Bitwa była określana jako "chrzest bojowy" 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, sformowanej w Sielcach nad Oką w Związku Radzieckim i dowodzonej przez generała Zygmunta Berlinga. "Kościuszkowcy" walczyli w składzie 33. Radzieckiej Armii Frontu Zachodniego. W okresie PRL starcie pod Lenino przedstawiano jako jedno z największych zwycięstw w dziejach polskiego oręża, budując mit przyjaźni polsko-radzieckiej. W rzeczywistości, nieprzygotowana i źle dowodzona dywizja, bez wsparcia pancernego i lotniczego, nie była w stanie przełamać niemieckiej obrony.

1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, utworzoną pod auspicjami komunistycznego Związku Patriotów Polskich, tworzyli między innymi polscy zesłańcy i jeńcy, którzy nie zdążyli wstąpić do armii generała Władysława Andersa i wyjść z nią z ZSRR. Na początku września 1943 roku, zaledwie pięć miesięcy po rozpoczęciu formowania, 1. Dywizja Piechoty została włączona w skład Frontu Zachodniego i podporządkowana 33. Armii pod dowództwem generała Wasilija Gordowa. Żołnierze polscy nie zostali wystarczająco przeszkoleni, brakowało im też doświadczenia. Dowódcy Armii Czerwonej natomiast nie liczyli się ze stratami w ludziach.

Podczas bitwy pod Lenino "kościuszkowcy" stracili ponad trzy tysiące żołnierzy, z tej liczby ponad 500 poległo, niemal 1800 zostało rannych, ponad 650 zaginęło bez wieści, a ponad 100 dostało się do niemieckiej niewoli. Straty własne dywizji wyniosły blisko 24 procent stanu osobowego.

Na miejscu bitwy pod Lenino znajduje się polski cmentarz wojskowy.

(więcej)

Przeciwnikiem wojsk radzieckich i polskich były połączone - 337. i 113. - niemieckie dywizje piechoty, broniące "linii Pantery", przebiegającej na wysokości Lenino. Kierunek ten miał duże znaczenie strategiczne, gdyż poprzez tak zwaną bramę smoleńską otwierał drogę na Białoruś, a następnie do Polski i Prus Wschodnich.

Polskiej dywizji przypadło w udziale przełamanie obrony niemieckiej na rzece Mierei między Susajewo i Lenino, zdobycie dwóch sąsiednich wsi oraz rozwijanie natarcia w kierunku Dniepru. Żołnierzom udało się wedrzeć w głąb niemieckiej obrony, jednak po dwóch dniach zaciętych walk dywizja została wycofana na tyły, by uzupełnić straty. Wskutek tego Niemcy odzyskali utracony teren i działania na froncie zamarły do lata 1944 roku, gdy rozpoczęła się wielka ofensywa Armii Czerwonej na Białorusi, znana pod kryptonimem "Bagration".

1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w 1944 roku walczyła pod Puławami i o Pragę. Od lutego 1945 brała udział w walkach o Wał Pomorski, forsowała Odrę oraz uczestniczyła w szturmie na Berlin. W 1955 roku jednostka została przeformowana w 1. Warszawską Dywizję Zmechanizowaną, której dowództwo stacjonowało w podwarszawskim Legionowie. Była sztandarową formacją, pełniąc też funkcje reprezentacyjne, do rozformowania w 2011 roku.

W okresie PRL, od 1950 do 1989 roku, decyzją komunistycznych władz, w rocznicę walk pod Lenino - 12 października - obchodzono Dzień Wojska Polskiego. Rada Państwa uznała tę bitwę za początek braterstwa Wojska Polskiego z Armią Czerwoną.