Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Ślaskie zrywy
2022-05-03, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Ślaskie zrywy

Powstańczy pociag pancerny "Kalina" i jego załoga. 1921 r. Domena publiczna
Powstańczy pociag pancerny "Kalina" i jego załoga. 1921 r. Domena publiczna
101 lat temu wybuchło trzecie powstanie śląskie. Tym razem przywódcy polskiej konspiracji nie zaniedbali żadnej sfery przygotowań.
Z Historycznego Punktu Widzenia 3 maja 2022
Dwa pierwsze powstania śląskie choć pochłonęły wiele ofiar przyniosły też pewne doraźne korzyści. W ich efekcie wycofano z rejencji opolskiej oddziały regularnej niemieckiej armii oraz zlikwidowano na obszarze plebiscytu niemiecką policję i zastąpiono ją policją składającą się po połowie z Polaków i Niemców. Pozwoliło to Polakom na swobodniejsze niż wcześniej działania propagandowe przed plebiscytem.

Gdy jednak okazało się, że wyniki plebiscytu nie dają podstawy do przyłączenia Śląska do Polski zdecydowano o konieczności wybuchu trzeciego powstania. Ponieważ od dawna liczono się z taką ewentualnością przygotowania i opracowywanie planów nie odbywały się w ostatniej chwili. Trzeba przyznać, że ogólny plan był przemyślany i obliczony stosownie do możliwości kadrowych i sprzętowych konspiratorów.

Od razu założono, że zamieszkane głównie przez ludność niemiecką duże miasta na Górnym Śląsku, jak Bytom, Katowice czy Gliwice nie będą zdobywane, ale zostaną otoczone powstańczym kordonem i blokowane. Zdecydowano tak także dlatego, że w miastach tych stacjonowały większe oddziały alianckie mające za zadanie utrzymać porządek na obszarze plebiscytowym. A powstańcy nie chcieli prowokować starć z aliantami, choć całkowicie tego nie udało się uniknąć.

Ogólny plan powstania zakładał opanowanie wschodniej części rejencji opolskiej wzdłuż tzw. linii Korfantego. Przebiegała ona od Bohumina wzdłuż Odry, aż do Krapkowic, w okolicach których skręcała na północny wschód w stronę Ozimka i dalej w kierunku Praszki aż do granicy z Wielkopolską.

Szczegółowe plany operacyjne nakazały poszczególnym pułkom i kompaniom powstańczym koncentrować się w wyznaczonych punktach zlokalizowanych w pobliżu wyznaczonych do opanowania pozycji. Organizacja wojsk powstańczych opierała się na strukturze POW Górnego Śląska, która przypominała nieco dobrze znaną wszystkim pełnoletnim Ślązakom organizację armii pruskiej czyli opierała się na strukturze powiatów.

Powstańcy z jednego powiatu tworzyli zwykle kompanię, czasami batalion lub nawet pułk.
Po opanowaniu wyznaczonego terenu plan przewidywał przejście do obrony pozycyjnej wzdłuż dwóch linii obronnych: pierwsza miała przebiegać od Portu Kozielskiego, przez Wielkie Strzelce, Dobrodzień i Bodzanowice do polskiej granicy, a druga obejmowała rejony: Rybnika, Gliwic i Tarnowskich Gór.

Równocześnie opracowano też plan opanowania miejscowości i sieci kolejowej Górnego Śląska. Przewidywała ona przekształcenie struktur powiatowych na wojskowe okręgi, których dowództwo mieli objąć dotychczasowi komendanci powiatowi. Mieli oni po opanowaniu powiatów odpowiadać za porządek i bezpieczeństwo publiczne.

Następnym etapem miało być zajęcie stacji kolejowych, szczególnie tych o kluczowym znaczeni, jak Fosowskie, Lubliniec, Kędzierzyn, czy Tarnowskie Góry. Instrukcja głosiła: „W większych miastach należy ustanowić komendę miejscową, z zachowaniem zasady, iż oficerowie Polacy pełniący służbę w policji plebiscytowej obejmują komendę miejscową danej miejscowości. Straż i bezpieczeństwo w obrębie powiatów utrzymuje straż obywatelska, podporządkowana komendzie powiatów, przy pomocy sił rezerwowych, które w danym momencie w powiecie pozostają.”

Przygotowujące powstanie Dowództwo Obrony Plebiscytu zaplanowało także akcję stworzonych specjalnie w tym celu sił specjalnych. Był to 65-osobowy oddział jak byśmy dziś powiedzieli komandosów chodzi tzw. grupę destrukcyjną Wawelberga. Konrad Wawelberg to pseudonim dowódcy akcji Tadeusza Puszczyńskiego i jednocześnie kryptonim grupy, którą zorganizowano specjalnie do przeprowadzenia akcji Mosty.

Tuż przed rozpoczęciem działań wojennych w nocy z 2 na 3 maja grupa Wawelberga wysadziła w powietrze mosty kolejowe na Odrze i mniejszych rzekach. Tym samym zostały odcięte wszystkie linie kolejowe łączące Górny Śląsk z resztą Niemiec. W ciągu dwóch godzin w powietrze wyleciały w powietrze mosty kolejowe w Opolu, Czarnowąsach, Krapkowicach, pod Karłowicami, pod Wołczynem, most na Osobłodze pod Głogówkiem, most pod Racławicami Śląskimi; tor kolejowy pomiędzy Nysą a Racławicami Śląskimi, tor kolejowy pod Opolem na trasie do Brzegu.

Efektem akcji było odcięcie terenu powstania od miast garnizonowych czyli Nysy i Wrocławia. Cel osiągnięto przy stosunkowo niewielkich stratach – 12 uczestników akcji dostało się do niewoli.

Z historycznego i militarnego punktu widzenia III powstanie śląskie było bardzo dobrze przygotowaną i skoordynowaną akcją zbrojną. Wielka szkoda, że organizatorzy innych polskich powstań nie mieli kompetencji wojskowych planistów z 1921 roku. Na naukę jednak nigdy nie jest za późno.

Zobacz także

2022-07-02, godz. 07:20 Łużyckie zagłębie Około 3700 lat temu na terenie Polski pojawiła się cywilizacja znana pod nazwą Kultury Łużyckiej. Jedne z najstarszych znanych łużyckich osiedli znajdowały… » więcej 2022-06-26, godz. 08:20 Zemsta po latach 82 lata temu - 26 czerwca 1940 roku w okolicach Olsztyna pod Częstochową Niemcy rozstrzelali grupę byłych powstańców śląskich. Wśród nich był Paweł… » więcej 2022-06-25, godz. 07:20 Finał walk 1921 101 lat temu 25 czerwca 1921 r. w toku III powstania śląskiego Niemcy podpisali i przyjęli do stosowania porozumienie o zaprzestaniu walk. » więcej 2022-06-19, godz. 08:20 Przekleństwo kolaborantów Jutro przypada 205 rocznica proklamowania w Warszawie tzw. Królestwa Polskiego. Królestwo to utworzono po pokonaniu Napoleona Bonaparte i na mocy ustaleń Kongresu… » więcej 2022-06-18, godz. 07:20 Jego Waterloo 207 lat temu – 18 czerwca 1815 roku - Cesarz Francuzów Napoleon Bonaparte poniósł ostateczną klęskę w bitwie pod Waterloo kończącej jego ostatnią kampanię… » więcej 2022-06-16, godz. 08:20 Męczennicy Przedwczoraj minęła 23 rocznica beatyfikacji grupy 108 polskich męczenników II wojny światowej. Wśród nich znaleźli się także Opolanie oraz osoby z Opolszczyzną… » więcej 2022-06-12, godz. 08:27 Decydujaca szarża Jutro przypada 107 rocznica jednego z najsłynniejszych wyczynów okresu walk o odzyskanie niepodległości – 64 ułanów w ciągu trwającej kwadrans szarży… » więcej 2022-06-11, godz. 07:23 Złamać Gdańsk 445 lat temu wojska polskie na rozkaz króla Stefana Batorego rozpoczęły oblężenie Gdańska. Do wojny Gdańska z Królestwem Polskim doszło w efekcie nieuznania… » więcej 2022-06-05, godz. 08:25 Dłużej był polski Pojutrze przypada 565 rocznica uroczystego wjazdu do Malborka polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka. Stało się to w efekcie przekupienia czeskich najemników… » więcej 2022-06-04, godz. 07:20 Koniec komunizmu? To było już 33 lata temu, a ciągle wydaje mi się, że niedawno, że dopiero co. Proszę państwa 4 czerwca 1989 roku skończył się w Polsce komunizm –… » więcej
45678

Felietony

Aktualności historyczne

Historia w naszych audycjach

Archiwum historyczne

Poznaj projekt Radio Opole 4 HISTORIA

AKTUALNOŚCI RSS
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »