Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Upadek insurekcji
2022-11-20, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Upadek insurekcji

Jan Styka, Wojciech Kossak, Panorama Racławicka (fragment)
Jan Styka, Wojciech Kossak, Panorama Racławicka (fragment)
Kilka dni temu obchodziliśmy 228 rocznicę upadku insurekcji kościuszkowskiej.
Z Historycznego Punktu Widzenia 20 listopada 2022
16 listopada 1794 roku na pod Radoszycami na kielecczyźnie skapitulował ostatni oddział wojskowy insurekcji kościuszkowskiej. Warto zauważyć, że klęska zdławionego przez Carycę Katarzynę II powstania kościuszkowskiego była również klęską jej koncepcji sprawowania kontroli nad Polską.

Dziś nie jest dla nikogo tajemnicą fakt, że elekcja ostatniego polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dokonała się za rosyjskie pieniądze. Cesarzowa Rosji Katarzyna znała dobrze młodego arystokratę z czasów gdy był sekretarzem polskiej ambasady w Petersburgu i łączył ich romans.

Nie miała o nim zbyt wysokiego mniemania jako o człowieku, uważała go za mężczyznę słabego i łatwego do kontroli. Wśród swoich zaufanych urzędników otwarcie nazywała go woskową kukłą.

Jej koncepcja uzależnienia Polski zakładała utrzymanie jej fasadowej niepodległości na zasadzie kolonii. Zamierzała czerpać wszelakie korzyści z ogromnego kraju, którego zachodnie granice leżały na Odrze i dawały możliwość operacyjnej akcji w centrum Europy. Rozbiory, do których zmusił Katarzynę król pruski odbierały jej tę dogodną rubież i de facto były klęską jej polityki.

Nie ułatwiał jej zadania sam król Polski Stanisław August, który był człowiekiem z krwi i kości, a więc jako taki podlegał różnym emocjom, w tym także swoistej miłości do ojczyzny. Jego tragiczne panowanie jest w istocie zapisem w kształcie sinusoidy, gdzie w górnych rejestrach obserwujemy porywy uczuć patriotycznych i próby reform, do których niewątpliwie należy zaliczyć autorstwo nowoczesnej, będącej wyrazem głębokiej refleksji nad stanem i potrzebami państwa konstytucji 3 maja.

W dolnych rejestrach owej sinusoidy obserwujemy momenty, w których urzędnicy rosyjskiej ambasady przypominali królowi skąd wyrastają jego nogi i kto daje mu pieniądze na wystawne dworskie życie. Tu można znaleźć uczynki małostkowe i nikczemne, takie jak przystąpienie do popierającej rosyjską interwencję konfederacji targowickiej.

Po klęsce wojny w obronie konstytucji 3 maja, w roku 1792 władze owej konfederacji praktycznie przejęły rządy w Polsce i zabrały się energicznie do likwidacji dzieła Konstytucji 3 maja. Równocześnie wojska rosyjskie prowadziły regularną grabież kraju, który w tym momencie caryca uważała w zasadzie za stracony.

Znany nam obrazek z tamtych czasów to scena z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza w której rosyjskie wojsko napada na zamek Sopliców. Rosyjski terror panujący w kraju i kolejny rozbiór Polski skłoniły patriotów do ostatecznej próby zrzucenia zaciskających się na polskich rękach więzów.

W lutym 1794 roku rządząca w kraju Rada Nieustająca otrzymała notę posła rosyjskiego, który postawił warunek, iż Rosja udzieli gwarancji dla zagranicznej pożyczki dla polskiego rządu jeśli ten przeprowadzi redukcję i tak szczupłej już armii. Był to ostatni moment dla przeprowadzenia zbrojnego zrywu.

Wojnę rozpoczął 12 marca 1794 roku dowódca przeznaczonej do rozwiązania brygady kawalerii wielkopolskiej generał Madaliński, który zamiast rozpuścić żołnierzy do domów wyruszył na ich czele w rajd z Ostrołęki do Krakowa.

Potem była bitwa pod Racławicami i szereg innych walk. Działania zbroje toczyły się ze zmiennym szczęściem i zakończyły się szeregiem polskich klęsk oraz rzezią warszawskiej Pragi. W ciągu 8 miesięcy powstania po stronie polskiej stanęło do walki około 150 000 żołnierzy z czego jedna trzecia w formacjach pospolitego ruszenia i milicji, w tym także słynnych kosynierów.

Po upadku powstania 20 000 z nich trafiło na Syberię, a wielu zamożnym uczestnikom powstania skonfiskowano majątki.

Wkrótce nastąpił trzeci rozbiór Polski, który oznaczał klęskę rosyjskiej polityki utrzymywania Polski w zależności kolonialnej. Czy tak było lepiej? Trudno powiedzieć, wydaje się jednak, że z historycznego punktu widzenia lepsze od niejasnych układów zależności są sytuacje trudniejsze, ale jasne i czytelne.

Zobacz także

2022-10-09, godz. 08:21 Bunt Żeligowskiego Rankiem 8 października 1920 roku dowodzona przez generała Lucjana Żeligowskiego dywizja wyruszyła na Wilno pozorując bunt wobec dowództwa polskich sił … » więcej 2022-10-08, godz. 07:20 Emigracyjny rząd w Opolu 367 lat temu, w początkach października 1655 roku w toku wojny polsko-szwedzkiej na kilkanaście dni Opole, leżące wówczas w granicach cesarstwa austriackiego… » więcej 2022-10-02, godz. 08:20 Finał Powstania Warszawskiego Dziś przypada 77 rocznica podpisania przez dowództwo Armii Krajowej aktu honorowej kapitulacji Powstania Warszawskiego. Pytania o sens powstania warszawskiego… » więcej 2022-10-01, godz. 07:20 Pod sowieckim butem 83 lata temu brytyjski premier Winston Churchil w radiowym przemówieniu zracjonalizował sowiecką napaść na Polskę tym samym pozostawiając sobie furtkę… » więcej 2022-09-25, godz. 07:20 Polski ewenement Pojutrze we wtorek 27 września przypada 83 rocznica powstania fenomenu na skalę światową czyli Polskiego Państwa Podziemnego. » więcej 2022-09-24, godz. 19:43 Podróże kształcą I oto nadszedł wieczór i poranek dnia pierwszego roku tysiąc czterysta pierwszego od zakończenia wielkiej hidżry proroka Mahometa z Mekki do Medyny. » więcej 2022-09-18, godz. 08:26 Skok do bitwy Wczoraj minęła 78 rocznica rozpoczęcia operacji Market Garden, największej w dziejach wojen operacji powietrzno-desantowej, w której wzięła udział polska… » więcej 2022-09-17, godz. 07:22 Nóż w plecy 83 lata temu – 17 września 1939 roku wojska sowieckie bez wypowiedzenia wojny zaatakowały II Rzeczpospolitą, która już od blisko trzech tygodni prowadziła… » więcej 2022-09-11, godz. 08:20 Odsiecz Jutro przypada 339 rocznica tzw. Odsieczy wiedeńskiej czyli bitwy, w której dowodzone przez polskiego króla Jana III Sobieskiego wojska chrześcijańskiej koalicji… » więcej 2022-09-10, godz. 07:21 Zwycięstwo pod Orszą Przedwczoraj minęła 506 rocznica bitwy pod Orszą – wielkiego zwycięstwa militarnego, które dość wyjątkowo zostało w pewnym stopniu wykorzystane także… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »