Wniosek, który I prezes SN Małgorzata Manowska skierowała w końcu stycznia 2021 r. do rozstrzygnięcia przez skład całej Izby Cywilnej SN, obejmuje sześć pytań. Wówczas wskazywano, że odpowiedzi na te pytania powinny w kompleksowy sposób rozstrzygnąć najpoważniejsze kontrowersje, jakie ujawniły się na tle praktyki orzeczniczej w kwestii kredytów walutowych, w szczególności tzw. kredytów frankowych.

Cała Izba Cywilna miała się zająć tymi zagadnieniami już w początkach września 2021 r. Wtedy jednak zadała pytania do Trybunału Sprawiedliwości UE. Pytania nie dotyczyły kwestii kredytów, lecz ogniskowały się wokół sporu o sądownictwo w Polsce i odnosiły się do kwestii powoływania sędziów przez zmienioną od 2018 roku Krajową Radę Sądownictwa. Mniejszość sędziów Izby Cywilnej - osoby wyłonione w postępowaniach przed KRS już po 2017 roku - zgłosiła zdanie odrębne do decyzji o zadaniu takiego pytania.

Sprawa zagadnień uległa zawieszeniu do stycznia br., gdy TSUE rozpatrzył pytania Izby z 2021 roku. Postanowieniem z 9 stycznia br. europejski trybunał uznał "za oczywiście niedopuszczalny wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez SN 2 września 2021 r.". TSUE wskazał, że orzeczenie w trybie prejudycjalnym musi być niezbędne, aby umożliwić sądowi pytającemu wydanie wyroku w zawisłej przed nim sprawie, a warunkiem zastosowania procedury prejudycjalnej jest w szczególności rzeczywiste istnienie przed sądem krajowym sporu, w którym sąd ten ma wydać orzeczenie. Tymczasem - jak ocenił TSUE - w sprawie kredytów frankowych przed pełnym składem Izby Cywilnej SN nie toczy się żaden spór.

W związku z tym sprawa wróciła do rozpatrzenia w Izbie Cywilnej SN. Nie oznaczało to jednak zakończenia sporu w ramach samej Izby. Jak podawały w ostatnich dniach media dziewięciu sędziów Izby Cywilnej, powołanych przed 2017 rokiem, wydało oświadczenie, w którym ocenili, że ewentualna uchwała de facto doprowadzi do komplikacji dotyczących mocy prawnej takiego rozstrzygnięcia z powodu - ich zdaniem - wadliwości obsady tej Izby.

W kontekście posiedzenia całej Izby przywoływane jest także niedawne rozporządzenie prezydenta zmieniające regulamin SN i opublikowane w grudniu ub.r. Po zmianie m.in. do podjęcia uchwały składu całej Izby wymagana jest obecność połowy sędziów tej Izby, a nie - jak wcześniej - dwóch trzecich.

Wniosek prezes Manowskiej zawiera sześć pytań dotyczących "kluczowych problemów prawnych narosłych w bardzo licznych postępowaniach sądowych odnoszących się do kredytów, najczęściej indeksowanych lub denominowanych we frankach szwajcarskich".

Pierwsze trzy pytania, którymi zajmie się SN, dotyczą rozstrzygnięcia wątpliwości co do sytuacji, w której istotne postanowienia umowy kredytu zostaną uznane za niedozwolone postanowienia, za tzw. klauzule abuzywne.

I prezes SN zapytała, czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

W razie przeczącej odpowiedzi na to pytanie, Izba Cywilna będzie musiała się zająć kwestią, czy - w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej - umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie. Osobno rozpatrywana będzie kwestia kredytu indeksowanego, a osobno - kwestia kredytu denominowanego.

Kolejne trzy pytania odnoszą się do sytuacji, w której stwierdzona zostałaby nieważność lub bezskuteczność umowy.

Pierwsze z nich dotyczy tego, czy w przypadku konieczności zwrotu świadczeń należy stosować tzw. teorię salda, według której obowiązek zwrotu obciąża tylko tę stronę, która uzyskała większą korzyść, czy też teorię dwóch kondykcji, zgodnie z którą zwroty dokonywane są niezależnie przez dwie strony.

I prezes SN zapytała również, czy termin przedawnienia się roszczeń banku, który udzielił kredytu, biegnie od momentu, w którym ten dokonał wypłaty.

Ostatnia kwestia dotyczy tego, czy w przypadku zwrotu nienależnych świadczeń jedna ze stron może domagać się tzw. wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych, z których druga strona korzystała w czasie, kiedy umowa nie była jeszcze kwestionowana.

Pytania I prezes to nie pierwsze zagadnienia prawne, odnoszące się do spraw kredytów frankowych, które trafiły na wokandę SN. Od skierowania pytań przez prezes Manowską minęły już ponad trzy lata i część z przedstawionych zagadnień Izba Cywilna rozpatrywała w mniejszych składach - trzech lub siedmiu sędziów - odpowiadając na pytania sądów bądź Rzecznika Finansowego. Inne zagadnienia dotyczące kredytów frankowych pozostają w SN zawieszone oczekując na rozstrzygnięcia TSUE w kwestiach tych kredytów. Z kolei wiele problemów - choćby szczegółowych kwestii wzajemnych rozliczeń między bankami a kredytobiorcami oraz terminów przedawniania roszczeń w takich sprawach - nadal budzi wątpliwości orzecznicze.

Czwartkowe posiedzenie Izby Cywilnej ma odbyć się w największej sali SN. Planowana jest także transmisja internetowa. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ par/