Jan Ficek był jednym z sześciorga dzieci ubogich ale zachowujących polskie tradycje narodowe rolników Józefa Ficka i Marii z domu Pampuch. Jego ojciec Józef Ficek był aktywnym współpracownikiem emisariuszy Tadeusza Kościuszki.

Jan Ficek uczył się w seminarium nauczycielskim w Głogówku, gdzie w roku 1809 otrzymał dekret nauczycielski z wyróżnieniem. Skierowano go wówczas do pracy w szkole w Krapkowicach. Od roku 1812 kontynuował naukę w gimnazjum klasycznym w Opolu, a od roku 1814 rozpoczął studia teologiczne we Wrocławiu.

Z obawy przed wcieleniem do pruskiego wojska w trakcie wojen napoleońskich studia teologiczne kontynuował w Krakowie, gdzie 19 lipca 1817 roku z rąk biskupa Jana Pawła Woronicza przyjął święcenia kapłańskie. Początkowo pracował jako wikary w Czeladzi, a następnie objął probostwo w Ziemięcicach, a od roku 1826 w Piekarach.

Wszędzie gdzie pracował jako ksiądz równocześnie prowadził działalność dobroczynną. Zasłynął działalnością samarytańską podjętą podczas epidemii cholery w roku 1830 a potem epidemii tyfusu w 1848 roku. Pracując fizycznie bez troski o własne życie wśród chorych zapracował na szeroki szacunek i uznanie oraz przydomek „Apostoła Śląska”.

Dziełem księdza Jana Ficka była też budowa kościoła mariackiego w Piekarach Śląskich konsekrowanego w roku 1849 przez biskupa wrocławskiego Melchiora von Diepenbrocka. Budowa zakończyła się sukcesem mimo utrudnień jakie władze czyniły przy uzyskaniu pozwolenia na budowę, a także mimo kłopotów finansowych tamtejszej parafii.

Jednak za najważniejsze osiągnięcie księdza Ficka uważa się zainicjowaną przez niego w roku 1844 wielką antyalkoholową akcję duszpasterską. Był to fenomen, który przekroczył granice Śląska. Akcja ta z biegiem lat stała się sztandarowym działaniem walki o polskość Śląska. Ponadto zainicjował ruch tzw. Misji ludowych oraz polską działalność wydawniczą.

Za jego poparciem naprzeciwko kościoła w Piekarach powstała drukarnia Teodora Heneczka, w której w dużych nakładach drukowano polskie śpiewniki, modlitewniki oraz Żywoty Świętych. Jan Nepomucen Alojzy Ficek zmarł 18 lutego 1862 roku w Piekarach Śląskich.