Ustawa o tzw. opłacie cukrowej, z 14 lutego 2020 r., nakłada m.in. podatek na słodzone napoje. Wprowadza zmiany w różnych przepisach w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów, m.in. tzw. opłatę cukrową i opłatę za sprzedaż napojów alkoholowych o objętości nieprzekraczającej 300 ml, czyli tzw. małpek. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2021 r.

W czwartek na posiedzeniu sejmowej Podkomisji Zdrowia wysłuchano informacji na temat wpływu podatku cukrowego na zachowania prozdrowotne obywateli i zwiększenie dostępności do opieki zdrowotnej (cukrzyca, otyłość).

"Przez pierwsze dwa miesiące funkcjonowania ustawy o opłacie cukrowej wpływy były na poziomie ponad 70 mln zł, później wyszła ona średnio ok. 150 mln zł miesięcznie" – powiedział dyr. departamentu zdrowia publicznego w Ministerstwie Zdrowia Dariusz Poznański.

Z tytułu opłaty małpkowej, która rozliczana jest półrocznie, za ubiegły rok wpływy wyniosły ok 700 mln zł.

Powiedział, że podniesienie ceny powinno skutkować spadkiem popytu nawet o 30 proc. Wolumen sprzedaży spadł o 7,8 proc. w porównaniu z rokiem 2020. Wspomniał, że "według Centrum Monitorowania Rynku opłata wpłynęła na wzrost ceny, co spowodowało spadek sprzedaży. Poza tym "opłata cukrowa wymusiła u części producentów zmianę strategii produktowej, czyli zmniejszenie zawartości cukru w produktach, czy rezygnację ze stosowania kofeiny czy tauryny".

Rozpoczęto także wzbogacać napoje o soki owocowe oraz wprowadzać mniejsze opakowania, bo opłata ustalana jest w przeliczeniu na litr, czyli im mniejsze opakowanie, tym mniej cukru w produkcie, a więc niższa opłata.

"Spodziewamy się zmiany nawyków żywieniowych oraz spadku sprzedaży i utrzymania wpływów z opłaty" – powiedział Poznański.

Zapowiedział, że "w roku 2022 i 2025 zostanie zrobione badanie preferencji konsumentów, dotyczących wyborów żywieniowych, a także przegląd składu wartości odżywczych wybranych produktów dostępnych na rynku".

Naczelnik Agnieszka Borek z Ministerstwa Finansów zwróciła uwagę, że pobór opłat z podatku cukrowego jest obecnie bardzo skomplikowany z powodu szerokiego katalogu podmiotów zobowiązanych do tej opłaty.

"W związku z tym MF opracowało projekt nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym w odniesieniu do regulacji opłaty cukrowej. Jego celem jest uproszczenie poboru opłaty od środków spożywczych oraz wyeliminowanie ograniczeń i wątpliwości interpretacyjnych związanych ze stosowanie obowiązujących przepisów" – powiedziała Borek.

Wyjaśniła, że dopracowano definicję napoju podlegającego opłacie, definicję wprowadzenia na rynek krajowy napoju oraz skonkretyzowano zdarzeń skutkujących obowiązkiem opłaty. "Projekt zawiera również obniżenie wysokości sankcji oraz możliwość zwrotu zapłaconej opłaty od napojów wyprowadzonych z kraju" – dodała.

Zwróciła uwagę, że "wprowadzenie opłaty, według założeń projektodawcy, miało przynieść miesięczne wpływy w wysokości 250 mln zł, tymczasem w 2021 r. wahały się one od 76-171 mln zł, a w roku bieżącym – między 67 mln do 153 mln zł".

"W lutym nastąpił największy dotychczasowy spadek wpływów do poziomu niespełna 67 mln zł" – powiedziała Borek. Wśród czynników to powodujących wskazała: wybuch wojny w Ukrainie, postępujący spadek konsumpcji, zmniejszenie ilości podmiotów składających informacje o opłacie, co może świadczyć o niskiej i ciągle spadającej dyscyplinie podatkowej.

"Innym czynnikiem może być także unikanie przez podmioty składania korekt informacji o opłacie z powodu wysokich i nieproporcjonalnych sankcji" – dodała.

Poinformowała, że "w maju br. wpływy z podatku cukrowego wyniosły 143 mln 842 tys. zł, czyli w ciągu 5 miesięcy br. wpłynęło 611 mln 692 tys. zł". Jak oceniła, "są one na poziomie zbliżonym do wpływów z ubiegłego roku".

Dariusz Dziełak z Narodowego Fundusz Zdrowia powiedział, że na razie jest zbyt wcześnie, aby ocenić pozytywny wpływ podatku na zachowania prozdrowotne Polaków. "Z obserwacji danych dotyczących korzystania ze świadczeń zachowania obywateli w dużej mierze zostały przykryte skutkami trwającej pandemii" – stwierdził.

Poinformował, że od 2018 r. rokrocznie na cukrzycę zapada w Polsce 350-360 tys. osób. W roku 2020 zanotowaliśmy 306 tys., ale biorąc pod uwagę dane z roku 2020 i 2021, to wskaźniki są zbliżone do danych z poprzednich lat.

Zwrócił uwagę, że główną grupą osób, która zapada na cukrzycę są dorośli. "W przypadku dzieci poniżej 18. roku życia odnotowujemy 22-23 tys. chorych, zaś liczba nowych zachorowań w ciągu roku waha się między 3,8 tys. a 4,5 tys." – powiedział Dziełak.

Poinformował, że roczne wydatki NFZ na leczenie chorych z cukrzycą w roku 2021 wyniosły ponad 2 mld 100 mln zł. Wyjaśnił, że główną pozycją tych kosztów są leki – ponad 1 mld zł, paski do oznaczani glukozy, czyli wyroby medyczne – 500 mln zł, świadczenia zdrowotne z rozpoznaniem głównym cukrzycy – 427 mln zł. Poza tym były wyroby medyczne związane z pompami infuzyjnymi i systemy ciągłego monitorowania glukozy.

Autor: Magdalena Gronek

mgw/ joz/