Nie znamy dokładnej daty przybycia do Opola relikwii Krzyża Świętego. Tradycja mówi, że wrocławski biskup Klemens przekazał je opolskiej parafii w roku 1024 czyli 997 lat temu. Zapewne odbyła się wtedy wielka uroczystość połączona z lokalnym odpustem.
Jednakże w roku 1038 czyli po śmierci Mieszka II wybuchła w Polsce tzw. reakcja pogańska, w toku której zburzono wrocławską katedrę, a w jej miejscu wybudowano pogańską świątynię. W toku owej pogańskiej rewolucji spalono także wszelkie dokumenty wrocławskiej diecezji, tak, że dziś nie jesteśmy nawet pewni imion ówczesnych wrocławskich biskupów.
Niemniej wg kościelnych znawców lokalnej tradycji przybycie do Opola relikwii Krzyża Świętego wywarło wielki wpływ na dzieje miasta. Wystarczy spojrzeć na Herb Opola, w którym oprócz połówki piastowskiego orła widnieje połówka krzyża, która oznaczała, że miasto jest w posiadaniu tej wyjątkowej relikwii.
Według tradycji pierwszy kościół w miejscu dzisiejszej katedry miał w roku 1005 czyli 1016 lat temu ufundować władca Polski Bolesław Chrobry. Prawdopodobnie kościół ten był drewniany, choć nie da się wykluczyć, że mógł on mieć także formę kamiennej rotundy, jak w Cieszynie czy Krakowie. Jednakże śladów takiej budowli póki co w Opolu nie znaleziono.
Niestety na potwierdzenie tradycyjnych przekazów nie istnieją żadne dokumenty ani dowody materialne. Historycy współcześnie skłaniają się ku wersji, iż relikwie do Opola przywiózł w drugiej dekadzie XIII wieku książę opolski Kazimierz wracając z wyprawy krzyżowej. To wtedy również do herbu miasta miała trafić połówka Krzyża Świętego. Ale także tej wersji nie da się bezdyskusyjnie udowodnić.
Czy rację mają historycy, czy obrońcy tradycji, chyba nie jest ostatecznie najważniejsze. Natomiast zbliżające się za 3 lata 1000-lecie pobytu relikwii w Opolu wg tradycji, stało się doskonałym pretekstem mobilizującym katedralną parafię do generalnego remontu świątyni.
