Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 81 lat Znaku Polski Walczącej
2023-03-20, 16:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł

81 lat Znaku Polski Walczącej

Znak Polski Walczącej. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Znak Polski Walczącej. Cmentarz Powązkowski w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
81 lat temu, 20 marca 1942 roku, na murach okupowanej Warszawy po raz pierwszy pojawił się Znak Polski Walczącej, popularnie nazywany "kotwicą". Graficznie łączył w sobie literę "P" - jak Polska i "W" - jak walka, symbolizując opór wobec najeźdźcy i nadzieję na odzyskanie niepodległości kraju.
Znak był stosunkowo łatwy do namalowania i czytelny, zarówno dla Polaków, jak i dla Niemców, szybko więc stał się elementem wojny psychologicznej z okupantem. Znak Polski Walczącej malowali najczęściej harcerze z organizacji "Wawer", zajmujący się tzw. małym sabotażem. Robili to trudno usuwalną farbą smołową w miejscach dobrze widocznych: na murach, chodnikach, tablicach ogłoszeniowych, słupach elektrycznych i na przystankach tramwajowych. Z czasem symbol został rozpowszechniony w całej Polsce.

Autorką znaku była najprawdopodobniej Anna Smoleńska, pseudonim "Hania", harcerka Szarych Szeregów, studentka historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. W 1943 roku zginęła w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Miała 23 lata.
W 2014 roku Sejm uchwalił ustawę o ochronie Znaku Polski Walczącej. Zgodnie z nią kotwica stanowi dobro ogólnonarodowe i podlega ochronie należnej historycznej spuściźnie Rzeczypospolitej Polskiej. Otaczanie Znaku Polski Walczącej czcią i szacunkiem stało się prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej, a jego publiczne znieważanie podlega karze grzywny.

(więcej)

Symbol Polski Walczącej został wybrany z 27 propozycji zgłoszonych na konspiracyjny konkurs Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Kotwica miała silnego konkurenta w postaci kompozycji przedstawiającej skrzyżowane miecze grunwaldzkie. Przy wyborze brano pod uwagę między innymi łatwość wykonania znaku oraz jego wymowę patriotyczną. I właśnie te kryteria przeważyły na rzecz kotwicy.

Pierwszy duży Znak Polski Walczącej można było zobaczyć na werandzie warszawskiej cukierni Lardellego przy ulicy Polnej. Był to znany lokal, w którym w pierwszych latach okupacji spotykała się warszawska inteligencja i artyści. Przychodzili tam także Niemcy. Za wykonawcę tamtego znaku jest uważany działacz Szarych Szeregów podharcmistrz Aleksy Dawidowski, legendarny "Alek".

Inną ważną postacią propagującą znak kotwicy był harcerz Szarych Szeregów harcmistrz Jan Bytnar "Rudy", twórca szablonu i pieczątek z tym znakiem. Opracował też urządzenie do malowania znaku, zwane "wiecznym piórem". W całej Warszawie stał się znany jego wyczyn, polegający na namalowaniu kotwicy na cokole pomnika Lotnika, stojącego wówczas na placu Unii Lubelskiej. Wymagało to sprawności i odwagi, ponieważ w pobliżu mieściła się główna siedziba warszawskiego gestapo.

Inicjatorem i głównym, obok "Rudego", wykonawcą akcji malowania kotwicy na budynkach i pomnikach był też inny bohater Szarych Szeregów Tadeusz Zawadzki "Zośka".
W Warszawie przy ulicy Koszykowej 75, w pobliżu wejścia na teren Politechniki Warszawskiej, znajduje się granitowa tablica, upamiętniająca działalność konspiracyjną Szarych Szeregów i głównych twórców znaku kotwicy. Cokoły z cukierni Lardellego z namalowanymi kotwicami znajdują się dzisiaj na patio Liceum im. Stefana Batorego, którego absolwentami byli między innymi "Alek", "Zośka" i "Rudy".

Choć powszechnie przyjmuje się, że autorką znaku kotwicy była Anna Smoleńska, pojawiają się też inne możliwe źródła jego pochodzenia. Irena Rybotycka, córka przedwojennego wydawcy Roberta Wegnera, podkreślała, że przedwojenny symbol oficyny Wegnera - "Wydawnictwa Polskiego" - był łudząco podobny do późniejszej kotwicy. Z jej wypowiedzi wynika, że z prośbą o wykorzystanie symbolu w imieniu Polskiego Państwa Podziemnego miał się zwrócić do wydawnictwa Jerzy Jabłonowski, były adiutant Józefa Piłsudskiego. Jeszcze inny trop prowadzi do postaci Jana Sokołowskiego, warszawskiego plastyka, przyjaciela i sąsiada Aleksandra Kamińskiego, szefa Biura Informacji i Propagandy AK. Według tej wersji, to właśnie Kamiński miał zlecić artyście opracowanie symbolu.

Pochodzenie kotwicy zapewne nie zostanie do końca wyjaśnione. Z uwagi na konspiracyjny charakter konkursu, nie zachowały się bowiem dokumenty poświadczające autorstwo znaku.

Zobacz także

2024-03-28, godz. 11:00 Ambasador Polskiej Historii – nagroda IPN dla osób i organizacji spoza Polski Instytut Pamięci Narodowej przyjmuje zgłoszenia do nagrody „Ambasador Polskiej Historii”. Jest ona przeznaczona dla osób i organizacji spoza Polski. To… » więcej 2024-03-28, godz. 09:00 55 lat temu zmarł Dwight Eisenhower, generał armii i prezydent Stanów 55 lat temu - 28 marca 1969 roku - zmarł Dwight Eisenhower, głównodowodzący wojsk sprzymierzonych w czasie II wojny światowej, a potem - przez dwie kadencje… » więcej 2024-03-28, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 28 marca » więcej 2024-03-27, godz. 21:48 Spotkanie „»Zawsze powracamy po swoich«. Stan poszukiwań i identyfikacji pomordowanych Żołnierzy Wyklętych” 26 marca dr hab. Krzysztof Szwagrzyk i mec. Anna Szeląg byli gośćmi kolejnego spotkania z cyklu „Tajemnice Bezpieki” w Przystanku Historia IPN w Warszawie… » więcej 2024-03-27, godz. 20:16 Zmarł Jerzy Mindziukiewicz, pseudonim "Jur", wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich W wieku 96 lat zmarł Jerzy Mindziukiewicz pseudonim "Jur" - uczestnik Powstania Warszawskiego, a w ostatnich latach wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich… » więcej 2024-03-27, godz. 19:01 5 lat temu zmarł Stanisław Dąbrowa-Kostka, żołnierz AK, uczestnik akcji rozbicia niemieckiego więzienia w Jaśle Pięć lat emu, 27 marca 2019 roku, zmarł Stanisław Dąbrowa-Kostka, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik brawurowej akcji rozbicia niemieckiego więzienia w… » więcej 2024-03-27, godz. 09:00 Mija 79 lat od aresztowania przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego Aresztowanie przywódców Polskiego państwa Podziemnego - 79. roczn. dokumentacja 79 lat temu, 27 i 28 marca 1945 roku, w Pruszkowie pod Warszawą NKWD podstępnie… » więcej 2024-03-27, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 27 marca » więcej 2024-03-26, godz. 11:00 15 lat temu zmarł opozycjonista Piotr Bednarz 15 lat temu - 26 marca 2009 roku - zmarł Piotr Bednarz, działacz opozycji antykomunistycznej na Dolnym Śląsku. W grudniu 1981 roku był w grupie, która tuż… » więcej 2024-03-26, godz. 09:00 Mija 81 lat od akcji pod Arsenałem Mija 81 lat od słynnej akcji pod Arsenałem. 26 marca 1943 roku harcerze z konspiracyjnych Szarych Szeregów odbili harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i 20 innych… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »