Kilka miesięcy później, 18 marca 1921 roku, również w Rydze został podpisany traktat pokojowy, który wytyczył granicę polsko-radziecką i do agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 regulował stosunki pomiędzy państwami.

Dziś, podobnie jak w chwili podpisania, oceny pokojowego traktatu z Rygi są rozbieżne. Niektórzy historycy uznają go za porażkę polskich elit politycznych, inni uważają, że zwyciężył ich realizm.

Zgodnie z traktatem granice II Rzeczypospolitej na wschodzie kończyły się niemal w granicach drugiego zaboru. Polska zyskała część zachodniej Białorusi, bez Mińska, a także część Ukrainy, bez Kamieńca Podolskiego. Na północy jej rubieże wyznaczała Dźwina, a na południu - Zbrucz i Dniestr.

Rosja sowiecka miała wypłacić Polsce odszkodowanie w wysokości 30 milionów rubli w złocie, czego jednak nigdy nie zrobiła. Nie zostały zrealizowane także ustalenia dotyczące praw Polaków zamieszkujących państwo sowieckie. Do Polski wróciło ponad milion rodaków, ponad półtora miliona spotkał tragiczny los - wysiedlenia, prześladowania, katorga, głód i śmierć.

(więcej)

Wojna II Rzeczypospolitej z Rosją sowiecką wybuchła w 1919 roku. Za jej początek uznaje się starcia wojsk odrodzonej Polski z oddziałami Armii Czerwonej w okolicy miejscowości Mosty nad Niemnem 14 lutego.

Bolszewicka armia posuwała się za wycofującymi się z tamtych terenów Niemcami na mocy tajnego porozumienia, zawartego w listopadzie 1918 roku między Leninem a dowództwem niemieckim. Przewidywało ono przejmowanie przez bolszewików terenów okupowanych wcześniej przez Niemców. Na przełomie 1918 i 1919 roku utworzona w tym celu przez bolszewików Armia Zachodnia zajęła Mińsk i Wilno, wchodząc w styczność z oddziałami polskimi.

Celem Lenina było zrealizowanie idei światowej rewolucji, która miała doprowadzić do dyktatury proletariatu. Rosja bolszewicka dążyła też do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w podległe republiki. Na zjeździe Międzynarodówki Komunistycznej w 1919 roku Lenin zapowiadał: "Niemcy będą nasze. Odzyskamy Węgry. Bałkany powstaną przeciwko kapitalizmowi. Powstaną Włochy. Burżuazyjna Europa ogarnięta jest przez nawałnicę i drży w posadach".

Przełomowym momentem wojny była Bitwa Warszawska, w której Polacy pokonali Armią Czerwoną. Dzięki śmiałemu kontrnatarciu udało się złamać marsz bolszewików na stolicę i zmusić ich do odwrotu.

Wojna między Polską a Rosją bolszewicką była konfliktem toczonym na dużych przestrzeniach - front miał ponad tysiąc kilometrów. Polska armia, początkowo licząca 12 tysięcy żołnierzy, stała się szybko niemal milionową formacją, co stanowiło rezultat tytanicznej pracy. Mimo to Rosjanie mieli znacznie lepsze możliwości uzupełniania armii w porównaniu z Polakami. Jednak to właśnie polskie wojska, które wcześniej przez wiele miesięcy były w odwrocie pod naporem bolszewików, w sierpniu 1920 powstrzymały sowiecki plan światowej ofensywy.