"Skupimy się na losach cywilów w szczególnym dla losów Polski i świata roku 1944" - powiedziała Joanna Żelazko, zastępca dyr. IPN w Łodzi, otwierając konferencję.
W cyklu wystąpień i panelach dyskusyjnych naukowcy przedstawią najnowsze wyniki badań losów ludności cywilnej w 1944 r., w przedostatnim roku II wojny światowej. Na wielu frontach trwały intensywne walki, a część cywilnej ludności Europy dopiero wtedy - w 1944 r. - po raz pierwszy doświadczyła okrucieństwa wojny" - poinformował IPN w Łodzi, zapraszając na konferencję.

W dwudniowym cyklu wykładów bierze udział 30 prelegentów reprezentujących m.in. Instytut Historii Litwy w Wilnie, Instytut Badań Polityki Regionalnej w Łucku, Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, uniwersytety w Białymstoku, Wrocławiu, Opolu i w Poznaniu, a także Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Krakowa oraz Muzeum Górnośląskie w Bytomiu.

Wykład na temat sytuacji ludności cywilnej Wilna w okresie od lipca do grudnia 1944 r., czyli tuż przed i zaraz po wkroczeniu Armii Czerwonej wygłosiła dr Vitalija Stravinskienė z Instytutu Historii Litwy w Wilnie.

"W Wilnie panował głód, a za przemycanie do miasta produktów z prowincji groziła konfiskata majątku i wieloletnie więzienie. Dochodziło do rabunków i gwałtów ze strony czerwonoarmistów" - powiedziała dr Stravinskienė.

Dodała, że od lipca do grudnia 1944 r. trwało poszukiwanie wrogów ludu. Tylko w jednym tygodniu grudnia 1944 r. aresztowano ok. 600 osób, z czego połowa to członkowie polskiego podziemia. W sumie aresztowano ponad 5,5 tys. Polaków.

W latach 1944-1947 z Wilna do Polski przesiedlono prawie 90 tys. ze 110 tys. zarejestrowanych przez władze sowieckie Polaków. Wysiedlonych wilnian Sowieci zastąpili przesiedleńcami z Rosji, Ukrainy i Białorusi.

Dr hab. Monika Tomkiewicz z Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie swoje badania poświęciła egzystencji więźniów wileńskich Łukiszek i innych aresztów sowieckich, tworzonych od lipca 1944 r. w Wilnie. Niezależny badacz Maciej Obrębski przedstawił losy ziemian we wschodniej II Rzeczypospolitej po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1944 r.

Odrębnych badań naukowych doczekała się ludność Prus Wschodnich i jej tragiczny los u kresu wojny. Tragiczne historie mieszkańców tych ziem ujęte zostały w wykładzie "Krew i pogorzelisko na śniegu. Od Neummersdorfu do Olsztyna i okolic. Tragiczne losy ludności cywilnej po wkroczeniu Armii Czerwonej do Prus Wschodnich w latach 1944–1945.

Naukowcy przedstawią również sytuację niemieckiej ludności cywilnej na Dolnym Śląsku u schyłku II wojny światowej (1944–1945) oraz ostatnie miesiące Litzmannstadt.

Piątkowa sesja konferencji (11 października) poświęcona będzie m.in. zbrodniom niemieckim na Belgach podczas walk w Ardenach i losów Holendrów po fiasku operacji „Market Garden”.

Organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej ogólnopolska konferencja naukowa „Bezbronni i utracone nadzieje. Ludność cywilna wobec wydarzeń wojennych 1944 r. odbywa się na Przystanku Historia im. ppłk. Wacława Lipińskiego w Łodzi (al. Piłsudskiego 5).