Studiowała historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo na tajnym Uniwersytecie Latającym. Były to konspiracyjne kursy, organizowane na przełomie XIX i XX wieku, głównie dla kobiet. Nałkowska poświęciła też wiele lat życia samodzielnej edukacji. W literaturze debiutowała w 1898 roku, mając 14 lat, wierszem "Pamiętam" opublikowanym w "Przeglądzie Tygodniowym". Jej pierwsze opowiadanie zatytułowane "Orlica", ukazało się w 1903 w naukowo-społeczno-literackim tygodniku "Ogniwo". Współpracowała z grupą literacką "Przedmieście", skupiającą lewicujących prozaików dwudziestolecia międzywojennego.

Szczyt jej kariery literackiej przypadł na lata 30. XX wieku. Znany dramat "Dom kobiet" został wystawiony w 1930 roku, zaś pięć lat później na rynku pojawiła się najsłynniejsza powieść pisarki "Granica". Nałkowska była też autorką między innymi utworów: "Rówieśnice", "Romans Teresy Hennert", "Niedobra miłość", autobiograficznej powieści "Dom nad łąkami", zbiorów nowel, opowiadań i szkiców, jak "Małżeństwo" czy "Charaktery", a także dramatów - "Dzień jego powrotu".

Za dzieło literackie uznawane są "Dzienniki" Zofii Nałkowskiej, obejmujące 55 lat jej życia, to jest okres od 1899 do 1954 roku, a odnalezione po śmierci autorki. Stanowią jednocześnie obraz całej epoki. Zdaniem Hanny Kirchner, krytyk literackiej i badaczki życia pisarki, w tych "intymnych zapiskach realizowało się to samo, co było istotą literackiej twórczości Nałkowskiej - poszukiwanie istoty, esencji człowieczeństwa". Od 2024 rękopis "Dzienników" jest prezentowany na wystawie stałej Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie.

Zofia Nałkowska działała w stowarzyszeniach kobiecych, Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, polskim PEN Clubie. Miała mandat posłanki do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I kadencji.

Zmarła w 17 grudnia 1954 roku. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Wojskowych Powązkach w Warszawie. Jej pogrzeb miał charakter państwowy.

(więcej)

Zofia Nałkowska urodziła się w Warszawie 10 listopada 1884 roku. Mieszkała między innymi w Wołominie, Kielcach, Krakowie i Grodnie, a od połowy lat 20. XX wieku w Warszawie. W 1906 roku wydała swą pierwszą powieść "Kobiety".

Publikowała w "Tygodniku Ilustrowanym", "Kobiecie współczesnej", "Wiadomościach Literackich" i "Głosie Prawdy". Prowadziła też salon literacki, którego opisy zachowały się we wspomnieniach Witolda Gombrowicza, Jana Kotta czy Tadeusza Brezy. Zajmowała się tłumaczeniami z francuskiego i rosyjskiego.

Od 1915 roku wykładała w Warszawie historię literatury polskiej na kursie przygotowawczym na uniwersytet. Po wojnie, od 1920 współorganizowała Związek Zawodowy Literatów Polskich, potem zasiadała w jego Zarządzie i kierowała związkiem. W 1926 roku została wiceprezes, a następnie prezes Polskiego PEN Clubu. W 20-leciu międzywojennym brała udział w protestach przeciw represjonowaniu opozycji, mniejszości narodowych i działaczy lewicowych. W 1935 roku została nagrodzona Państwową Nagrodą Literacką za powieść "Granica".

W czasie II wojny światowej pisarka prowadziła sklep z tytoniem w Warszawie i współpracowała z podziemiem literackim. Po 1945 roku zaakceptowała nową władzę i przyjęła mandat Krajowej Rady Narodowej. Brała udział w pracach Sejmu Ustawodawczego, weszła w skład Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Efektem pracy Zofii Nałkowskiej był zbiór opowiadań "Medaliony", które w oszczędnej, ale wstrząsającej formie ukazywały niemieckie zbrodnie.

W 1949 roku pisarka była delegatką Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu. Weszła też w skład Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina.

Zofia Nałkowska dwukrotnie wychodziła za mąż. W 1904 roku za publicystę i pedagoga Leona Rygiera, a w 1922 - za polityka i żołnierza Jana Jur-Gorzechowskiego.
Zmarła w 1954 roku. Czterdzieści lat później, w 1994 roku, decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej, imieniem Zofii Nałkowskiej został nazwany krater na Wenus.