Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85. rocznica pierwszej zbiorowej egzekucji na Polakach…
2024-09-22, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/dok.

85. rocznica pierwszej zbiorowej egzekucji na Polakach w Lesie Szpęgawskim

Pomnik upamiętniający pomordowanych przez hitlerowców w Szpęgawskim lesie [fot. autorstwa LukaszKatlewa - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30413892]
Pomnik upamiętniający pomordowanych przez hitlerowców w Szpęgawskim lesie [fot. autorstwa LukaszKatlewa - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=30413892]
85 lat temu, 22 września 1939 roku, w Lesie Szpęgawskim koło Starogardu Gdańskiego Niemcy zabili 88 pacjentów ze szpitala psychiatrycznego w Kocborowie. Była to pierwsza ze zbiorowych egzekucji, których okupant dopuścił się w tym rejonie od 22 września 1939 do 11 stycznia 1940 roku. W tym okresie Niemcy zamordowali tam od 5 do 7 tysięcy osób, głównie przedstawicieli polskiej inteligencji z Pomorza, w tym nauczycieli i duchownych, Żydów oraz Niemców - przeciwników nazizmu.
Była to zaplanowana zbrodnia. Aresztowania przeprowadzano w większości na podstawie przygotowanych wcześniej list proskrypcyjnych. Przyszłe ofiary zatrzymywano w domach, na ulicach czy w miejscach pracy. Zginęła prawie połowa kapłanów ówczesnej diecezji pelplińskiej, blisko 200 nauczycieli, a także rolnicy, kupcy, rzemieślnicy i urzędnicy. Las Szpęgawski stał się też miejscem straceń blisko 1700 pacjentów szpitali psychiatrycznych. Wszystkie egzekucje odbywały się potajemnie, a rodziny zamordowanych informowano, że bliscy wyjechali bądź ich los nie jest znany władzom niemieckim. Do tej pory z imienia i nazwiska zidentyfikowano około 2400 zamordowanych osób.

W 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu i wojsk radzieckich, Niemcy zatarli ślady zbrodni. Przywieźli więźniów z obozu w Stutthof, a następnie zmusili ich do wykopania i spalenia większości ciał. Potem więźniowie ci zostali straceni. Po zakończeniu II wojny światowej w Lesie Szpęgawskim przeprowadzono ekshumacje i odkryto 32 zbiorowe mogiły.

Las Szpęgawski jest, obok Piaśnicy pod Wejherowem i Mniszka pod Świeciem, największym cmentarzem, gdzie spoczywają ofiary zbrodni niemieckich na Pomorzu. Ludobójstwo to określa się mianem "zbrodni pomorskiej 1939". Według szacunków historyków w sumie w pierwszych miesiącach działań wojennych na tych terenach wymordowano ponad 30 tysięcy osób. Była to pierwsza po wybuchu II wojny światowej tak wielka niemiecka akcja eksterminacyjna wymierzona w polską ludność cywilną. Uchwałą Sejmu Rzeczpospolitej, 2 października jest obchodzony Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 roku. Święto zostało ustanowione 13 stycznia 2023.

(więcej)

W 1939 roku Pomorze zostało przyłączone do III Rzeszy. Władze okupacyjne bezwzględnie niszczyły wszelkie przejawy polskości. Już w trakcie wojny obronnej na Kaszubach i Pomorzu Gdańskim Niemcy mordowali mieszkańców Wybrzeża, najczęściej w odwecie za rzekome prześladowania volksdeutschów.

Wykonawcami tych zbrodni byli funkcjonariusze SS oraz członkowie paramilitarnego Selbstschutzu, formacji o charakterze policyjnym utworzonej przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich. Zabijali ze szczególnym okrucieństwem, najczęściej strzałem w tył głowy. Według ustaleń historyków od 25 do 30 procent ofiar zostało zamordowanych w tzw. dołach śmierci za pomocą kolb karabinów i łopat. Zdarzało się niejednokrotnie, że rannych grzebano w grobach bez dobijania.

Według relacji SS-Unterscharführera Pawła Drewsa, przywódcy starogardzkiego Selbstschutzu, na ogół skazańcy umierając zachowali tak godną postawę, że trzeba było to podziwiać. Niektórzy żegnali się z życiem ze słowami na ustach "Jeszcze Polska nie zginęła ...".

Tylko nieliczni sprawcy zbrodni w Lesie Szpęgawskim po wojnie ponieśli odpowiedzialność. Między innymi Albert Forster, wysoki rangą funkcjonariusz NSDAP i namiestnik Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, który w 1948 roku został skazany przez Najwyższy Trybunał Narodowy w Gdańsku na karę śmierci. Wyrok wykonano w 1952 roku w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Także karę śmierci zasądzono i wykonano w 1951 roku na Richardzie Hildebrandcie, wyższym dowódcy policji i SS. Z kolei członkowie Selbstschutzu - Jan Szweda z Miłobądza i Weizner z Widlic mocą wyroku sądowego zostali straceni w Tczewie, przez powieszenie 6 września 1947 roku.

Zobacz także

2024-10-24, godz. 07:00 Przyznano Nagrody Ambasador Polskiej Historii Działacze i organizacje polonijne promujące Polską historię na Węgrzech, w Argentynie, Belgii, Wielkiej Brytanii otrzymały Nagrody Ambasador Polskiej Historii… » więcej 2024-10-24, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 24 października » więcej 2024-10-23, godz. 16:00 Odszedł profesor Józef Rykwert, krytyk, historyk architektury oraz wykładowca Odszedł jeden z najważniejszych krytyków historii architektury XX i XXI wieku. Profesor Józef Rykwert kształtował całe pokolenia architektów i teoretyków… » więcej 2024-10-23, godz. 14:00 Historia polskiej opieki nad zabytkami na Kresach Katedra we Lwowie, kolegiata w Ołyce, Muzeum Słowackiego w Krzemieńcu to niektóre z cennych budynków na terenie Ukrainy, których konserwacją zajmuje się… » więcej 2024-10-23, godz. 13:15 68 lat temu wybuchło powstanie węgierskie 68 lat temu, 23 października 1956 roku, wybuchło powstanie węgierskie, nazywane też "rewolucją 1956". Było ono próbą wyzwolenia Węgier spod sowieckiej… » więcej 2024-10-23, godz. 11:00 70. rocznica podpisania Układów Paryskich 70 lat temu, 23 października 1954 roku, podpisano Układy Paryskie, których postanowienia znosiły okupacyjny status Republiki Federalnej Niemiec, dawały jej… » więcej 2024-10-23, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 23 października » więcej 2024-10-22, godz. 22:04 Festiwal Szyfrów przybliży historię kryptologa Jana Kowalewskiego Z myślą o wielbicielach historii i łamigłówek w piątek w Łodzi odbędzie się Festiwal Szyfrów. Wydarzenie ma przybliżyć historię kryptologa z Łodzi… » więcej 2024-10-22, godz. 21:46 Polscy dyplomaci odwiedzają miejsca pamięci narodowej Polscy dyplomaci na Litwie rozpoczęli w poniedziałek siedmiodniową akcję, podczas której odwiedzą w tym kraju blisko 60 miejsc pamięci narodowej. Przedsięwzięcie… » więcej 2024-10-22, godz. 11:00 Stargard: kolejny masowy grób na terenie po byłym obozie jenieckim Szczątki ponad stu ofiar niemieckiego obozu jenieckiego odnaleźli badacze z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego na terenie byłego obozu Stalag II D w Stargardzie… » więcej
7891011
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »