Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Ślaskie zrywy
2022-05-03, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Ślaskie zrywy

Powstańczy pociag pancerny "Kalina" i jego załoga. 1921 r. Domena publiczna
Powstańczy pociag pancerny "Kalina" i jego załoga. 1921 r. Domena publiczna
101 lat temu wybuchło trzecie powstanie śląskie. Tym razem przywódcy polskiej konspiracji nie zaniedbali żadnej sfery przygotowań.
Z Historycznego Punktu Widzenia 3 maja 2022
Dwa pierwsze powstania śląskie choć pochłonęły wiele ofiar przyniosły też pewne doraźne korzyści. W ich efekcie wycofano z rejencji opolskiej oddziały regularnej niemieckiej armii oraz zlikwidowano na obszarze plebiscytu niemiecką policję i zastąpiono ją policją składającą się po połowie z Polaków i Niemców. Pozwoliło to Polakom na swobodniejsze niż wcześniej działania propagandowe przed plebiscytem.

Gdy jednak okazało się, że wyniki plebiscytu nie dają podstawy do przyłączenia Śląska do Polski zdecydowano o konieczności wybuchu trzeciego powstania. Ponieważ od dawna liczono się z taką ewentualnością przygotowania i opracowywanie planów nie odbywały się w ostatniej chwili. Trzeba przyznać, że ogólny plan był przemyślany i obliczony stosownie do możliwości kadrowych i sprzętowych konspiratorów.

Od razu założono, że zamieszkane głównie przez ludność niemiecką duże miasta na Górnym Śląsku, jak Bytom, Katowice czy Gliwice nie będą zdobywane, ale zostaną otoczone powstańczym kordonem i blokowane. Zdecydowano tak także dlatego, że w miastach tych stacjonowały większe oddziały alianckie mające za zadanie utrzymać porządek na obszarze plebiscytowym. A powstańcy nie chcieli prowokować starć z aliantami, choć całkowicie tego nie udało się uniknąć.

Ogólny plan powstania zakładał opanowanie wschodniej części rejencji opolskiej wzdłuż tzw. linii Korfantego. Przebiegała ona od Bohumina wzdłuż Odry, aż do Krapkowic, w okolicach których skręcała na północny wschód w stronę Ozimka i dalej w kierunku Praszki aż do granicy z Wielkopolską.

Szczegółowe plany operacyjne nakazały poszczególnym pułkom i kompaniom powstańczym koncentrować się w wyznaczonych punktach zlokalizowanych w pobliżu wyznaczonych do opanowania pozycji. Organizacja wojsk powstańczych opierała się na strukturze POW Górnego Śląska, która przypominała nieco dobrze znaną wszystkim pełnoletnim Ślązakom organizację armii pruskiej czyli opierała się na strukturze powiatów.

Powstańcy z jednego powiatu tworzyli zwykle kompanię, czasami batalion lub nawet pułk.
Po opanowaniu wyznaczonego terenu plan przewidywał przejście do obrony pozycyjnej wzdłuż dwóch linii obronnych: pierwsza miała przebiegać od Portu Kozielskiego, przez Wielkie Strzelce, Dobrodzień i Bodzanowice do polskiej granicy, a druga obejmowała rejony: Rybnika, Gliwic i Tarnowskich Gór.

Równocześnie opracowano też plan opanowania miejscowości i sieci kolejowej Górnego Śląska. Przewidywała ona przekształcenie struktur powiatowych na wojskowe okręgi, których dowództwo mieli objąć dotychczasowi komendanci powiatowi. Mieli oni po opanowaniu powiatów odpowiadać za porządek i bezpieczeństwo publiczne.

Następnym etapem miało być zajęcie stacji kolejowych, szczególnie tych o kluczowym znaczeni, jak Fosowskie, Lubliniec, Kędzierzyn, czy Tarnowskie Góry. Instrukcja głosiła: „W większych miastach należy ustanowić komendę miejscową, z zachowaniem zasady, iż oficerowie Polacy pełniący służbę w policji plebiscytowej obejmują komendę miejscową danej miejscowości. Straż i bezpieczeństwo w obrębie powiatów utrzymuje straż obywatelska, podporządkowana komendzie powiatów, przy pomocy sił rezerwowych, które w danym momencie w powiecie pozostają.”

Przygotowujące powstanie Dowództwo Obrony Plebiscytu zaplanowało także akcję stworzonych specjalnie w tym celu sił specjalnych. Był to 65-osobowy oddział jak byśmy dziś powiedzieli komandosów chodzi tzw. grupę destrukcyjną Wawelberga. Konrad Wawelberg to pseudonim dowódcy akcji Tadeusza Puszczyńskiego i jednocześnie kryptonim grupy, którą zorganizowano specjalnie do przeprowadzenia akcji Mosty.

Tuż przed rozpoczęciem działań wojennych w nocy z 2 na 3 maja grupa Wawelberga wysadziła w powietrze mosty kolejowe na Odrze i mniejszych rzekach. Tym samym zostały odcięte wszystkie linie kolejowe łączące Górny Śląsk z resztą Niemiec. W ciągu dwóch godzin w powietrze wyleciały w powietrze mosty kolejowe w Opolu, Czarnowąsach, Krapkowicach, pod Karłowicami, pod Wołczynem, most na Osobłodze pod Głogówkiem, most pod Racławicami Śląskimi; tor kolejowy pomiędzy Nysą a Racławicami Śląskimi, tor kolejowy pod Opolem na trasie do Brzegu.

Efektem akcji było odcięcie terenu powstania od miast garnizonowych czyli Nysy i Wrocławia. Cel osiągnięto przy stosunkowo niewielkich stratach – 12 uczestników akcji dostało się do niewoli.

Z historycznego i militarnego punktu widzenia III powstanie śląskie było bardzo dobrze przygotowaną i skoordynowaną akcją zbrojną. Wielka szkoda, że organizatorzy innych polskich powstań nie mieli kompetencji wojskowych planistów z 1921 roku. Na naukę jednak nigdy nie jest za późno.

Zobacz także

2022-08-06, godz. 07:20 Chrzestny Jagiełły 626 lat temu oblegające Opole wojska króla Władysława Jagiełły zmusiły opolskich książąt do podpisania traktatu zmieniającego stosunki własnościowe… » więcej 2022-07-31, godz. 08:20 Kapelan Prymasa Dziś przypada 20 rocznica tragicznej śmierci księdza Stanisława Skorodeckiego. Ksiądz Skorodecki był kapelanem kardynała Stefana Wyszyńskiego, w czasie… » więcej 2022-07-30, godz. 07:20 Schizma wschodnia 965 lat temu w lipcu 1054 roku Papież Leon IX wysłał do Konstantynopola swojego legata, który w odpowiedzi na zamknięcie w stolicy Bizancjum kościołów… » więcej 2022-07-24, godz. 08:20 Polaków z Prus rugowanie Pojutrze przypada 137 rocznica wydania przez władze krajowe Prus zarządzenia nakazującego wysiedlenie z terytorium niemieckiego państwa wszystkich Polaków… » więcej 2022-07-23, godz. 07:20 Z Petlurą na Kijów W minioną środę minęła 103 rocznica zawarcia rozejmu pomiędzy siłami zbrojnymi Rzeczpospolitej Polskiej a Ukraińskiej Republiki Ludowej, którymi dowodził… » więcej 2022-07-17, godz. 08:20 Kongresówka lepsza niż PRL? W najbliższą środę przypada 207 rocznica proklamowania w Warszawie tzw. Królestwa Polskiego. Królestwo to utworzono po pokonaniu Napoleona Bonaparte i na… » więcej 2022-07-16, godz. 07:29 Śmierć za pragnienie wolności Dziś przypada 47 rocznica próby ucieczki rolniczym samolotem do Austrii, jaką podjął 16 lipca 1975 roku pilot i instruktor z opolskiego aeroklubu Dionizy… » więcej 2022-07-10, godz. 08:21 Śląska odepchnięcie 781 lat temu 10 lipca 1241 roku Konrad Mazowiecki zbrojnie zajął Kraków i tym aktem ostatecznie zniweczył kilkudziesięcioletnie starania Piastów Śląskich… » więcej 2022-07-09, godz. 07:20 Przyspieszone uprzemysłowienie W efekcie rosyjskiej inwazji na Ukrainę wielu ludziom w Polsce i na świecie otworzyły się oczy. Jedną z najpilniejszych spraw stała się kwestia rozbudowy… » więcej 2022-07-03, godz. 08:20 Operacja Ostra Brama W tym tygodni ubędziemy obchodzić 78 rocznicę rozpoczęcia przeprowadzonej przez Armię Krajową podczas II wojny światowej w ramach „Akcji Burza” operacji… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »