Ranking corocznie opracowywany przez organizację Reporterzy bez Granic porównuje poziom wolności, jaką cieszą się dziennikarze i media w 180 krajach. Tegoroczny raport został opublikowany 3 maja.

"To nic, że droga wyboista, ważne, że kierunek słuszny" - tak prof. Tadeusz Kowalski podsumował pozycję, jaką w najnowszym Światowym Indeksie Wolności Prasy zajęła Polska. Zauważył, że od czasu publikacji zeszłorocznego raportu awansowaliśmy o 10 pozycji, ale "zawsze może być lepiej". Medioznawca podkreślił przy tym, że okres, kiedy polskie media "uzyskały szansę odbudowania swojej tożsamości, zwłaszcza media publiczne, był stosunkowo zbyt krótki, żeby mogło nastąpić jakieś radykalne przewartościowanie ocen". Dodał, że "odsunięcie bardzo propagandowego charakteru mediów publicznych tworzy szansę na przyszłość". Medioznawca przypomniał także sukcesy Polski w rankingu Reporterów bez Granic - "były lata, kiedy byliśmy w pierwszej dwudziestce".

Na 18. pozycji w Światowym Indeksie Wolności Prasy Polska uplasowała się w 2015 r., a na 19. - rok wcześniej.

"Wbrew pozorom ja stanu wolności prasy w Polsce nie oceniam źle" - powiedział prof. Kowalski. "Zależy, z jakiej perspektywy na to spojrzymy" - dodał. Zaznaczył, że odbiorcy mediów cieszą się w naszym kraju bardzo dużą możliwością wyboru. "Z jednej strony wyboru kanału, z którego chce się korzystać, z drugiej strony też możliwością wypowiedzi, bo wiele tych mediów stwarza możliwość bezpośredniego udziału w debacie publicznej" - wyjaśnił medioznawca. Jako przykład takiego medium przywołał platformę X.

Członek KRRiT zauważył, że wydawcy i właściciele mediów działają w warunkach silnej presji konkurencyjnej. "Dzisiaj nie można zadekretować niczyjej pozycji" - powiedział. "O tę pozycję trzeba codziennie walczyć, codziennie trzeba zyskiwać jakiś poziom akceptacji" - podkreślił i dodał, że z zasięgiem i popularnością danego medium bezpośrednio wiąże się jego finansowanie - np. środki, jakie otrzymuje ono z reklam.

Zdaniem profesora Kowalskiego, na takiej działalności mediów nie cierpi wolność słowa. "Ona cierpi w inny sposób" - zaznaczył. Wspomniał o długotrwałych procesach wymierzonych w udział w debacie publicznej (SLAPP - Strategic Lawsuit Against Public Participation). "Chodzi tu o wszelkiego rodzaju formy zniechęcania dziennikarzy i wydawców do udziału w życiu publicznym, a w szczególności do patrzenia władzy na ręce" - wyjaśnił medioznawca. Dodał, że takie procesy są dla właścicieli mediów kosztowne i wymagające, a w przypadku kilkukrotnie oskarżanych o wykroczenia dziennikarzy skutkują tzw. "efektem mrożącym". Ci ostatni stają się bardziej wstrzemięźliwi i unikają poruszania pewnych tematów.

Medioznawca wspomniał o art. 212 kk, "który za pewnego rodzaju domniemane, bądź prawdziwe wykroczenia, może ukarać taką osobę (dziennikarza - PAP) nawet karą więzienia". "Sprawy o ochronę dobrego imienia powinny być rozpatrywane przede wszystkim na gruncie prawa cywilnego" - powiedział Tadeusz Kowalski. Podkreślił, że bycie dziennikarzem nie zwalnia z odpowiedzialności. "Natomiast karanie takimi bardzo ostrymi sankcjami jak więzienie czy pozbawienie możliwości wykonywania zawodu, to są - wydaje się - rzeczy idące zbyt daleko". Dodał, że mimo próśb środowisk dziennikarskich, "świat polityki od lat jest mocno wstrzemięźliwy w sprawie nowelizacji tego artykułu".

Członek KRRiT zaznaczył, że fundamentalną funkcją mediów jest kontrolowanie władzy. "Ale jak ją wykonywać, jeżeli jest się cały czas pod wrażeniem, że można być oskarżonym z art. 212?" - zapytał. Profesor Kowalski dodał, że procesy wytaczane pracownikom mediów są bardzo długotrwałe - trwają nawet 8-10 lat - i bardzo kosztowne. Powiedział, że na konferencji dot. SLAPP-ów minister sprawiedliwości Adam Bodnar poinformował, że w Kodeksie Karnym funkcjonują artykuły, które pozwalałyby sądom na umarzanie takich spraw, jako że stanowią one nadużycie procedury prawnej dla innych celów. Tadeusz Kowalski zaznaczył, że świadomość sędziów dot. SLAPP-ów jest mała i konieczne byłoby wdrożenie szkoleń dla tego środowiska.

3 maja przypada ustanowiony przez ONZ Światowy Dzień Wolności Prasy. (PAP)

ef/ lm/