Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Koniec Barszczan
2022-08-14, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Koniec Barszczan

Józef Chełmoński: Pułaski pod Częstochową
Józef Chełmoński: Pułaski pod Częstochową
Wczoraj minęła 250 rocznica kapitulacji Jasnej Góry co było równoznaczne z zakończeniem ostatnich walk w obronie Konfederacji Barskiej.
Z Historycznego Punktu Widzenia 14 sierpnia 2022
Niewiele w przestrzeni publicznej czy nawet w szkolnych programach poświęcamy miejsca Konfederacji Barskiej. Nawet w ekspozycjach zlokalizowanych na Jasnej Górze, która była duchową stolicą konfederatów nie za bardzo wybrzmiewa opowieść o tym wydarzeniu, a było to pierwsze z długiego ciągu przedsięwzięć i działań mających na celu zachowanie a potem odzyskanie przez Polskę niepodległości w okresie rozbiorów.

Jakie było tło tamtych wydarzeń? Wybrany królem w roku 1764 pod naciskiem rosyjskiej armii Stanisław August Poniatowski już wkrótce po koronacji rozpoczął z dawna zaplanowany proces demontażu tzw. demokracji szlacheckiej.

Już mniejsza z tym czy ona była pożyteczna, zdegenerowana czy wręcz szkodliwa, niemniej król lansował rewolucyjne zmiany ustrojowe. Być może takie zmiany były Rzeczpospolitej potrzebne, ale problem w tym, że odbywały się one pod kuratelą rosyjskiej armii.

W lutym roku 1768 Rzeczpospolita zawarła z Rosją traktat o wieczystej przyjaźni, w którego efekcie Polska i Litwa stały się rosyjskim protektoratem, którego granice i ład wewnętrzny odtąd gwarantowała armia rosyjska.

W odpowiedzi na tę jawną utratę suwerenności 29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu szlachta zawiązała konfederację skierowaną przeciwko cesarzowej Rosji, innowiercom oraz królowi będącemu w istocie tylko reprezentantem rosyjskich interesów.

Naszym Słuchaczom należy się wyjaśnienie cóż to była właściwie konfederacja. Otóż ustrój rzeczpospolitej szlacheckiej przewidywał, że jej obywatele a więc szlachta, ale także duchowni lub mieszczaństwo, w wypadkach zagrożenia swoich praw mają prawo do zawiązania konfederacji a dziś powiedzielibyśmy celowego stowarzyszenia, którego zadaniem było zażegnanie zagrożenia.

Prawo do konfederacji gwarantowała przysięga składana przez królów elekcyjnych przed koronacją na tzw. Pacta Conventa, co było warunkiem objęcia tronu.

A dlaczego konfederaci zwrócili się przeciwko innowiercom skoro Rzeczpospolita słynęła ze swobód religijnych? Faktycznie w rzeczpospolitej szlacheckiej obowiązywała wolność religijna, mogli więc jej mieszkańcy wyznawać dowolną religię, były przecież liczne przykłady uszlachcania nawet muzułmanów. Ale jak wszędzie zdarzały się przypadki łamania swobody wyznaniowej, toteż Caryca Katarzyna II rosyjską obecność militarną w Rzeczpospolitej w początkowym okresie uzasadniała koniecznością ochrony praw rzekomo represjonowanych innowierców.

Nic więc dziwnego, że ruch antyrosyjski przybrał charakter ultrakatolicki, a Jasna Góra stała się ideową stolicą konfederatów. Wojna pomiędzy konfederatami a Rosjanami i ich rodzimymi sojusznikami trwała cztery lata i przybierała różne obroty. Niewątpliwie walki miały charakter powstańczy.

Niewielki stan wiedzy o tamtych czasach powoduje, że mało kto wie, iż w toku konfederacji doszło do dwóch oblężeń Jasnej Góry przez wojska rosyjskie, znacznie dłuższych i dramatyczniejszych niż obrona klasztoru znana wszystkim z sienkiewiczowskiego „Potopu”.

Drugie oblężenie zakończone kapitulacją 13 sierpnia 1772 roku było faktycznym upadkiem Konfederacji Barskiej.

Zobacz także

2022-09-04, godz. 08:20 Bitwa nad Bzurą 83 lata temu polska armia toczyła zdecydowanie nierówną walkę z armią niemieckiej III Rzeszy. Tak nauczono nas myśleć przez ostatnie 75 lat. Faktycznie… » więcej 2022-09-03, godz. 07:20 Okręt szkolny Niewątpliwie budowa portu w Gdyni była jednym z największych sukcesów II Rzeczpospolitej. Wiązało się to oczywiście z kolejnymi sukcesami, bo jak port… » więcej 2022-08-28, godz. 08:20 Co to jest polskość? Wczoraj próbowałem zarysować tak pięknie nam podsycaną przez opozycję wojnę polsko-polską, w której jedną ze stron stanowią wyznawcy poglądu, że polskość… » więcej 2022-08-27, godz. 07:20 Wojna polsko-polska Wydawało się, że krwawa wojna na Ukrainie powinna wygasić odwieczne polsko-polskie wojenki, ale jeżeli w ogóle takie zjawisko wystąpiło, to na bardzo … » więcej 2022-08-21, godz. 08:20 Męczennicy z Poznania W najbliższą środę przypada wspomnienie liturgiczne oraz 80 rocznica egzekucji na gilotynie w niemieckim więzieniu tzw. błogosławionej Poznańskiej Piątki… » więcej 2022-08-20, godz. 07:20 Wyprawy na Wieletów 1027 lat temu - w sierpniu 995 roku książę Polan Bolesław zwany Chrobrym wspólnie z cesarzem niemieckim Ottonem III wyruszył na wyprawę wojenną przeciwko… » więcej 2022-08-15, godz. 08:20 Wywiad najważniejszy Dziś przypada sto druga rocznica bitwy warszawskiej, która przeszła do polskiej historii jako cud nad Wisłą. Było to niezwykle ważne wydarzenie, nie tylko… » więcej 2022-08-13, godz. 07:20 Przeciwko zagładzie Żydów Dwa dni temu minęła rocznica szczególna, zadająca kłam oszczerczym zarzutom jakie stawiane są Polakom na arenie międzynarodowej o rzekomej bierności wobec… » więcej 2022-08-07, godz. 08:20 Mistyczka z Wrocławia Dziś przypada 80 rocznica dnia, w którym po raz ostatni widziano żywą świętą Edytę Stein. » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »