To nie jest tylko problem samego Pegasusa – podkreślił Śliz, który razem z Michałem Gramatyką przedstawili w Sejmie stanowisko Klubu Parlamentarnego Polska 2050 - Trzecia Droga w sprawie informacji Prokuratora Generalnego na temat skali kontroli operacyjnej w 2023 r. w Polsce. Z informacji wynika, że wszystkie uprawnione organy skierowały łącznie wobec 5973 osób wnioski o zarządzenie kontroli i utrwalanie rozmów lub zarządzenie kontroli operacyjnej; sądy zarządziły kontrole wobec 5835 osób.

Zdaniem Śliza, mamy z nią "systemowy problem". Wskazał, że na niemal 6 tysięcy wniosków o taką kontrolę odmów było zaledwie 0,3 proc., co "nie jest nawet błędem statystycznym"."22 razy sąd odmówił" – podkreślił Śliz i dodał, że można z tego wysnuć wniosek, że kontrola sądowa w tym przypadku nie jest nam potrzebna, bo sąd "i tak klepnie każdą kontrolę".

Jego zdaniem, cały system został tak pomyślany, żeby wymuszać owo "klepanie", gdyż sędzia, który wyda odmowę, musi napisać uzasadnienie, dlaczego to zrobił, ale jeśli się zgodzi na kontrolę - nie musi tego uzasadniać.

Poseł Śliz podniósł także, iż w obecnych realiach prawnych służby mogą podsłuchiwać obywatela przez osiem dni bez żadnej zgody, więc "powinniśmy się zastanowić nad tym, czy ten okres nie powinien być krótszy".

Kolejnym błędem systemowym, według Śliza, jest to, że obywatel, którego inwigilowano, ale na podstawie zebranego materiału nie przedstawiono mu zarzutów, nigdy nie dowie się, że taka operacja wobec niego była prowadzona. Nie dowie się też, na jakiej podstawie, w oparciu o jaki materiał sąd wyraził na nią zgodę.

Opierając się na przykładach ze swojej kariery zawodowej – poseł Śliz jest adwokatem – stwierdził, że czasem we wnioskach o poddanie danej osoby kontroli operacyjnej "podawany jest tylko i wyłącznie numer telefonu", a sąd nie wie, za pomocą jakich metod obywatel będzie inwigilowany.

Paweł Śliz zaapelował też, aby rozważyć możliwość sprawdzenia "po fakcie", czy "podsłuch był prawidłowo zastosowany". "W porównaniu do aparatu państwowego, obywatel znajduje się w nieporównywalnie słabszej pozycji. Przepisy prawa muszą więc dawać obywatelowi skuteczne narzędzie gwarantujące ochronę jego praw i wolności" – zaakcentował Paweł Śliz. W jego ocenie, przepisy nie dają obecnie obywatelom poczucia bezpieczeństwa, co powoduje brak zaufania do organów państwowych.

Po Pawle Ślizie głos zabrał jego klubowy kolega Michał Gramatyka. Jak stwierdził, on widzi trzy wymiary kwestii kontroli operacyjnej. Pierwszy, techniczny: "rozpracowanie operacyjne prowadzone trojanami typu Pegasus jest kompletne. Wszystko jest na talerzu, (…) nic nie jest prywatne" zaakcentował.

Drugi wymiar, procesowy, to automatyzm, z jakim wydawane są zgody na takie kontrole. "Często te zgody są udzielane wobec osób, które pozostają poza kręgiem podejrzeń, które często nawet pozostają poza postępowaniem" – zauważył Gramatyka.

Jak wskazał, wymiar trzeci jest ludzki: "proszę sobie wyobrazić, że pomimo tego, że wasze życie przez (…) 8 dni było na talerzu, mogło być obserwowane przez funkcjonariuszy służb specjalnych (...), to wy, państwo, nigdy się o tym nie dowiecie", choć "państwo wkracza w wasze życie tak głęboko, że głębiej się nie da" - zaznaczył.

"W dobie nowych technologii rodzi się pokusa sięgania po łatwe rozwiązania w pracy operacyjnej" – poseł Gramatyka zacytował wypowiedź ministra Adama Bodnara, by przypomnieć, że niedługo Sejm będzie procedował "prawo komunikacji elektronicznej". "Nie jest dla nikogo tajemnicą, że minister koordynator służb specjalnych zawnioskował o to, aby wpisać do tego prawa (…) rozkodowanie komunikatorów internetowych (…), które szyfrują wiadomości w systemie end-to-end" – wyjaśnił, by zaraz podkreślić, że „to nie jest metoda".

Gramatyka nawiązał do opracowania pod tytułem "Rozsiodłać Pegaza", zawierającego postulaty m.in. środowisk prawniczych, wśród których są m.in. urealnienie sądowej kontroli stosowania technik operacyjnych oraz prawo do bycia informowanym o inwigilacji, jeśli figurant okazałby się niewinny.

"Pegasusa wykryto przypadkiem" – zauważył Michał Gramatyka. Gdyby nie to, "dziś nie byłoby tej dyskusji, bo nikt nigdy nie dowiedziałby się, że w rękach służb są tak potężne narzędzia" - spuentował. (PAP)

Autorka: Mira Suchodolska

mir/ itm/