdobył 20,5 proc. poparcie - o 24,5 proc. mniejsze niż w wyborach sprzed pięciu lat. W kwietniowej rundzie pierwszej udział wzięło 49,9 proc. uprawnionych do głosowania obywateli, o ponad 8 proc. więcej niż w roku 2019.

71-letnia Siljanowska-Dawkowa skończyła wydział prawa na Uniwersytecie Cyryla i Metodego w Skopje. Doktorat uzyskała na Uniwersytecie w Lublanie, a stopień profesora - w Skopje. W swojej pracy akademickiej skupiała się na prawie konstytucyjnym i systemach politycznych. Pracowała w charakterze ministra bez teki w rządzie Branka Crwenkowskiego, a następnie jako ekspertka ONZ i Rady Europy oraz członkini Komisji Weneckiej.

W wyborach z 2019 roku wzywała do porzucenia nowej nazwy kraju - Republiki Macedonii Północnej - której przyjęcie uregulowało stosunki z sąsiednią Grecją. W 2024 roku zgodziła się na używanie nazwy kraju na arenie międzynarodowej.

Jako kandydatka w 2024 roku Siljanowska-Dawkowa sięga chętnie po retorykę nacjonalistyczną i godnościową, obiecując wyborcom, że "uczyni Macedonię ponownie dumną" - pojawiając się na plakatach w wyborczych z takim właśnie hasłem. Podczas kampanii najwięcej uwagi poświęcała rządom prawa, polityce zagranicznej, diasporze, kulturze i stosunkom z sąsiadami kraju. Postulowała też wzmocnienie roli prezydenta w macedońskim systemie politycznym.

Kandydatka WMRO-DPMNE oraz sama partia - startująca w równoległych wyborach parlamentarnych - podkreślali konieczność dbania o interesy narodowe kraju w trakcie negocjacji akcesyjnych do UE. Siljanowska-Dawkowa powtarzała, że wymóg wpisania bułgarskiej mniejszości narodowej do konstytucji Macedonii Płn. może być spełniony, jeśli przedstawione zostaną gwarancję, że przed Skopje nie będą stawiane inne wymogi wykraczające poza kryteria unijne.

Siljanowska-Dawkowa, mówiąc o procesie akcesyjnym do UE, zwracała uwagę na konieczność "wzajemnego szacunku, trzymania się kryteriów kopenhaskich, rozwijania w Macedonii Płn. niezależnego sądownictwa i europejskiej edukacji". Oświadczała, że "prezydent musi jednoczyć, być proaktywny, kierować się kryteriami kopenhaskimi, reprezentować wszystkich bez względu na pochodzenie etniczne, religię czy płeć".

61-letni Pendarowski także studiował prawo na Uniwersytecie Cyryla i Metodego w Skopje, kończąc na tym kierunku licencjat. Studia magisterskie i doktoranckie ukończył na wydziale nauk społecznych tego samego uniwersytetu. Po studiach rozpoczął staż w kancelarii prawnej, jednak szybko znalazł zatrudnienie w ministerstwie spraw wewnętrznych jako analityk ds. bezpieczeństwa. Później został dyrektorem wydziału analiz i badań resortu i jego rzecznikiem. Funkcję tę sprawował podczas krótkiego konfliktu zbrojnego toczonego przez albańskie bojówki ze służbami bezpieczeństwa Macedonii Płn.

W 2001 roku dołączył do kancelarii prezydenta Borisa Trajkowskiego, pełniąc stanowisko doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego. Prezydent Trajkowski i osiem innych osób, w tym trzej członkowie jego gabinetu, zginęli w katastrofie lotniczej w Bośni i Hercegowinie w 2004 r. W chwili katastrofy Pendarowski przebywał w Dublinie jako przedstawiciel prezydenta w delegacji państwowej, mając złożyć wniosek o członkostwo w UE. Ceremonię przełożono.

W 2008 roku rozpoczął wykłady na Uniwersytecie American College w Skopje, gdzie uczył stosunków międzynarodowych, zagadnień związanych z wywiadem i bezpieczeństwem narodowym, geopolityką, globalizacją czy polityką zagraniczną i bezpieczeństwa UE. W 2014 roku został wybrany przez główną wówczas partię opozycyjną - Socjaldemokratyczny Związek Macedonii (SDSM) - na kandydata w wyborach prezydenckich.

Po przegranej swojego kandydata i partii w równoległych wyborach parlamentarnych ówczesny lider SDSM Zoran Zaev określił wybory jako sfałszowane.

W 2019 roku Pendarowski wygrał wybory prezydenckie, startując w nich z poparciem SDSM oraz największej partii mniejszości albańskiej Macedonii Płn. - Demokratycznego Związku na rzecz Integracji. Jego kontrkandydatką, pokonaną w drugiej turze 51,66 proc. głosów, była Gordana Siljanowska-Dawkowa.

W kampanii przed wyborami z 2024 roku podkreślał chęć obrony praw i wolności obywatelskich, promowania marginalizowanych społeczności, ochrony demokracji, walki z korupcją i przestępczością oraz przyspieszania integracji z UE. W czasie kampanii prowadzonej pod hasłem "Stewo mój prezydent", kandydat SDSM zaznaczał, że głos oddany na niego oznacza zbliżenie państwa do UE i uniknięcie cofnięcia Macedonii Płn. do "bałkańskiej szarości", która - jego zdaniem - trwała w kraju za rządów jego poprzednika Gjorge Iwanowa z WMRO-DPMNE.

Zapowiadał "czwartą bitwę o europejską Macedonię Płn." po tej z 2014 r. - kiedy jego zdaniem skradziono mu zwycięstwo - po 2016 r. - kiedy władzę objęła SDSM - i po trzeciej z 2019 r. - kiedy "potwierdzono słuszność obranej drogi", wybierając go na prezydenta. Zaznaczał, że dla kraju najważniejsze są utrzymanie stabilnych stosunków międzyetnicznych i kontynuacja integracji europejskiej.

Cieniem na jego prezydenturę kładzie się wspieranie socjaldemokratycznych rządów Zaeva i Dimitara Kowaczewskiego, obciążonych niepowodzeniami w integracji europejskiej i skandalami korupcyjnymi. Wynik Pendarowskiego w I turze jest najgorszym rezultatem kandydata SDSM w historii wyborów prezydenckich niepodległej Macedonii Północnej.Ze Skopje Jakub Bawołek (PAP)

jbw/ jm/